Erbane Nedir? Erbanenin Temel Özellikleri Nelerdir?

Erbane, binlerce yıldır Mezopotamya ve İran coğrafyasında kullanılan vurmalı bir çalgımızdır. Süryani, Arap, Kürt, Ermeni ve Farisi kültürlerinde mevcuttur. Bu saza Araplar ve Farslar “def” demekte, Kürdler ise “erbane“, “arbane” ve “arbani” gibi isimler vermektedirler.

Gövdesi eğilmiş bir ağaçtan oluşturulan kasnaktan müteşekkildir. Bu kasnak için genellikle gürgen ve ıhlamur ağacı kullanılır. Kasnağın içerisine 33 adet kanca takılır ve bu kancaların her birine iç içe geçmiş üçer adet metal halka/zincir takılır. Bu zincir grubunda toplamda 99 metal halka bulunur.

habibi-profesyonel-erbane-20158-17-b

Erbane

İşlenmiş   oğlak  derisi   gerilerek   kasnağın üzeri kaplanır   ve   erbane   sazı   son  halini alır.  Çalmadan   önce   deri   ısıtılarak gerginleştirilir   ve   daha   gür   bir   ses çıkarması   sağlanır.

Erbane,  Kürdistan  coğrafyasının  kuzeyinde, cehri  zikir  yapan  tarikatların  zikir  ibadetleri esnasında  yaygın  olarak  kullanılmaktadır. Hanendeler,  erbaneler eşliğinde  ilahilerle  zikre katılmaktadırlar.

1506674_705889256192546_1674998448506866897_nFars ve Kürd müziğinin vazgeçilmez sazıdır. İcrada; Irak Kürdü “Hüseyin Zahavî“, İran Kürdü “Bijan Kamkar“, Türkiye’de “Miraz Erbane Topluluğu” ve “Def u Deng” grupları dinlenesidir. Yine Türkiye’de “Kardeş Türküler” grubu hemen hemen tüm icralarında erbane sazını çokça kullanmaktadır. İran’da bir benzer grup olan “Rastak” da erbane ile eserlerine coşku katmaktadır. Türkiye’de Türkçe ve Kürdce tasavvuf müziği icrasında erbaneleri ile “Grup Tillo” öne çıkmaktadır.

Grup Tillo

Grup Tillo

İranlı Kürd yönetmen Bahman Ghobadi‘nin Niwemang (Yarım Ay) filminde bir beldeye mahkum edilen müzisyen kadınların erbane çalarak eski bir sanatçıyı karşılama sahnesi her erbane deyişimde aklıma gelir. Sahneyi ve çaldıkları müthiş Hüseyin Alizade bestesini aşağıda paylaşıyorum.

İslam ve müzik konusunda birçok tartışma olsa da İslam kültüründe Hz. Muhammed’in hadislerinden hareketle, icrasına izin verilen belki de tek enstrümanın def olduğu söylenebilir. Bu sayede Kadirilik, Nakşibendilik, Rıfailik, Mevlevilik… gibi tarikatlar ve inanç grupları defi geçmişte olduğu gibi bugün de sahiplenmekte, icra etmektedirler. Tabii bu ritüeller toplumsal hayatın daha özel alanlarında, kapalı ortamlarda gerçekleşmektedir. Ebedi hayata kavuşmak için, zikirlerin kalpleri nurla doldurması için şiddetli bir darp ve yüksek sesle çalınır defler. Mevlânâ mezarı başında dahi def sesi duymak ister:

Mezarımı ziyarete gelirsen, üstümdeki toprak yığınının raks ettiğini görürsün
Kardeş mezarıma defsiz gelme, çünkü Allah meclisinde gamla oturmak yaraşmaz.

Kalenderilik, Melamilik, Haydarilik gibi inanç sistemlerinde de dervişlerin her zaman yanlarında def, kudüm, boynuz gibi enstrümanlar taşıdıkları, ilahiler okudukları, ateşin etrafında raks ve sema gösterileri yaptıkları aktarılır. Günümüzde özellikle Kürdistan’da derwêş olarak adlandırılan ve köy köy gezerek ilahiler okuyan gezgin erbanecilerin, geçmişteki dervişlik geleneğinden bugünlere kalan son temsilciler olduğu söylenebilir.

Yine Kürtlerin kadim dinlerinden olan Zerdüştlükte ve Yaresan da denilen Ehl-i Hak inancında def önemli bir yer tutmaktadır. Günümüzde özellikle Horasan bölgesinde yaşayan ve ritüellerini sürdüren Zerdüştlerin def eşliğinde gerçekleştirdikleri ayinler birçok araştırmacı tarafından merakla takip edilmektedir. Ehl-i Haklar serencam denilen ayinlerinde tembûr ve defi bir arada icra etmektedirler.

Def denilince akla gelen topluluklardan biri de Ezidilerdir. Mezopotamya’da, Hakkari, Mardin, Batman, Urfa… gibi bölgelerde de yoğun varlık gösteren Ezidiler tarih boyunca kendilerine uygulanan baskılar ve katliamlar sonucu bugün sayıca azalmış, yaşadıkları toprakları terk etmek zorunda kalmış ve dünyanın farklı bölgelerine dağılmışlardır. Def, Ezidiler için de kutsaldır. Hz. Adem’in yaratılışında bile cennetten indirilen defin sesinin etkili olduğuna dönük metinler mevcuttur. Bu anlamda kast sistemlerinin önemli bir sınıfını oluşturan ve Qewwal denilen müzisyenler Ezidiliğin kutsal günlerinde, Irak-Laleş’teki hac merasimlerinde, kutsal ziyaretlerde veya cenaze merasimlerinde def ve kaval çalmakta, ibadetleri yönetmektedirler.

Görüldüğü gibi çok geniş bir coğrafyaya ve tarihe yayılmış olan defin anlatacak çok şeyi var. Farklı çalım teknikleri, makamları, usulleri ile inancı, sevinci, acıyı, umudu ve isyanı ruhunda bir arada taşıyor. Bu nedenle güçlü bir enstrüman. Bu nedenle def icracıları artıyor, defe olan merak günden güne büyüyor. Biliyoruz ki yaşam var olduğu sürece def de var olacak, Mevlana’nın şiirindeki gibi dile gelip yalvaracak:

Erbane eğitmeni Ali Erel erbaneyi anlatıyor….

Ali Erel’in erbaneye ilgisinin nereden geldiğini sorduk. Erbanenin Mezopotamya halklarının ortak çalgısı olduğunu ifade eden Erel, ‘’Kürt, Arap, Ermeni, Süryaniler düğünlerinde, dinsel ayinlerinde erbane çalıyor. Erbane Mezopotamya’da yaşayan halkların yaşam biçimlerine de uygun enstrüman. Erbaneyi diğer vurmalı çalgılardan ayıran özelliği, vuruşların dıştan içe doğru olmasıdır. Bu da çalgıcı ile çalgının bütünleşmesini sağlıyor, içselleştirme sözkonusu. Sanki bir trans hali yaşanmasına vesile oluyor“ dedi.

Erel’in müzik entrümanlarına olan ilgisi çocuk yaşlarında başlar. Saz, davul öğrenen Erel’in, zamanla erbane çalma isteği güçlenir. İranlı müzisyen Babak Massali’den erbane kursu alır. Erbane ile bütünleştiğini belirten Erel, ‘’Mikail Aslan ve Cemil Qocgirî gibi sanatçılarla çalışıyorum.

MKM Tiyatro Grubu’ndan da talep gelmesi üzerine bir kurs açmaya karar verdik. 9-10 kişi kursa katılıyor. Bana göre ideal bir erbane grubu için 6-7 kişi yeterli“ diyor. Erel, mezopotamya halkının çok eski ve zengin vurmalı enstrümanları olduğunu ancak düğünlerde ağırlıklı olarak teknik aletlerin kullanıldığını belirtiyor. Erel, ‘’halkımıza tavsiyem kültürümüzü yaşatmak için kendi esntrümanlarımızı tercih etmeleridir. Erbane bana göre sihirli bir çalgı. Erbane çalarken kendimi 3000 yıllık Mezopotamya tarihine yolculuk yapıyormuşum gibi hissediyorum“ şeklinde konuşuyor.

Erbane oğlak derisinden yapılır….

kasnağı gürgen ağacından olur….

Kasnağın iç tarafına çelik halkalar eklenir böylece, ritim sesi haricinde zillerin deriye çarpması ile farklı bir tonda de elde edilir…

Erbane halk oyunlarda ve halk müziği icralarında kullanılmaktadır….

kaynak:http://mirazerbane.tumblr.com/erbane-def

http://www.ilimvemedeniyet.com/dogunun-sazlari-3-erbane.html

Related Posts

Kopuz Nedir? Kopuz Akordu Nasıl Yapılır?

Kopuz denilen sazlar aslında hemen her zaman 32-35  tekne civarlarında üç telli bağlamalardır. Kopuz kelimesi, bilinmekle birlikte spesifik olarak belli bir enstrüman için kullanılamamakta idi. Belki Ramazan Güngör‘ün kendi üç…

Şampanya ile Şarap Arasındaki Fark Nedir?

Şampanya Nedir? Nasıl İçilir? Şampanya dünyanın en pahalı içkilerinden biridir. Lüks davetlerdetoplantılarda sunulan bir içkidir. Şampanya Fransa’da üretilir. Fransa’daki şampanya üreticilerinin kendilerine has özellikleri vardır. İyi bir şampanya berrak bir…

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Kaçırdığın Haberler

Kadroya Geçemeyen Taşeron İşçiler Ne Olacak? Cumhurbaşkanı …

  • By admin
  • Şubat 18, 2025
  • 150 views
Kadroya Geçemeyen Taşeron İşçiler Ne Olacak? Cumhurbaşkanı …

Disiplin Cezalarına Karşı İtiraz ve Disiplin Kurullarının Yetkileri

  • By admin
  • Şubat 18, 2025
  • 130 views
Disiplin Cezalarına Karşı İtiraz ve Disiplin Kurullarının Yetkileri

Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdarelerinin İdare Hesaplarının Sayıştaya Verilmesi Kapsamında Muhasebe Yönetmeliklerinde Yapılan Düzenleme

  • By admin
  • Şubat 18, 2025
  • 154 views
Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdarelerinin İdare Hesaplarının Sayıştaya Verilmesi Kapsamında Muhasebe Yönetmeliklerinde Yapılan Düzenleme

Vergi Dairesi Nerde Kurulur?

  • By admin
  • Şubat 18, 2025
  • 93 views

Türkiyede Taşımacılık ve Lojistik Sektörü

  • By admin
  • Şubat 18, 2025
  • 127 views
Türkiyede Taşımacılık ve Lojistik Sektörü

İhale Teminatının Hesaplanması

  • By admin
  • Şubat 18, 2025
  • 321 views
İhale Teminatının Hesaplanması