Çok Yıllı Bütçeleme Sistemi-2

Bütçe Çalışmaları:

Bütçe hazırlık aşamalarının tümünde çok yıllı bütçeleme mantığını ve yaklaşımını benimsenmelidir.

Politika hedeflerini tartışılması, önceliklerin belirlenmesi ve öncelikler ile kaynaklar arasında dengenin sağlanması için bütçe hazırlık sürecinin daha önceden başlatılması gerekir. 1050 sayılı Kanun ile öngörülen süreçle 5018 sayılı Kanunla öngörülen süreç arasında “takvim” açısından çok büyük farklılık bulunmamaktadır. 5018 sayılı kanuna göre süreç mayıs ayı sonuna kadar toplanacak Bakanlar Kurulunun DPT tarafından hazırlanan Orta Vadeli Programı kabul etmesiyle başlamaktadır. Ancak, kurumlar Haziran ayı onbeşine kadar yayınlanacak olan ve ödenek tavanlarını da içeren Orta Vadeli Mali Plan ile bilahare Haziran ayı sonuna kadar yayınlanacak olan Bütçe Hazırlama Rehberi ile Yatırım Programı Hazırlama Rehberinin yayınlanmasını beklemekte ve kurumlar için asıl başlangıç Temmuz ayı başı olmaktadır. Yine aynı Kanuna göre bütçelerin Temmuz ayı sonuna kadar hazırlanarak Maliye Bakanlığına ve DPT’ye verilmesi gerekmektedir. Kanunla, kurumlara bütçe hazırlığı için verilen süre 1 aydır. Bütçenin çok yıllı olarak hazırlanacağı da düşünülürse bu sürenin yeterli olduğunun söylemek mümkün değildir. Bu nedenle, orta vadeli program ve orta vadeli mali plan hazırlıklarına kurumların katkısını sağlayabilmek ve bütçe hazırlığına yeterli sürenin verilmesi açısından bütçe hazırlık sürecinin başlangıcının diğer bir ifadeyle Orta Vadeli Programın yayınlanması zamanının en az 1 ay öne çekilmesinin gerekli olduğu düşünülmektedir.

Öte yandan, orta vadeli mali plan ile harcama tavanlarının belirlenmesi aşaması hükümetin orta vadedeki öncelikleri ve dolayısıyla politikaları yanında devletin ekonomideki rolünün bütçeleme sürecine yansıdığı bir aşamadır. 5018 sayılı Kanuna göre, orta vadeli program ile uyumlu olmak üzere gelecek üç yıla ilişkin toplam gelir ve gider tahminleri ile birlikte hedef denge ve varsa borçlanma durumu ile kamu idarelerinin ödenek teklif tavanlarını içeren orta vadeli mali plan Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanıp, Yüksek Planlama Kurulu tarafından Haziran ayının ilk yarısında kabul edilecektir. Ancak, 5018 sayılı Kanun yukarıdaki sistemin genel kuralına uymayan bir yöntem getirmiştir.  Çünkü, orta vadeli plan, Bakanlar Kurulu yerine Yüksek Planlama Kurulu tarafından kabul edilecektir.  Dolayısıyla bir çok bakanın katılmadığı bir politika beyanı, diğer bir deyişle tüm kabine üyeleri tarafından paylaşılmayabilecek bir orta vadeli kaynak tahsis süreci getirilmiş olacaktır. Bu durumun da düzeltilmesi ve orta vadeli program ile orta vadeli mali planın tek bir belgede toplanarak bu belgenin de Bakanlar Kurulunda kabul edilerek yayınlanması aynı zamanda süreçteki belge sayısını da azaltarak uygulama kolaylığı sağlayacaktır.

Orta vadeli program ve kurumların stratejik planları ile hazırlanan çok yıllı bütçelerin uyumunu kontrol edecek mekanizmalar kurulmalıdır. Çünkü, çok yıllı bütçelemenin amaçlarından birisi de hükümet öncelikleri ile kurum bütçelerinin uyumlu olmasına katkı sağlamaktır. Dolayısıyla, kurumların bütçe hazırlıklarında bu uyuma özen göstermeleri ve bu hususları bütçelerine ekleyecekleri “hizmet gerekçeleri ve hedefleri” bölümünde açık ve detaylı bir şekilde göstermeleri gerekecektir. Nitekim, artık gerek Maliye Bakanlığında gerekse DPT’de yapılacak bütçe görüşmelerinde bu uyum daha fazla sorgulanmaya başlanacak ve ödenek tespitinde önemli bir kriter haline gelecektir.

Merkezi ekonomi birimlerindeki (Bümko, Gelirler, DPT, Hazine) hazırlıklar daha özet tablolarda yapılacaktır. Bu hazırlıklar orta vadeli program ve orta vadeli mali plan hazırlıkları kurumsal detaylara girilmeden merkezi yönetim bütçesinin bütünü üzerinden temel büyükler baz alınarak yapılacaktır.

Kurumların bütçe hazırlığının detayları ve kullanacakları tablolar ile bu tabloları nasıl oluşturacakları Bütçe Hazırlama Rehberi ile Yatırım Programı Hazırlama Rehberinde gösterilecektir. Bu çerçevede Maliye Bakanlığınca yapılan çalışmalar neticesinde Bütçe Hazırlama Rehberinde yer alan 37 adet tablo gözden geçirilerek çok yıllı bütçeleme anlayışına göre revize edilmiş, bazı yeni tablolar ilave edilirken bir kısım tablo ise rehberden çıkarılmıştır.