Naftalin Nedir? Naftalin Ne İşe Yarar?
Birçoğumuzun evinde güveler vardır ve bu güvelerle mücadele etmesi genellikle sorun oluşturur….
İşte güvelerle mücade etmenin en önemli yollarından biri olan naftalin konusunda bilmek istediğiniz her şey…..
NAFTALİN NEDİR ? NE İŞE YARAR ?
Naftalin veya naftalen, kapalı kimyasal formülü C10H8 olan, aromatik hidrokarbondur. Maden kömürünün damıtılmasıyla elde edilir ve beyaz pulcuklar biçiminde, billur yapılı bir katıdır.
Naftalinin keskin ve kendine özgü bir kokusu vardır. Yoğunluğu 1,15 olup, 80 °C’de erir, 217 °C’de kaynamaya başlar. Suda çözünmez, alkolde ise, ısıyla doğru orantılı olarak artan bir yoğunlukta çözünür.
Atmosfer ortamında kolaylıkla buharlaştığından haşere ile mücadelede; güveleri uzaklaştırdığından yünlü kumaş ve kürkleri korumakta sıklıkla kullanılır. Sanayide eritici, yakıt ve boya hammaddesi olarak, eczacılık ve parfümeride ise ara madde olarak kullanılır. Ayrıca lavaboların temizlenmesinde de büyük rol oynar. Naftalin katı halden gaz hale sıvı olmadan geçer. Bu geçişe süblimleşme denir.
Böcekler havaların ısınması ile beraber daha çok hareketlenmeye, üremeye ve daha fazla ortalıkta görünmeye başlarlar. Bu aylar böceklerin en sevdiği ortam olan sıcak ve nemli yerlerin oluşmasına da zemin hazırlar.
Böcekler genellikle kıyıda köşede kalmış, farketmediğiniz yemek parçaları ve ekmek kırıntılarına, lavoba altları gibi serin, nemli ve karanlık yerlere yuva yapmak için gelirler. Ayrıca yer, duvar ve tavanlardaki çatlaklar, delikler böceklerin evlere girmelerine kolaylık sağlamaktadır. Bu çatlak ve delikleri tamir ederek böceklerin evinize girmelerine engel olabilirsiniz fakat bunlara rağmen böcekler hala evinize gelmeye devam ediyorsa çoğu kişinin kullandığı gibi naftalin kullanmayı deneyebilirsiniz. Ancak yazımızın da ana konusu olan naftalin kokusu böcekleri öldürür veya kaçırır mı ?
NAFTALİNİN ZARARLARI VE İNSAN SAĞLIĞINA ETKİLERİ
Yukarıda bahsettiğimiz gibi naftalin buharlaşan, uçucu bir maddedir. Elbise dolaplarınızda ve giysilerinizde duyduğunuz o kokunun sebebi de naftalin buharıdır. Paket paket alıp her yıl yenilediğimiz naftalin yanlış kullanıldığında sağlık açısından çok tehlikeli sonuçlar doğurabilmektedir. Üzerine naftalin bulaşmış giysileri giymek, naftalinden zarar görmek için yeterlidir ancak bundan daha da tehlikelisi bu havayı uzun süre solumaktır.
Pek çoğumuzun giysi dolabı yatak odasında bulunur ve naftalin genellikle bu dolaplara konulmaktadır. Dolaplarda buharlaşan naftalin, oda içerisine yayılmakta ve uykuda olduğunuz korumasız zamanlar boyunca naftalin buharı ciğerlere çekilmektedir. İlk bakışta az bir miktar olduğu için küçümsenip önem sıralamasında ciddi bir yere konulmasa da naftalin buharının her gün kesintisiz solunması çok tehlikeli sonuçlara varabilmektedir.
Naftalin (ve diğer böcek öldürücüler) güvelere karşı kullanılan önemli bir kimyasaldır. Ama aileniz ve çocuklarınız da bu kimyasal ile en az güveler kadar temas halinde yaşıyor. Evinizde böyle bir risk olduğunu daha önce hiç düşünmüşmüydünüz ?
Naftalin özellikle çocukların gelişmemiş metabolizmaları için çok tehlikeli sorunlara yol açabilir. Naftaline temas etmenin ve uzun süre naftaline maruz kalmanın sağlık açısından kesinlikle zararları vardır. 20 ppb (part per billion, yani 1 milyar partikül içerisinde 20 partikül) sınırı sağlık açısından tehlike arz eder. Solunma yapılan ortamda bulunması 10 ppm (1 metreküp havada yaklaşık 50 mg) ile sınırlandırılmıştır (Amerika standartları). Buradan hareketle ortamın hacmine göre kullanılabilecek naftalin miktarını hesaplayabilirsiniz. Daha detaylı hesaplama yapmak isteyen olursa naftalinin 20 °C deki yoğunluğu 4,42 g/cm³ ’tür.
Naftalinin uzun süre ya da aşırı solunması sonucu kırmızı kan hücreleri zarar görür. Bitkinlik, halsizlik, solgun beniz gibi belirtileri olan kansızlık rahatsızlığı baş gösterebilir. Ayrıca naftalin mide bulantısı, baş dönmesi, kusma, bayılma, ciğerlerde hasar meydana getirebilir, gözleri tahriş edebilir. Naftalin sadece solunum yoluyla değil temas edilmesi durumunda da vücuda geçebilir ve çeşitli zararlar meydana getirebilir.
Naftalinin reaksiyonları genelde benzenin reaksiyonlarına benzer. Naftalin, benzenden daha az doymuş olduğu için, kısmi katılma reaksiyonları verir. Büyük miktarlarda naftaline maruz kalınması alyuvarlara da zarar verebilir ve hatta alyuvarları yok edebilir.
Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC) tarafından naftalin, insanlarda ve hayvanlarda kansere neden olabilen bir madde olarak sınıflandırılmıştır (Grup 2B). Güve ilacı olarak üretilen naftalin topları ve naftalin içeren diğer ürünler AB içerisinde 2008 yılından itibaren yasaklanmıştır.
NAFTALİN KULLANIRKEN DİKKAT !
Zararlı böceklerden ve güvelerden korunmak, özellikle de uzun süre kullanılmayacak kıyafetleri saklamak için naftalin sıklıkla tercih edilir. Fakat uzun süre naftaline maruz kalmak ve temas etmek insan sağlığını ciddi şekilde tehdit etmektedir. Evlerde sık görülen zehirlenmelerden biri olan naftalin zehirlenmesi küçük çocukların naftalini şeker zannederek yemesi sonucunda veya kullanım sırasında istemeden uzun süre solunmasıyla ortaya çıkmaktadır.
Avrupa ülkelerinin birçoğunda kullanımı yasaklanan naftalin ilk olarak mide bulantısı, kusma, baş dönmesi ve bayılma gibi yan etkiler göstermektedir. Bunların dışında naftalin ciğerlerde hasar ve gözlerde tahriş oluşturmakta, akciğer ve gırtlak kanserlerine dahi sebebiyet verebilmektedir.
Maden kömürünün damıtılmasıyla elde edilen ve toz veya tablet halinde kullanılabilen naftalinler yerine organik fosforlu ve karbonatlı böcek öldürücüler kullanılabilir. Bu organik fosforlu ve karbonatlı böcek öldürücüler hem daha sağlıklı hem de daha etkilidir. Ayrıca bu ilaçlarda bulunan ‘sentetik piretroit’ adlı madde sayesinde sadece güve değil, hamam böceklerine de bire bir çözüm üretilmiş oluyor.
Naftalin aynı zamanda sigaranın da içinde bulunan maddelerden biridir ve bağımlılık yapıcı bir özelliğe sahiptir. Kokusundan rahatsız olan kişiler kadar çok seven kişilere de rastlamak mümkündür.
HAMAM BÖCEKLERİ İLE MÜCADELE
Hamam böceği hangi kokuyu sevmez ?
Hamam böcekleri sizi, evcil hayvanlarınızı hatta misafirlerinizi algılayıp tanıyacak yeterli donanıma sahiptirler. Evde hamam böceği gördüyseniz bu yarık ve çatlakların içerisinde yüzlercesinin saklanabileceğinin işareti olabilir. Araştırmalara göre, hamam böcekleri yalnız yaşayamazlar, bu onların sağlığı açısından olumsuz etki yapar. Bu canlılar çok yüksek hızla üreyebiliyorlar ve çeşitli yaşam koşullarına kolaylıkla ayak uydurabiliyorlar.
Kafası koparılan böcekler 10 gün kadar yaşayabiliyorlar, sonrasında susayıp ağızları olmadığı için su içemediklerinden ölüyorlar. Hastalık ve bakteri yayıcı özellikleri olan hamam böcekleri sağlık açısından tehdit oluştururlar ve bu yüzden bulundukları evden derhal uzaklaştırılmaları gerekir.
Araştırmalar sonucunda hamam böceğinin bazı kokuları sevmediği ve bu kokuların bulunduğu ortamlara girmediği tespit edilmiştir. Hamam böceğinin sevmediği bu kokular şunlardır :
Kedi nanesi (Nepeta cataria) : İhtiva ettiği nepetalactone maddesinin hamam böceği kovucu etkisi olduğu tespit edilmiştir. İnsan ve hayvanlara zararlı olmayan bu bitki kedilerde farklı kimyasal reaksiyona neden olduğundan kedi sahiplerinin kullanırken buna dikkat etmeleri gerekir. Bir miktar su ile karıştırılıp sprey olarak kullanılması tavsiye edilir.
Defne yaprakları : Defne doğal bir böcek kovucudur. Bu bitkinin kokusunu hamam böceği iğrenç bulmaktadır. Mutfağınızda bulundurduğunuz ezilmiş defne yaprakları sadece bu böceklere değil ayrıca karınca gibi diğer haşerelere karşı da kovucu etki gösterecektir. Defne yaprağını kaynatıp ‘böcek çayı’ hazırlayıp mutfak ve böceklerin sık bulunduğu alanlara püskürtebilirsiniz.
Narenciyeler : Hamam böcekleri ve diğer bu tip böcekler narenciye kokusunu sevmez. Evinize limon veya portakal suyunu bir fısfıs yardımıyla sıkmanız hamam böceği için kovucu etki yapacaktır. İstilaya uğrayan bölgelerde limon suyunun etkili olduğu gözlemlenmiştir. Yerleride az miktarda sulandırılmış limon suyu ile silebilirsiniz. Bu narenciyelerin kabukları da kovucu etki yapar. Limon veya portakal kabuklarını rendeleyip dolaplarınızın içerisine yerleştirin. Bu rendelenmiş kabuklar sadece hamam böceklerini değil ayrıca güveleri de evinizden uzak tutacaktır.
Kırmızı biber : Kırmızı biber böcekleri uzaklaştırıcı etki yapar. Bir ‘hamam böceği çorbası’ hazırlamanızı öneririz. Bunun için 1 litre kaynar suya bir yemek kaşığı kırmızı biber, ezilmiş sarımsak, ezilmiş veya rende beyaz soğan ekleyin. Daha sonra soğumaya bırakın. Soğuyan ‘hamam böceği çorbası’ nı bir sprey şişesine doldurun ve haşerelerin bulunduğu alanlara sıkın.
Biberiye yağı : Bazı bitkisel uçucu yağların kokusunu böceklerin sevmediği bilinmektedir. Bu yağları kullanarak haşereleri evinizden uzaklaştırabilirsiniz. Evinizde yuvarlak pamuk topları yapın ve bu toplara biberiye yağı sıkın. Topları böceklerin sık bulunduğu alanlara yerleştirin. Ancak koku uçacağından bu işlemi tekrarlamanız gerekecektir.
Sarımsak : Birçok böcek bu bitkinin kokusundan nefret eder ve hamam böceği de bu böceklerden biridir. Şüphesiz en etkili koku taze ezilmiş sarımsağın kokusudur. Ancak bu koku sadece böcekleri değil insanları da rahatsız etmektedir.
Yalancı portakal : Türkiye’de çit ve süs bitkisi olarak yetiştirilen yalancı portakalın bu böcekleri uzaklaştırıldığı bilinmektedir. Ancak unutmayın çürük meyveler tam tersi bir etki yaratarak, böcekleri evinize çekebilir.
Salatalık : Hamam böceği salatalık kokusunu sevmez. Taze salatalık kabuklarının yaydığı koku bu böcekleri kovucu etkiye sahiptir. Salatalıkları soyup kabuklarını haşerelerin bulunduğu bölgelere koyabilirsiniz. Koku taze olduğu sürece kaçırıcı etki devam edecektir.
Lavanta : Lavanta yağı, lavanta kesecikleri gibi çözümler böcekleri evinizden uzak tutacaktır.
Çay ağacı yağı : Kapı, pencere altlarına ve böceklerin geldikleri alanlara püskürtülen çay ağacı yağı da haşereleri evden uzak tutacaktır.
Sirke : Bir miktar su ile seyreltilmiş sirkenin bu böcekleri evlerden uzaklaştıracağı bilinmektedir. Suyla karıştırılan sirke bir püskürtmeli şişeye doldurulur ve haşerelerin mekanlarına sıkılır.
Boraks (borik asit) : Bu madde böcekler üzerinde öldürücü etki yapmaktadır. Ancak evcil hayvanlara da zararlı olabileceğinden dikkatli olunması gerekir. İçeriğinde boraks bulunan yemler de bu konuda oldukça etkilidir. Genel olarak yumurta sarısı, haşlanmış patates veya şekerle karıştırılıp böceklerin bu yemi yemesi sağlanmaktadır. Ayrıca kakao, un gibi gıda maddeleri de hamam böceklerinin sevdikleri yemlerdendir ve tuzak hazırlamakta kullanılabilir. Boraks sulandırılıp püskürtülerek de böcek öldürücü olarak kullanılır.
Karanfil yağı : Duvardaki çatlaklara ve dolaplarda bulunan deliklere birkaç damla karanfil yağı damlatarak hamam böceğinden doğal yollar ile kurtulabilirsiniz.
Pandanotu, (Pandanus amaryllifolius) : Bu bitki böceklerin solunum ve sinir sistemlerini tahrip ederek onları evinizden uzaklaştırır.
Naftalin : Hamam böceklerinin naftalin kokusunu sevmediği tespit edilmiştir. Ancak naftalinin içerisinde bulunan bazı maddeler insan sağlığına da zarar verebileceğinden bu çözüm yöntemi pek önerilmemektedir.
Beyaz fare (Hamster) : Beyaz fare bulunan evlerde hamam böceği olmadığı gözlemlenmiştir. İlginç bir bilgidir, fakat bu böceklerin fare kokusunu sevmediği bilinir.
Amonyak : Amonyak ilavesi ile zeminleri silebilirsiniz. Bu koku da hamam böceği kaçırıcı etki yapar. Fazla miktada solunduğunda amonyağın insanlar üzerinde de zehirleyici etkisi olduğu tespit edilmiştir.
Hamam böceğinin sevmediği bitkisel yağ kokuları arasında sedir ve okaliptüs’da bulunmaktadır. Özellikle sedir birçok zararlıyı evlerden uzak tutması açısından favori bir üründür.
Boya kokusu : Böcekler taze duvar kağıdı, boya, tamirat ve temizleyici kokularından hoşlanmazlar. Evinizi sürekli temiz tutarak bu böcekleri evinizden uzaklaştırabilirsiniz. Unutmayın bu böcekler çok dayanıklıdırlar ve uzun süre aç kalabilirler. Ancak susuzluğa karşı çok uzun süre mücadele etmedikleri ispatlanmıştır. Bundan dolayı evinizde bu böceklerin su kaynaklarını yok etmekten işe başlayın. Lavabolarınızı ve banyo zeminlerinizi her zaman kuru tutmaya özen gösterin. Ölümcül derecede zehirlenmiş bir böceğin suya erişimi olursa yaşama şansı artacaktır. Bunun haricinde ortalıkta gıda maddesi bırakmayın. Kuru baklagiller haricindeki gıdaları buzdolabında tutmaya çalışın. Duvarlardaki çatlak ve delikleri kapatın ve bu sayede haşerelerin evinize girmesine engel olun. Yaptığınız uzaklaştırmalar sonucu hamam böcekleri apartmanınızı terk etmeyeceklerdir, sadece komşu dairelere taşınacaklardır. Bundan dolayı onları uzak tutmanın sürekli yollarını bulmanız gerekir.
kaynak:ilginçbilgiler.com