İPTAL EDİLEN İHALE KARARINDA DAMGA VERGİSİ KESİNTİSİ
İPTAL EDİLEN İHALE KARARINDA DAMGA VERGİSİ KESİNTİSİ
I-Giriş
Vergiyi do¤uran olay kavram›, 213 say›l› Vergi Usul Kanunu’nun “Vergiyi
Do¤uran Olay” bafll›kl› 19. maddesinde tan›mlanm›flt›r. Buna göre; “Vergi
alaca¤›, vergi kanunlar›n›n vergiyi ba¤lad›klar› olay›n vukuu veya hukuki
durumun tekemmülü ile do¤ar. Vergi alaca¤› mükellef bak›m›ndan vergi borcunu
teflkil eder.”
Vergiyi do¤uran olay›n tespit edilmesinin vergilendirme aç›s›ndan önemi
büyüktür. Keza; devletin vergi alaca¤› vergiyi do¤uran olayla birlikte bafllamaktad›
r. Mükellef için vergi borcu, devlet için vergi alaca¤› fleklindeki iliflki
vergiyi do¤uran olay›n ortaya ç›kmas› ile bafllamaktad›r.(Tosuner ve Ar›-
kan, 2005, 76)
Vergi borcunun do¤umu ile ilgili olarak iki görüfl bulunmaktad›r. Bunlardan
birincisine göre vergi borcu, vergi dairesinin tarh ve tahakkuk ifllemiyle
do¤ar. Di¤er görüfle göre ise vergi borcu, vergiyi do¤uran olay›n ortaya ç›kmas›
ile do¤ar. Vergi borcunun do¤umu için verginin o kifli veya kurum aç›-
s›ndan tarh edilmesi de gerekmektedir. Bu durumda vergiyi do¤uran olay›n
meydana gelmesi vergi borcunun do¤umu için ön koflul olmaktad›r.(Tuncer,
2003, 134)Baflka bir ifadeyle vergi borcunun do¤mas› için vergiyi do¤uran
olay gerekli flartt›r fakat yeterli flart de¤ildir.(Kildifl, 33)
Bu yaz›m›zda, iptal edilen ihale karar›ndan dolay› kesinti yap›lan damga
vergisinin iade edilip edilmeyece¤i konusu üzerinde durulacakt›r.
II-YASAL DAYANAK
488 say›l› Damga Vergisi Kanunu’nun 1. maddesinde, bu Kanuna ekli
(1) say›l› Tablo’da yaz›l› ka¤›tlar›n damga vergisine tabi tutulaca¤›, bu Kanundaki
ka¤›tlar teriminin yaz›l›p imzalanmak veya imza yerine geçen bir iflaret
konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek
için ibraz edilebilecek olan belgeler ile elektronik imza kullan›lmak suretiyle
manyetik ortamda ve elektronik veri fleklinde oluflturulan belgeleri ifade edece¤
i hükme ba¤lanm›flt›r. Ayn› kanunun 3. maddesinde ise, damga vergisinin
mükellefinin ka¤›tlar› imza edenler oldu¤u ve resmi dairelerle kifliler aras›ndaki
ifllemlere ait ka¤›tlar›n damga vergisini kiflilerin ödeyece¤i belirtilmifltir.
Yukar›da belirtilen Kanun hükmü çerçevesinde, esas itibariyle ka¤›t üzerine
tesis edilen bir mükellefiyet olan damga vergisinde vergiyi do¤uran olay,
ifllemler olmay›p bu ifllemler dolay›s›yla 488 say›l› Kanuna ekli (1) say›l› Tablo’da
yer alan ka¤›tlar›n birinci maddesinde öngörülen flekilde düzenlenip imzalanmas›
d›r. Bu duruma göre bir ka¤›d›n damga vergisine tabi tutulabilmesi
için afla¤›daki flartlar› tafl›mas› zorunludur.(De¤er, 2005, 27)
1-Ka¤›d›n Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) say›l› Tablo’da yer almas›
gerekir. Bu tabloda belirtilen ka¤›tlar›n kapsam›na girmeyen herhangi bir
ka¤›d›n vergilendirilmesi mümkün de¤ildir.
2-Yaz›l›p imzalanmak veya imza yerine geçen bir iflaret konmak suretiyle
düzenlenmelidir.
3-Elektronik imza kullan›lmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik
veri fleklinde oluflturulmal›d›r.
4-Düzenlenen ka¤›tlar›n imzalanmas› vergilendirme için yeterli olmay›
p, ayn› zamanda herhangi bir hususu ispat veya belli etmek amac›yla ibraz
edilebilecek nitelikte olmas› gerekir.
Bir ka¤›d›n tabi olaca¤› verginin tayini için o ka¤›d›n mahiyetine bak›l›r
ve buna göre tabloda yaz›l› vergisi bulunur. Bir nüshadan fazla olarak düzenlenen
ka¤›tlar›n her nüshas› ayr› ayr› ayn› miktar veya nispette Damga Vergisine
tabidir. fiu kadar ki, poliçe ve emre yaz›l› ticari senetlerin yaln›z tedavüle
ç›kar›lan nüshalar› vergiye tabi tutulur. Bir ka¤›tta biribirinden tamamen
ayr› birden fazla akit ve ifllem bulundu¤u takdirde bunlar›n herbirinden ayr›
ayr› vergi al›n›r. Bir ka¤›tta toplanan akit ve ifllemler birbirine ba¤l› ve bir
as›ldan do¤ma olduklar› takdirde Damga Vergisi, en yüksek vergi al›nmas›n›
gerektiren akit veya ifllem üzerinden al›n›r. Ancak bu akit ve ifllemlere as›l ifllemin
akitlerinden baflka bir flahs›n eklenen akit ve ifllemi de ayr›ca vergiye tabidir.
Ka¤›tlara konulan imzan›n birden fazla olmas› verginin tekerrürünü gerektirmez.
Ancak maktu vergiye tabi olup müteaddit kiflilerin imzas›n› tafl›yan
makbuz ve ibra senetlerinin Damga Vergisi imza adedine göre al›n›r. Nispi
vergiye tabi ve birden fazla kiflinin imzas›n› tafl›yan makbuz ve ibra senetlerinde
her imza sahibine ait olan hisse ayr›ca belli edilmifl ise, vergi hisselere
göre ayr› ayr› ödenir. fiu kadar ki, bir resmi daire veya bir gerçek veya tüzel
kifli ad›na ka¤›tlara konulan birden fazla imza bir imza hükmündedir. Bu Kanunda
yaz›l› resmi daireden maksat, (5766 say›l› Kanunun 10. maddesinin
(a) bendiyle de¤iflen ibare, Yürürlük: 06.06.2008) genel ve özel bütçeli idarelerle,
il özel idareleri, belediyeler ve köylerdir. Bu dairelere ba¤l› olup ayr›
tüzel kiflili¤i bulunan iktisadi iflletmeler resmi daire say›lmaz.
Damga Vergisi nispi veya maktu olarak al›n›r. Nispi vergide, ka¤›tlar›n
nevi ve mahiyetlerine göre, bu ka¤›tlarda yaz›l› belli para, maktu vergide ka-
¤›tlar›n mahiyetleri esast›r. Belli para terimi, ka¤›tlar›n ihtiva etti¤i veya bunlarda
yaz›l› rakamlar›n has›l edece¤i paray› ifade eder.
III- İPTAL EDİLEN İHALE KARARINDA DAMGA VERG‹S‹
KES‹NT‹S‹ DURUMU VE ÖRNEK ÖZELGELER
Yukar›da belirtildi¤i üzere, Vergi Usul Kanunu’nun 19. maddesinde vergi alaca¤›n›n vergi kanunlar›n›n vergiyi ba¤lad›klar› olay›n vukuu veya hukuki
durumun tekemmülü ile do¤aca¤› belirtilmifltir.
An›lan hükümlerin incelenmesinden anlafl›laca¤› üzere, bir ka¤›d›n damga
vergisine tabi tutulabilmesi için o ka¤›d›n, (1) say›l› Tablo’da yer almas› ve
hukuken tekemmül etmifl ve herhangi bir hususu ispat veya belli edecek nitelik
kazanm›fl olmas› gerekmektedir. K›sacas›, ka¤›tlar›n Damga Vergisi bu kanuna
ekli (1) say›l› tabloda yaz›l› nispet veya miktarlarda al›n›r.
‹haleye iliflkin damga vergisinin ödenmifl olmas›ndan sonra ihaleye kat›
lan firman›n ihale yasakl›s› olmas›, ihale evrak›n›n noksan olmas›, sözleflmenin
taraflarca fesh edilmesi, kesinleflmifl vergi borcu bulundu¤unun tespit edilmesi
nedenleriyle ihalenin iptal edilmesi durumlar›nda karar›n hükmünden
yararlan›lmamas›, karar›n bir hususu ispat veya belli edilecek belge olma niteli¤
ini ortadan kald›rmayaca¤›ndan, ilgili ka¤›da istinaden tahsil edilmifl bulunan
damga vergisinin iade edilmesine imkan bulunmumaktad›r. Ayr›ca, ilgili
kanunda imzalanmak suretiyle tekemmül eden bir ka¤›d›n daha sonra
hükmünden yararlan›lmamas› halinde, bu ka¤›tlar için ödenmifl bulunan verginin
iade edilece¤ine dair bir hüküm de bulunmamaktad›r. Damga vergisinde,
vergiyi do¤uran olay ka¤›tlar›n düzenlenerek hukuken tekemmül etmesi
olup ka¤›t hükümlerinin uygulan›p uygulanmamas›, k›smen uygulanmas›,
hükmünden yararlan›lmamas› veya k›smen yararlan›lmas› vergileme aç›s›ndan
bir önem arz etmemektedir.(Ankara vergi dairesi baflkanl›¤› özelgesi)
-‹ptal edilen ihale karar›ndan dolay› kesinti yap›lan damga vergisinin
ilgili firmaya iade edilip edilmeyece¤i hakk›ndaki ‹stanbul Vergi Dairesi
Baflkanl›¤›’n›n 10.09.2008 tarih ve 9388.3228 say›l› özelgesi flu flekildedir:(
www.ivdb.gov.tr)
“Yaz›n›zda; daireniz … vergi kimlik numaral› mükellefi … taraf›ndan
dairenize verilen … tarih ve … say›l› dilekçesinde, Doç.Dr.Mustafa Kalemli
Tavflanl› Devlet Hastanesi’nin Kalorifer Yak›t› Al›m ‹halesini devir almak isteyen
ilgili flirketin devir ifllemi eksik evrak nedeniyle gerçekleflmedi¤inden
dairenize yat›rm›fl oldu¤u 2.673.26-YTL tutar›ndaki damga vergisinin mükellefin talebine göre ilgili firmaya iade edilip edilmeyece¤i konusunda bilgi verilmesi
istenilmektedir.”
“Ayn› Kanuna ekli (1) say›l› Tablo’nun (5766 say›l› Kanunun 10 uncu
maddesiyle de¤iflen c f›kras›nda) “II.Kararlar ve mazbatalar” bafll›kl› bölümünün
2 nci f›kras›nda, ” ‹hale Kanunlar›na tabi olan veya olmayan resmi daire
ve kamu tüzel kiflili¤ini haiz kurumlar›n her türlü ihale kararlar› binde 4,5 nispetinde
damga vergisine tabi tutulaca¤› belirtilmifltir.”
“Damga Vergisinde imzalanmak suretiyle tekemmül eden bir ka¤›d›n
daha sonra hükmünden yararlan›lmamas› halinde, bu ka¤›t için ödenmifl bulunan
verginin iade edilece¤ine dair bir hüküm de bulunmamaktad›r.”
“Daireniz … vergi kimlik numaral› mükellefi …’nin Doç. Dr. Mustafa
Kalemli Tavflanl› Devlet Hastanesine ait Kalorifer Yak›t› Al›m ‹halesi’nin
devral›nmas› ile ilgili olarak sözleflme ve ihale kar›n›n imzalanm›fl olmas› durumunda
damga vergisini do¤uran olay meydana gelmifl demektir. Söz konusu
ihalenin, iptal edilerek sözleflme ve karar›n hükmünden yararlan›lmamas›,
sözleflme ve karar›n bir hususu ispat veya belli edilecek belge olma niteli¤ini
ortadan kald›rmayaca¤›ndan, bu ka¤›tlara istinaden ödenen damga vergisinin
iade edilmesi mümkün bulunmamaktad›r.”
-… Esas Nolu Karar› ile kamu tüzel kiflili¤inin tan›nmad›¤›, bu nedenle
flirketinizin mal ve hizmet al›mlar› s›ras›nda yapm›fl oldu¤u ihale
neticesinde sat›c›larla yap›lan sözleflmeler ve ihale kararlar›ndan damga
vergisi kesintisinin yap›l›p yap›lmayaca¤› hakk›ndaki ‹stanbul Vergi Dairesi
Baflkanl›¤›’n›n 05.09.2008 tarih ve 9463-3207 say›l› özelgesi flu flekildedir:(
www.ivdb.gov.tr)
“488 say›l› Damga Vergisi Kanunu’nun 24. maddesinde, “…22. maddenin
birinci f›kras›n›n (a) bendi kapsam›nda bulunanlar, taraf olduklar› ifllemlere
iliflkin k⤛tlara ait verginin beyan ve ödenmesinden sorumludurlar.
Verginin ödenmemesi veya noksan ödenmesi durumunda vergi, ceza ve
fer’ileri, vergi için di¤er ifllem taraflar›na rücu hakk› olmak üzere, bu f›krada
belirtilen kiflilerden al›n›r” hükmüne yer verilmifltir.”
“Kanuna ekli (1) say›l› tablonun “I-Akitlerle ilgili ka¤›tlar” bafll›kl› bölümünün
A-1. f›kras›nda belli bir paray› ihtiva eden mukavelenameler, taahhütnameler
ve temliknamelerin binde 7,5 nispetinde damga vergisine tabi oldu¤
u, “II-Kararlar ve mazbatalar” bafll›kl› bölümünün 2. f›kras›nda da
(06.06.2008 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 5766 say›l› Kanunun
10.maddesiyle de¤iflen (c) f›kras›nda) ‹hale kanunlar›na tabi olan veya olmayan
resmi daire ve kamu tüzel kiflili¤ini haiz kurumlar›n her türlü ihale kararlar›
n›n binde 4,5 nispetinde damga vergisine tabi tutulaca¤› hükme ba¤lanm›flt›
r.”
“‹ncelenmesinden de anlafl›laca¤› üzere, resmi daire ve kamu tüzel kiflili¤
ini haiz kurumlar›n ihale kararlar› damga vergisine tabi olup, bu statü d›fl›ndaki
kurumlar›n alm›fl olduklar› kararlar 06.06.2008 tarihinden itibaren damga
vergisine tabi bulunmamaktad›r. Bu itibarla, flirketiniz Kanunun 8. maddesinde
tarifi yap›lan resmi daireler kapsam›nda bulunmad›¤›ndan flirketinizce
düzenlenen kararlar›n ihale karar› olarak damga vergisine tabi tutulmamas›
gerekmektedir. Ancak düzenlenen sözleflmelerin damga vergisine tabi tutulaca¤›,
taraf oldu¤unuz bu sözleflmelere ait verginin ödenmesinden de Kanunun
24. maddesi gere¤ince sorumlu olaca¤›n›z tabiidir.”
-Taraflardan biri taraf›ndan imzalanmayan ve K‹K karar› ile iptal
edilen sözleflme ve ihale karar›na ait damga vergisi hakk›nda Bursa Vergi
Dairesi Baflkanl›¤›’n›n 12.01.2008 tarih ve 90 say›l› özelgesi flu flekildedir:
(www.bursavdb.gov.tr )
“‹lgide kay›tl› dilekçenizde; flirketinizce ihalesi yap›lan Bursa, Bal›kesir
ve Çanakkale ‹lleri AG Sabit Kapasitör Tesisleri ‹flinin … San. Tic. Ltd. fiti
taahhüdünde kald›¤› ve düzenlenen sözleflmenin taraflar›ndan biri olan ve ihaleyi
veren kurum olarak flirketinizce imzalanmadan ihaleyi kazanan ilgili firma
taraf›ndan imzalanarak sözleflme ve karar puluna iliflkin damga vergisinin
flirketinizce … Vergi Dairesi Müdürlü¤ü’ne ödendi¤i, ancak Kamu ‹hale Kurulu’na
yap›lan itirazlar dolay›s›yla söz konusu ‹hale karar›n›n Kamu ‹hale
Kurulu’nun … tarih ve … say›l› karar› gere¤ince iptal edilmifl olmas› nedeniyle ihale karar› ve sözleflmeye iliflkin ödenmifl olan damga vergilerinin an›-
lan flirketçe iadesinin istenildi¤inden bahisle, flirketin bu talebinin Baflkanl›¤›-
m›zca de¤erlendirilmesi istenilmektedir.”
“Damga Vergisi Kanununa ekli (1) Say›l› Tablonun I-Akitlerle ilgili ka-
¤›tlar bölümünün A-1’inci maddesinde, mukavelenameler, taahhütnameler ve
temliknamelerin binde 7,5 oran›nda damga vergisine tabi tutulaca¤›, tablonun
II/2’nci bendinde ise; ihale kanunlar›na tabi olan veya olmayan daire ve kurumlar›
n yetkili organlar›nca verilen her türlü ihale kararlar›n›n (Maliye Bakanl›¤›
n›n ve Say›fltay›n vizesine tabi ihale kararlar›n›n vize edilmemesi durumunda
bu kararlara iliflkin vergi red ve iade edilir) binde 4,5 nispetinde
damga vergisine tabi tutulaca¤› hükmüne yer verilmifltir.”
“Buna göre, bir ka¤›d›n damga vergisine tabi tutulabilmesi için ka¤›d›n
herhangi bir hususu ispat veya belli edecek nitelik kazanm›fl yani hukuken tekemmül
etmifl olmas› gerekmektedir. Damga vergisinde vergiyi do¤uran olay
ka¤›tlar›n düzenlenmesi oldu¤una göre, sözleflme hükümlerinin uygulan›p uygulanmamas›
ve k›smen uygulanmas› vergilemede bir faktör olarak kabul
edilmemektedir.”
“Bu itibarla, flirketinizce yap›lan Bursa, Bal›kesir ve Çanakkale ‹lleri
AG Sabit Kapasitör Tesisleri ‹fli ihalesinin Maliye Bakanl›¤› veya Say›fltayca
vize edilmeme durumu haricinde Kamu ‹hale Kurulu karar› ile iptal edildi¤i
anlafl›ld›¤›ndan, bahse konu edilen ihale karar›ndan dolay› ödenen damga vergisinin
iade edilmesine yasal aç›dan imkan bulunmamaktad›r. Ancak, yap›lan
ihaleye iliflkin olarak düzenlenen ve yüklenici … Elektrik San. Tic. Ltd. fiti.
taraf›ndan imza alt›na al›nmas›na ra¤men flirketinizce imza ve onay› gerçeklefltirilmeyen
sözleflmenin hukuki olarak tekemmül ettirilmedi¤i tespit edildi-
¤inden, düzenlenen sözleflme bedeli üzerinden binde 7,5 oran›nda ödenen
damga vergisinin ise iade edilmesinin gerekece¤i tabii bulunmaktad›r.”
De¤er, Nuri(2005)“‹hale Kararlar›n›n Damga Vergisi Kanunu Karfl›s›ndaki
Durumu-I”, Yaklafl›m 147 (2005) 27
http://www.avdb.gov.tr
http://www.bursavdb.gov.tr
http://www.ivdb.gov.tr
K›ldifl,Yusuf “Türk Vergi Hukukunda Vergiyi Do¤uran Olay”, E-Yaklafl›
m s. 33
Tosuner, Mehmet ve Ar›kan, Zeynep(2005). Vergi Usul Hukuku. ‹zmir :
[yayl.y.]
Tuncer, Selahattin(2003). Vergi Hukuku ve Uygulamas›. Ankara:
Yaklafl›m Yay›nlar›