Bütçeleme İlkeleri: Malî İşlemlerin Kapsamlı ve Saydam Görünmesi
c) Malî İşlemlerin Kapsamlı ve Saydam Görünmesi
Bu ilkede bütçenin iki hususuna vurgu yapılmaktadır. Birincisi bütçenin kapsamı
ikincisi ise saydamlığıdır. Bütçenin kapsamının genişliği bütçe hakkının tam olarak
kullanılmasıyla doğru orantılıdır. Bu nedenle bütçenin kapsamı önemlidir. Bütçe mutlak
surette hükümetin bütün mali işlemlerini kapsayacak büyüklükte olmalıdır. Problemlerin
teşhis edilebilmesi, ilgili bağlantıların kurulabilmesi, kurumsal engellerin anlaşılabilmesi ve daha sonra gerekli olan müdahalelerin yapılabilmesi için mevcut mali yönetim sisteminin
bütün mali işlemleri kapsayan bir yapıda olması gerekmektedir. Saydamlık ise bütçe ilkeleri
arasında olmazsa olmaz bir unsur olup, diğer bütün ilkelerin sağlıklı bir şekilde işletilmesi bu
ilke ile mümkündür. Kamusal kararlar elde edilebilir (ulaşılabilir), saydam ve geniş bir
topluluğa ifade edilebilir nitelikte olmalıdır. Saydamlık aynı zamanda, karar alıcıların herhangi
bir karar almadan önce gerekli olan bütün bilgiye ulaşabilmesini de ifade etmektedir.5
d) Belirli Gelirlerin Belirli Giderlere Tahsis Edilmemesi
5018 sayılı Kanun belirli gelirlerin belirli giderlere tahsis edilmemesi ilkesini
benimsemiştir. Bununla birlikte mali sistemimizde yer alan özel ödenek, bağış ve yardım
uygulamaları bu ilkenin bir istisnasını oluşturmaktadır. Mali yapı açısından hedeflenen, bu
ilkenin uygulamasının tam olarak oturtulmasıdır. Şartlı bağış ve yardımların bu ilkenin
istisnası olarak kalmaya devam etmesi kaçınılmazdır.
e) Gelir ve Gider Denkliğinin Sağlanması
Bütçelerde gelir ve gider denkliğinin sağlanması esastır. Bütçelerin denk olarak
bağlanması veya açık/fazla vermesi, bütçe politikası ile ilgilidir. Ekonominin konjonktür
devrelerine göre siyasi tercih olarak açık veya fazla bütçe uygulamaları söz konusu olabilir.
Bununla birlikte ekonomi üzerindeki etkisini en aza indirmeyi amaçlayan bir politik yaklaşım,
bütçenin denk olarak bağlanmasını ilke olarak benimseyebilmektedir. İşte bu ilke ile kamu
harcamalarının ekonomi üzerinde daraltıcı veya genişletici bir etkiye sahip olmaksızın
yapılması benimsenmektedir.