Yolluk (Harcırah) Ödemelerinde Damga Vergisi Nasıl Hesaplanır?

GÖREV YOLLUKLARINDA DAMGA VERGİSİ UYGULAMALARI VE DEĞERLENDİRME

I- GİRİŞ
5281 sayılı Vergi Kanunlarının Yeni Türk Lirasına Uyumu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile ele alınan temel konulardan biri de damga vergisi ödeme sisteminin basitleştirilerek vergi güvenliği ve sorumluluğu konularında var olan zafiyetlerin giderilmesi olarak amaçlanmıştır.
Bu bağlamda, Damga Vergisi Kanunu’nda yapılan değişiklikler ile tarife basitleştirilerek sadeleştirilmiş, istisna kapsamı genişletilmiş ve yeni hükümler getirilmiştir.
Yazının ilerleyen bölümlerinde ise, devamlı ikamet ettikleri yerler dikkate alınarak kurumlarınca belirlenen görev merkezi, mıntıka merkezi ve grup merkezi dışına teftiş, denetim, inceleme veya soruşturma görevi ile gönderilen denetim elemanlarına ödenen görev yollukları ile ilgili yanlış uygulamaların bertaraf edilmesine yönelik, görev yollukları ile ilgili düzenlenen bildirimlerden, alınan avanslar ve kesin ödeme hallerini içeren farklı versiyonlarda, damga vergisi uygulamalarına açıklık kazandırılmaya çalışılacaktır.

II- DAMGA VERGİSİNDE KONU
Damga Vergisi Kanunu’na ekli “1” sayılı tabloda yazılı kağıtlar damga vergisine tabidir.
Kanun’daki kağıtlar terimi, yazılıp imzalamak veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek belgeler ile elektronik imza kullanılmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturulan belgeleri ifade eder.
Yabancı memleketlerle Türkiye’deki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen kağıtlar, Türkiye’de resmi dairelere ibraz edildiği, üzerine devir veya ciro işlemleri yürütüldüğü veya herhangi bir suretle hükümlerinden faydalanıldığı takdirde vergiye tabi tutulacaktır.

III- GÖREV YOLLUKLARINDA UYGULAMA
Açıklamalara geçmeden önce özelikle şu konunun belirtilmesinde fayda vardır. Denetim elemanlarına görev mahalli dışına görevlendirilmelerinde ilgili mevzuatlarına göre avans ödemesi yapılmakta, görevin tamamlanmasını müteakip alınan avanslar kesin hakedişleri ile mukayese edildikten sonra kalan miktar saymanlıkları veya ödeme birimlerince hesaplarına intikal ettirilmektedir. Bu aşamada ilgili denetim elemanınca, hakediş kalemlerini gösterir bir cetvel, bildirim veya hesap pusulası düzenlenmek suretiyle avans mahsup ve kesin ödenecek tutarlar hesaplanmaktadır. Yani personel avansı (1) şeklinde işletilen hesap, görev bitimine paralel bütçe gideri olarak muhasebeleştirilmektedir. Tüm bu işlemler sırasında;
a- Avans makbuzları (personel avansı şeklinde alınan paralar karşılığı düzenlenen belge),
b- Görev yolluğu bildirimleri (Kesin ödemeye esas olmak üzere ilgili personelce tanzim edilen ve kurumunca onaylanan belge),
c- Ödeme belgesi (İdarelerce, bütçeden yapılacak kesin ödemeler için düzenlenen Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği eki 1 örnek numaralı Ödeme Emri Belgesi)
tanzim edilmektedir.
Yapılan açıklamalar çerçevesinde bu üç temel belge kapsamında damga vergisi yükümlülükleri irdelenecektir.
A- GÖREV YOLLUĞU BİLDİRİMLERİNDE DAMGA VERGİSİ
Kişiler tarafından mükellefiyetlerinden kaynaklanan beyannamelerin resmi dairelere verilmesi nedeniyle 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun ilgili maddesi yeniden düzenlenmiş ve bu madde kapsamında kanun hükümlerine göre resmi dairelere verilen beyannameler, belediyelere verilen beyannameler, Sosyal Sigortalar Kurumu’na verilen sigorta prim bildirgeleri, gümrük idarelerine verilen beyannameler ile ödenecek damga vergisi tutarları belirtilmiştir. Yapılan bu değişiklik ile gerçek ve tüzel kişilerin, kanunlardan doğan mükellefiyetleri dolayısıyla ver-mek zorunda oldukları beyanname ve bildirgelere ilişkin damga vergisi yeniden düzenlenmiştir.
Öte yandan, 488 sayılı Kanuna ekli “1” sayılı tablonun “IV- Makbuzlar ve Diğer Kağıtlar” başlıklı bölümünün “2” numaralı fıkrasının (b) bendinin 5. Diğerleri, fıkrasına göre vergilendirilmekte olan geçici görev yolluğu bildirimi ve sürekli görev yolluğu bildirimlerinin mükellefiyetle ilgili bir beyanname olmayıp, kamu görevinin yerine getirilmesi nedeniyle yapılan giderleri tahsil edebilmek amacıyla verilen bir bildirim olması, dolayısıyla bir mükellefiyetin yerine getirilmesi mahiyetini taşımadığından, yukarıda belirtilen beyannameler kapsamında değerlendirilmemesi ve 01.01.2004 tarihinden itibaren damga vergisine tabi tutulmaması gerekmektedir (2).
B- GÖREV YOLLUĞU AVANS MAKBUZLARINDA DAMGA VERGİSİ
488 sayılı Kanun’a ekli 1 sayılı tablonun “IV- Makbuzlar ve Diğer Kağıtlar” başlıklı bölümünde yapılan düzenleme ile avans makbuzları tablodan çıkarılmış, bentler yeniden düzenlenmiştir.
Kanun’a ekli “1” sayılı tablonun IV-1/a bendi ile resmi daireler tarafından kişilere yapılacak ödemeler sırasında düzenlenen kağıtlardan sadece mal ve hizmet alımlarına ilişkin olanların damga vergisine tabi tutulması, bunun dışındaki ödemeler sırasında düzenlenen kağıtların ise tabloda başka bir düzenleme olmadıkça vergilenmemesi amaçlanmıştır.
Örneğin, ücretlilerde vergi indiriminden doğan vergi iadesi, fazla veya yersiz tahsil edilen paraların iadesi, mahsup işlemleri sırasında düzenlenen kağıtlardan damga vergisi alınmayacaktır. Ancak, mal ve hizmet alımına ilişkin olmasa dahi icra dairelerince resmi daireler namına şahıslara ödenen paralar tabloda ayrıca düzenlendiğinden bu ödemeler için düzenlenen makbuzlar “1” sayılı tablonun IV/d bendine göre vergilenecektir.
Resmi daireler tarafından yapılan mal ve hizmet alımına ilişkin ödemeler sırasında düzenlenen kağıtlar avans ödemeleri de dahil olmak üzere damga vergisine tabi tutulacaktır. Ancak kati ödeme sırasında damga vergisi hesaplanırken avans ödemeleri sırasında damga vergisi kesilip kesilmediği araştırılacak, üzerinden damga vergisi hesaplanan avans tutarı düşüldükten sonra kalan damga vergisine tabi istihkak veya ödeme tutarı üzerinden damga vergisi kesilecektir. Böylece, ödemeler üzerinden mükerrer vergi tahsili önlenecektir.
Diğer taraftan, resmi dairelerce mal ve hizmet alımları nedeniyle yapılacak masraflara sarf edilmek üzere amir-i ita mutemetlerine verilen avanslara ilişkin olarak düzenlenen kağıtlar resmi dairelerin dahili işlemlerine ait kağıtlar mahiyetinde olduğundan ve 488 sayılı Kanun’un konusu dışında kaldığından damga vergisine tabi tutulmaması gerekmektedir.
Ön ödeme şeklinde verilen sürekli ve geçici görev yolluğu avansları da, damga vergisine ekli “1” sayılı tabloda düzenlenmediğinden verginin konusuna girmeyecek ve dolayısı ile vergi hesaplanmayacaktır.
C- GÖREV YOLLUĞU ÖDEME BELGELERİNDE DAMGA VERGİSİ
Denetim elemanlarına verilen görev yolluğu avansları, görevin tamamlanması ile beraber, ilgili görev döneminde harcırah mevzuatı kapsamında yapılan tüm ödemeler dikkate alınarak yapılacak kesin ödemeden mahsup edilecek ve kalan meblağ ödenecektir. Bu anlamda yukarıda belirttiğimiz gibi avans ödemelerinden damga vergisi aranılmadığından kesin ödeme miktarı, Damga Vergisi Kanunu’na ekli IV. Makbuzlar ve Diğer Kağıtlar 1. Makbuzlar (b) bendi,
“Maaş, ücret, gündelik, huzur hakkı, aidat, ihtisas zammı, ikramiye, yemek ve mesken bedeli, harcırah, tazminat ve benzeri her ne adla olursa olsun hizmet karşılığı alınan paralar için verilen makbuzlar ile bu paraların nakden ödenmeyerek kişiler adına açılmış veya açılacak cari hesaplara nakledildiği veya emir ve havalelerine tediye olunduğu takdirde nakli veya tediyeyi temin eden kağıtlar,”
kapsamında % 0,6 oranında vergilendirilecektir.
Ödemeler üzerinden mükerrer vergi tahsili önlenmesi amacına yönelik avanslar üzerinden vergi kesilmediğinden kati ödeme esnasında vergileme ile bu ilke de tam anlamıyla uygulanabilecektir.

IV- SONUÇ VE ÖNERİ
İrdelediğimiz konu görev yolluklarında damga vergisi bazında halihazır yanlış uygulamaların olduğu ve bunlara devam edildiği görülmektedir. Yanlış uygulamalar, avans makbuzlarından damga vergisi aranılması, kati ödemenin damga vergisinden müstesna tutulması veya görev yolluğu bildirimlerinin vergilenip vergilendirilmemesi ikilemi veyahut sadece yolluk ödemelerinde damga vergisi teriminden sadece bildirimlerin anlaşılarak hiçbir şekilde vergileme yoluna gidilmemesi şekillerinde teşhis edilmektedir.
Yanlış ve hatalı uygulamaların önlenebilmesi ve uygulama birliğini teminen vergi idaresinin, yukarıda tadadi olarak ele alınan konu başlıkları bazında bilgilendirici açıklamaları, yerinde ve yararlı olabilecektir.
kaynak:Yazar: MustafaÇOLAK (*)
Yaklaşım Dergisi / Haziran 2006 / Sayı: 162
________________________________________
*      Maliye Müfettişi
(1)   Bu hesap, mevzuatı uyarınca ön ödeme şeklinde verilen sürekli ve geçici görev yolluğu avansları, ödeme gününden önce ödenmesine karar verilen
maaş ve ücret ödemeleri ile denetmen yollukları ve er ve erbaş harçlıkları karşılığı verilen avansların izlemesi için kullanılır.
(2)   2 no.lu Damga Vergisi Sirküleri