Bireysel Emeklilik Sistemi – 4
4-Bireysel Emeklilik Sistemin İşleyişi:
Sistemin üç aşaması vardır:
a) Sözleşmenin kurulması ve katkıların toplanması:
Sisteme girmek isteyen katılımcı; gelir düzeyi, emeklilik dönemindeki gelir beklentileri ve yatırım tercihleri yönünde plan seçerek emeklilik sözleşmesi başvuru formunu doldurur. İlk katkı payının veya giriş aidatının bir kısmının veya tamamının ödenmesi üzerine şirket teklifi en geç on iş günü içinde yazılı olarak reddetmezse emeklilik sözleşmesi kurulmuş olur. Sözleşme kurulduktan sonra katılımcının ve varsa işverenin ödediği katkılar, açılan bireysel emeklilik hesabında izlenir.
b) Katkıların yatırıma yönlendirilmesi:
Bireysel emeklilik hesaplarına yatırılan katkılar, katılımcının seçtiği emeklilik yatırım fonlarında yatırıma yönlendirilir. Emeklilik yatırım fonları, emeklilik şirketinin portföy yönetim şirketiyle yapacağı ve SPK tarafından onaylanacak portföy yönetim sözleşmesine göre yönetilir.
Sistemde kalınan süre boyunca birikimler bireysel emeklilik hesabında izlenir ve bireysel emeklilik hesabına ilişkin her türlü bilginin (bireysel emeklilik hesabına yatırılan katkı tutarları, hesaptaki emeklilik yatırım fonlarının detayları ve birikimlerin değeri) düzenli olarak katılımcıya iletilmesi gerekir.
Katılımcı katkı payının ve birikimlerinin değerlendirildiği fonları ve bu fonların dağılım oranlarını yılda dört defayı aşmamak kaydıyla değiştirebilir. Ayrıca, bir emeklilik şirketinde varolan sözleşmesi bir yılı dolan katılımcı dilerse birikimlerini başka emeklilik şirketine aktarabilir.
c) Emeklilik:
Katılımcı, emekliliğe hak kazandığında emeklilik hesabındaki birikimin bir kısmını ya da tamamını toplu olarak alabileceği gibi, yapacağı yıllık gelir sigortası sözleşmesi çerçevesinde emeklilik maaşı şeklinde de alabilir.
5-Katkı Paylarından ve Birikimlerden Yapılacak Kesintiler:
Emeklilik şirketi, faaliyetlerinden oluşan giderlerinin karşılanması amacıyla üst limitleri yasal olarak belirlenmiş ve emeklilik sözleşmesinde yer alan oranlarda gider kesintisi yapabilecektir. Gider kesintileri; giriş aidatı, yönetim gideri kesintisi ve fon işletim gideri kesintilerinden oluşmaktadır.
a)Giriş Aidatı:
Katılımcı adına açılacak bireysel emeklilik hesabı için, asgari ücretin aylık tutarını aşmayacak şekilde emeklilik şirketi tarafından giriş aidatı alınabilir. Giriş aidatı, emeklilik sözleşmesi kuruluş aşamasında peşin, azami bir yıl içinde taksitler halinde veya ertelenerek tahsil edilebilir. Giriş aidatı asgari ücretin aylık tutarını aşamaz, emeklilik sözleşmesi kuruluşu aşamasında azami bir yıl süre içinde taksitler halinde de alınabilir.
b)Yönetim Gideri Kesintisi:
Katkı payları üzerinden %8’i aşmayacak şekilde belirlenir.
c)Fon İşletim Gideri Kesintisi:
Fon değeri üzerinden (fonun net varlık değeri) günlük yüz binde on oranını aşmayacak şekilde belirlenir.
Katkı payı ödenmesine ara verilmesi veya yasal bildirimler ve sunulan standart hizmetler dışında emeklilik sözleşmesinde tanımlanmış özel hizmetlerin talep edilmesi halinde; katılımcıya bildirimde bulunmak şartıyla asgari ücretin aylık tutarının azami %25’ini aşmamak kaydıyla kesinti tutarına karşılık gelen fon adetlerinin katılımcının bireysel emeklilik hesaplarındaki fon adetlerinden indirim suretiyle kesinti yapılabilir.
Katılımcının katkı paylarını kredi kartı veya diğer ödeme araçları ile yapması nedeniyle ortaya çıkan giderlerin de diğer katılımcılara yansıtılmamasını teminen söz konusu giderlerin karşılanmasına yönelik piyasa rayiçlerini aşmayacak tutar veya oranda katkı payına ek olarak tahsil edilecek kesinti yapılabilir.
6-Bireysel Emeklilik Sisteminin Vergilendirilmesi:
Bireysel emeklilik sistemine yönelik vergisel teşvikler, “Bazı Vergi Kanunlarında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile düzenlenmiştir. Kanun 10 Temmuz 2001 tarih ve 24458 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Yapılan değişiklikler 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun değişik 21′ inci maddesinin mükerrer 21′ inci madde ile düzenlenmesi ve uygulanması çalışmalarını kapsamaktadır.
BES’ nde vergi uygulamalarını üç aşamada incelemek mümkündür.
a)Katkı paylarının ödenmesi aşamasında vergilendirme:
Ücretli çalışanlar, ödenen katkı payları toplamı ödendiği ayda elde edilen ücretin %10′ unu ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak kaydıyla gelir vergisi matrahından indirilebilir.
Beyannameye tabi mükellefler; beyan edilen gelirin %10′ unu ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak kaydıyla bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları toplamını katkı tutarlarının gelirin elde edildiği yılda ödenmiş olması şartıyla gelir vergisi matrahından indirilebilirler.
Katkı payı niteliğinde olmayan giriş aidatlarının, Gelir Vergisi matrahının tespitinde indirim olarak dikkate alınması, bu konuda özel bir düzenlemeye yer verilmemiş olduğundan, mümkün değildir.
b)Birikimlerin (yatırımların) vergilendirilmesi:
Birikim süresince ödenen katkı payları, yatırım fonlarına yönlendirilmektedir. Emeklilik yatırım fonlarında meydana gelen artışlar nedeniyle vergi ödenmez. Emeklilik yatırım fonlarının kazançları Gelir Vergisi Kanununun 94′ üncü maddesine göre tevkifata tabi tutulmaz, beyan edilmez. Emeklilik yatırım fonlarının kazançları, Kurumlar Vergisinden müstesna tutulmuştur.
c)Geri ödeme (sistemden çıkış) sürecinde vergilendirme:
-Sistemden yapılacak ödemelerde, emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazanalar ve sistemden zorunlu nedenlerle (vefaat ve maluliyet) ayrılanlara yapılan ödemelerin %25′ i gelir vergisinden istisnadır. Kalan kısımdan %5 oranında Gelir Vergisi kesintisi yapılır.
-On yıl süreyle katkı payı ödemiş olmakla beraber bireysel emeklilikten emeklilik hakkı kazanmadan ayrılanlar ile vefat, maluliyet ve tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemeler %10 Gelir Vergisi stopaj kesintisine tabidir.
-On yıl süreyle prim, aidat veya katkı ödemeden ayrılanlara yapılan ödemeler %15 oranında Gelir Vergisi stopajına tabidir.
-Aynı dönemde hem bireysel emeklilik katkı payı hem de şahıs sigorta primi ödenmesi durumunda matrahtan indirim konusu yapılabilecek tutar, ücretin ya da beyan edilen gelirin %10’u ile sınırlı olacaktır. Ancak bu durumda şahıs sigorta primleri için %5’lik sınır ayrıca aranacaktır.
-Sigorta ve emeklilik şirketleri ile emeklilik yatırım fonlarının kuruluşları dahil her türlü işlemlerinde düzenlenen kağıtlar damga vergisinden müstesna tutulacaktır.
-İşverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları ise, bu % 10’luk sınırı aşmamak üzere doğrudan gider olarak yazılabilecektir.