Stajyer Öğrencilerin Mükerrer Sigortalı Olması
5510 sayılı Kanunun 87 inci maddesinin ( e ) bendinde 5 inci maddenin (b) bendinde belirtilenlerden yükseköğretim sırasında staja tabi tutulan öğrencilerin öğrenim gördükleri yükseköğretim kurumu prim ödeme yükümlüsü olarak tanımlanmıştır.
Okumakta oldukları eğitim kurumlarının yönetmelikleri veya burs şartları gereğince işyerinde mecburi staja tabi tutulan öğrenciler, bu stajları müddetince ücret almış olsalar dahi işyerlerindeki çalışmaları serbest irade beyanı ile değil, ilgili eğitim kurumlarının statülerinden doğan bir zorunluluğa dayandığından stajda geçen sürelerde, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun “Bazı sigorta kollarının uygulanacağı sigortalar” başlıklı 5 inci maddesinin birinci fıkrasının değişik (b) bendine göre, sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanmaktadır.
Söz konusu öğrenciler bu iki sigorta kolu anlamında kısmi olarak, 5510 sayılı Kanunu’nun 4/1-a maddesi kapsamında sigortalı sayılmaktadır. Bunların prim ödeme yükümlüsü, öğrenim gördükleri yükseköğretim kurumudur. Sigortalı işe giriş bildirgesinin yükseköğretim kurumunca staja başlamadan önce yapılması gerekir. Aksi halde, bu durumdaki her bir öğrenci için asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanır.
Ülkemizde ilk defa 1 Ekim 2008 günü uygulanmaya başlanılan Genel Sağlık Sigortası (GSS) gereğince çocuklar 18 yaşına kadar sağlık güvencesi altındadır. 01.01.2012 günü başlayan zorunlu GSS gereğince de 18 yaşından sonra ise lisede okuyorlarsa 20, üniversitede okuyorlarsa 25 yaşına kadar anne ve babanın sağlık güvencelerinden bedava yararlanabilirler. Liseden sonra üniversiteyi kazanamayan kız veya erkek çocukları için ise her ay GSS primi ödenmek zorundadır.
SGK ’da sigortalı olanlar ile SGK emeklilerinin kimlere bakmakla yükümlü olduğu yani bedava sağlık hizmeti verileceği 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 3’üncü maddesinde belirtilmiştir. İlgili maddeye göre; sigortalılar ile emeklilerin “bakmakla yükümlü olduğu kişilere” kendi üzerlerinden bedava sağlık yardımı verebilirler. Aynı madde gereğince sigortalılar ile emeklilerin “bakmakla yükümlü olduğu kişiler” ise sigortalı sayılmayan veya isteğe bağlı sigortalı olmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olan;
- a) Eşini,
- b) 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim veya 05.06.1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nda belirtilen aday çıraklık ve çıraklık eğitimi ile işletmelerde mesleki eğitim görmesi halinde 20 yaşını, yükseköğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın bu kanuna göre malul olduğu tespit edilen evli olmayan çocuklarını,
- c) Geçiminin sigortalı tarafından sağlandığı kurumca belirlenen kriterlere göre tespit edilen anne ve babasını içermektedir.
Yani çalışmayan, isteğe bağlı prim ödemeyen, emekli olmayan eşlere; çalışmayan, isteğe bağlı prim ödemeyen, evli ve emekli olmayan çocuklardan 18 yaşından küçük olanlara; 18 yaşından büyük olanlardan ise lise ve lise dengi ile çıraklık eğitim merkezinde okuyanlara 20 yaşını, yükseköğrenimde okuyanlara ise 25 yaşını dolduruncaya kadar sağlık yardımı GSS sigortalısı olan ana babası üzerinden verilmektedir.
Bilindiği gibi, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (10) numaralı alt bendinde kimlerin bakmakla yükümlü olunan kişi olduğu belirtilmiştir. Buna göre genel sağlık sigortalısının, sigortalı sayılmayan veya isteğe bağlı sigortalı olmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olan yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları sigortalının bakmakla yükümlü olunan kişi sayılmaktadır.
5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin (b) bendi kapsamında değerlendirilerek haklarında sadece iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası hükümleri uygulanmaktadır. Genel sağlık sigortalılığı yönünden ise bu kişiler, 5510 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (10) numaralı bendine göre 25 yaşına kadar bakmakla yükümlü fıkrası kapsamında ya da 25 yaşından sonra da bakmakla yükümlü olunan kişi sayılmamaları halinde Kanunun 60 ıncı maddesinin durumlarına uygun olan fıkrası kapsamında genel sağlık sigortalısı olarak sağlık hizmetlerinden yararlanmaktadırlar. Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (c-1) alt bendi ile (g) bendi dışındaki kapsamlarda genel sağlık sigortalısı sayılmayan ya da bakmakla yükümlü kişi statüsünde olmayan stajyer öğrenciler, gelir testine tabi statülerden (Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (c-1) lt bendi ile (g) bendi) durumlarına uygun olan kapsamda Kurumca resen tescil edilmektedir.
Staj yapan öğrenciler bakmakla yükümlü statüsünde sigortalı olduklarından onların tekrar meslek hastalık ve iş kazası sigortası yapılmalarının mükerrer sigortalı olmaları şeklinde değerlendirilmektedir. SGK’ nın aynı Anda İki Sigortalı Olmak konusundaverdiği görüş yazısı görüşümüzü destekler niteliktedir. Buna göre;
“5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 6111 sayılı Kanun’la değişik 53 üncü maddesinin birinci fıkrası hükmüne göre sigortalı, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve(b) bentlerinde yer alan sigortalılık statülerine tabi olacak şekilde Kanun kapsamına girmesi halinde aynı maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılır. Yukarıda yer alan mevzuat ışığında, 4/1-b kapsamında sigortalı olan kişiye, 4/1-a kapsamında bir üniversitede ders ücret karşılığında ders görevi verilmesi durumunda, bu kişi 4/1-a kapsamında sigortalı sayılır. 4/1-a kapsamında sigortalı iken 4/1-b kapsamında prim ödenmez; sigortalının vergi mükellefiyeti son bulmaz.” Denilmektedir.
Diğer taraftan, 1 Mart 2011 tarihinden beri avukatlık stajı yapan stajyer avukatlardan kendileri genel sağlık sigortalısı veya bir genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olunan kişi konumunda olmayanlar genel sağlık sigortalısı sayılmıştır.
Bahse konu stajyer avukatların bildirimleri ise avukatlık stajına başladıkları tarihten itibaren bir ay içerisinde Türkiye Barolar Birliğince genel sağlık sigortası giriş bildirgesi ile SGK ’ya bildirilmesi gerekiyor.
Genel sağlık sigortalısı veya bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmaması nedeniyle GSS’li olarak tescil edilmesi gereken stajyer avukatların, Türkiye Barolar Birliğince bildirimleri için tanınan “staja başladıkları tarihten itibaren bir aylık süre” geçtikten sonra SGK’ya bildirimlerinin yapılması halinde Türkiye Barolar Birliğine her bir sigortalı için asgari ücret (Halen 1201,50 TL, Temmuz 2015’ten itibaren 1273,50 TL) tutarında idari para cezası uygulanacak ilişkin bir genelge bulunmaktadır. Bu genelgeye göre bakmakla yükümlü olan stajyer avukatların staj süresince sigortalı olarak bildirilmelerine gerek görülmemiştir.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (10) numaralı alt bendinde kimlerin bakmakla yükümlü olunan kişi olduğu belirtilmiştir. Buna göre genel sağlık sigortalısının, sigortalı sayılmayan veya isteğe bağlı sigortalı olmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olan yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları sigortalının bakmakla yükümlü olunan kişi sayılmaktadır. Stajyer öğrenciler üniversite eğitimi süresince kız ve erkek çocukları 25 yaşına kadar bakmakla yükümlü kapsamındadırlar.Bakmakla yükümlü olmaları nedeniyle, Genel Sağlık Sigortası kapsamında olan bu öğrencilerden stajyer olduklarında yeniden Meslek Hastalığı, İş Kazası sigorta primlerinin kesilmesi mükerrer sigortalı olmaları anlamına gelmektedir. Oysa SGK’nın mükerrer sigortalı olunamayacağına ilişkin açıkça hüküm bulunmaktadır.