Hesap Verme Sorumluluğuyla İlgili Yönlendirici İlkeler
Hesap Verme Sorumluluğuyla İlgili Yönlendirici İlkeler
Etkin hesap verme sorumlulu÷u, kamu kaynaklarını yönetenlerin
spekülasyonlara de÷il, sa÷lıklı bilgilere dayanmaları anlamına gelmektedir.
Bilgiler basitten karmaúı÷a pek çok biçim alabilir. Bir úeyin karar alanlar
bakımından yararlı olması neye ihtiyaç duyuldu÷unun da kriteridir. Hesap
verme sorumlulu÷u bir raporlama faaliyeti oldu÷u kabulünden hareketle bu
sorumluluk çerçevesinin belli ilkeleri taúıması gerekir. Bu yönlendirici
ilkeler;
Ź Etkin bir hesap verme sorumluluk çerçevesinin temel ö÷esi kanuni dayana÷ının olmasıdır.
Ź Sorumluluk yetkisinin devredilmesi söz konusu oldu÷u zaman
raporlama(=hesap verme sorumlulu÷u) gereklidir. Daha açık anlatımla,
kuruluúlara sınırları belirlenen ve beklenen sonuçların elde edilmesini
sa÷layacak yetkiler verilmelidir. Bu durum yetkiyi devredenin
sorumlulukların yerine getirilmesi ve hedeflere ulaúmada bireysel olarak
sınırlı kontrol yetkisine sahip olması anlamına gelmektedir ki sırf bu nedenle
dahi hesap verme sorumluluk sistemi gerekir. Bu, fiili sonuçların planlanmıú
sonuçlarla mukayesesidir ve yetkiyi devredene gerekli bilgi aktarımıdır.
Ź Hesap verme sorumlulu÷u(= raporlama), anlaúılabilir,
karúılaútırılabilir, güvenilir ve uygun zamanlı olmalıdır. Raporlamanın
elbette bir de maliyeti vardır. Raporlama maliyeti, bu rapordan elde edilecek
faydayı aúmamalıdır.
Ź Hesap verme sorumluluk raporlaması kurum faaliyetlerinin
gerçekleúmiú sonuçları hakkında bilgi vermelidir. Makro hedeflere ulaúmada
alternatif politikalar üretilmesi dahi kurum faaliyetinin gerçekleúme
maliyetleri ve toplumsal etkilerinin raporlara ne ölçüde yansıdı÷ına ba÷lıdır.
Faaliyet maliyeti ve elde edilen fayda veya sonucun ölçülebilirli÷i ise
kurumun planlarına, bütçelerine ve muhasebe tablolarına yansıtabilece÷i en
azından birkaç performans göstergelerinin varlı÷ını gerektirir. Performans
kriterleri; maliyet-sonuç iliúkisinin kurulması, kamuoyunun kurum
faaliyetlerini de÷erlendirme imkanı sunar.
Ź Hesap verme sorumluluk raporlaması kamu kayna÷ının elde
edilmesinde ve harcanmasında sorumlu olanlar tarafından yetkili kılınmıú
mercilere karúı yerine getirilmelidir. Nihai olarak bakanlar da bütçe hakkını
kullanan parlamentoya karúı konsolide edilmiú bakanlık sorumluluk
raporunu düzenlemelidir.
Ź Hesap verme sorumluluk sürecinde sorumlular, performans hedeflerine ulaúmanın gerçekleúme aúamalarını planlanmalı ve bunu raporda belirtmelidirler. Çünkü, hesap verme sorumluluk raporları, hangi sorumlulu÷un kime tevdi edildi÷ini de ihtiva etmelidir.
Ź Planlar, bütçeler, finansal tablolar ve yıllık raporlar dahil olmak üzere temel hesap verme sorumluluk raporları kamuoyuna açık, yayımlayan performans bilgileri denetlenebilir olmalıdır.
Ź Kamu kurumlarının hesap verme sorumluluk süreçleri, bir üst
süreçle tutarlı olmalı ve onu desteklemelidir. Kalkınma planları, orta vadeli plan gibi.
Ź Beklenen sonuçlar açıkça ifade edilmeli ve ölçülebilmelidir.
Ź Hesap verme sorumluluk raporları çıktıların maliyetine iliúkin bilgileri çıktıların etkileriyle ilgili bilgilerle iliúkilendirilmelidir.
Ź Planlar kendilerine sorumluluk yüklenen kiúiler tarafından
hazırlanmalıdır. Planlar; ulaúılacak sonuçları, atılacak adımları, bunların
kimler tarafından atılaca÷ını, tahmini maliyetleri ve performans hedeflerini
belirtmelidir. Sorumluluk yükleyen kiúiler planları onaylamalıdırlar.
Ź Performans raporları (örne÷in, finansal tablolar ve yıllık raporlar) fiili sonuçlarla planlanan sonuçları karúılaútırmalıdır.