GÜNCEL HABERLERMali Mevzuat

Üniversitelerdeki “Özel Öğrenci” Statüsü Nedir? Özellik Gösteren Durumlar Nelerdir?

Üniversitelerdeki “Özel Öğrenci” Statüsü Nedir? Özellik Gösteren Durumlar Nelerdir?

Üniversitelerdeki “Özel Öğrenci” Statüsü

  1. Giriş

Özel öğrenciler, üniversitede normal eğitim-öğretim programından birine kayıtlı olmadıkları halde, kendilerine yalnız bazı derslere katılma izni verilen öğrencilerdir. Özel öğrencilik lisans ve lisansüstü öğrenim imkânından yararlanmanın alternatif şeklidir. “özel öğrencilik ” statüsü öğrenciler arasında çokça bilinmemektedir.
ÖZEL ÖĞRENCİ STATÜSÜ DİLEKÇE ÖRNEĞİ
Bu yazımızda çok bilinmeyen ve üniversiteler arasında dahi farklı uygulamalara konu olabilen “özel öğrenci” statüsü değerlendirilmeye çalışılacaktır.

  1. Özel Öğrenci Statüsü

Kontenjanları sınırlı olan üniversitelere, mülakat ve/veya yazılı sınav sonucu kayıt hakkı kazanamayan ancak lisans ve lisansüstü eğitim almak isteyen öğrenciler, yine aynı fakülte ve enstitünün “özel öğrencilik” ilanının ardından aynı bölümlerden ders alarak normal öğrencilerle birlikte eğitim alma imkânına sahip alabilmektedirler. Özel öğrencilik başvurularını da yine üniversitenin yetkili kurumları değerlendirmekte ve başvuranları uygun görülenlerin “özel öğrenci” statüsünde derslere girmesine izin verilmektedir.

Özel öğrenci olarak derslere giren öğrencilerin en önemli amaçlarından bir tanesinin de bir sonraki, lisans ve lisansüstü değerlendirme dönemi öncesinde, hocalarına kendilerini daha yakından tanıtarak, normal öğrenci statüsüne geçmek için avantaj yakalamak olduğunu söylemek gerekir.

Özel öğrenci kabulünde, not düzeyi aranmaz ve giriş sınavı yapılmaz. Özel öğrenci kabulünde, mezuniyet not ortalaması yüksek olma şartı da olmadığından öğrencilerin girmek istedikleri programlara girerek programları ve hocaları önceden tanımalarına fırsat yaratmaktadır.

Özel öğrenci statüsü özellikle özel yetenek sınavı ile öğrenci alan Konservatuar, Güzel Sanatlar Fakülteleri ve Eğitim Fakültelerinin Resim ve müzik öğretmenliği bölümlerine girecek öğrenciler için çok büyük bir avantaj sağlamaktadır.

  1. Lisans Eğitimindeki “Özel öğrenci” Statüsü

İlgili mevzuat hükümlerine göre Programdaki dersleri izlemeye yeterli görülen kimseler ile diğer üniversitelerin öğrencilerine, belirli konularda bilgilerini arttırmak amacıyla, Yönetim Kurulu Kararı ile özel statüde ders alma izni verilebilir. Bu öğrenciler kayıtlandığı ders için belirlenen bütün kurallara uymak zorundadır ve Üniversite Yönetim Kurulunun belirleyeceği katkı payını öderler. Bu öğrenciler, öğrencilik haklarından yararlanamaz. Kendilerine diploma verilmez. Ancak, Müdürlük tarafından durumlarını gösterir bir belge verilir.

  1. Yatay Geçiş Yönetmeliğindeki “Değişim Programları ve Özel Öğrenci Olarak Ders Alma” Başlık Altındaki “Özel Öğrenci” Statüsü

Yurt içinde veya yurt dışında bir yükseköğretim kurumuna kayıtlı olan öğrencinin, ulusal ve uluslararası öğrenci değişim programları kapsamında veya özel öğrenci olarak aynı düzeyde başka bir yükseköğretim kurumundan aldığı ders veya uygulamaların kredileri, ilgili yönetim kurulu kararı ile kayıtlı olduğu diploma programındaki yükümlülüklerinin yerine sayılabilir.

Öğrencinin özel öğrencilikte ve değişim programında geçirdiği süre, öğretim süresine dâhildir.

Öğrencinin özel öğrenci olarak veya değişim programına katılarak aldığı derslerin kredisinin toplamı, kayıtlı olduğu programın toplam kredisinin 1/3’ünden fazla olamaz.

Özel öğrencilikte ve değişim programındaki öğrenciler katkı payını kayıtlı olduğu yükseköğretim kurumuna öder.

Özel öğrenci olarak yaz okullarına katılacak öğrenciler, yaz okulu ücretini dersi aldıkları yükseköğretim kurumuna öderler.

Öğretim dili Türkçe olan programlarda öğrenim gören öğrencilerin öğretim dili yabancı dil olan programlardan da ders alabilmeleri için yabancı dil düzeylerinin yeterli olduğunu belgelemeleri gerekir.

  1. Lisansüstü Eğitimdeki “Özel Öğrenci” Statüsü

Bir yükseköğretim kurumu mezunu veya öğrencisi olup, belirli bir konuda bilgisini artırmak isteyenler, ilgili enstitü, anabilim dalı başkanlığının onayı ile lisansüstü derslere özel öğrenci olarak kabul edilebilir. Özel öğrenci statüsünde ders alanlar öğrencilik haklarından yararlanamaz. Özel öğrenci kabul koşulları ve bu konudaki diğer hükümler ilgili senato tarafından kabul edilen yönetmelikle belirleneceği ifade edilmektedir.

Uygulamada, lisansüstü eğitime özel öğrenci olarak kayıt olan öğrenciler, lisansüstü eğitimde alacağı dersleri özel örgenci olarak alabilmektedirler. Ancak, Yükseköğretim Kurumun hazırlayıp yayınladığı, lisansüstü eğitim ve öğretim çerçeve yönetmeliğinde böyle bir hüküm bulunmamaktadır. Özel örgenci olarak aldığı ders lisansüstü eğitime asıl örgenci olarak girdiğinde sayılmasına ilişkin bir hüküm de bulunmamaktadır. Asil öğrenci statüsünü kazanmamış birisinin aldığı derslerin sayılmasına ilişkin yönetmelikte bir düzenleme olmadığı gibi bu dersleri, Bologna kapsamında ders yükünden nasıl sayılabileceği ayrı bir sorundur.
6. AKTS Ders Kredileri
AKTS ders kredileri, bir derste öğrencilere kazandıran yetkinlikleri esas alır ve bu yetkinlikleri kazanmak için öğrencinin iş yüküne göre hesaplanır. AKTS, bir diploma programının veya dersin öngörülen öğrenme çıktılarını ve yeterliliklerle ifade edilen hedeflerini başarabilmesi için gereken iş yükü göz önünde tutularak hesaplanan bir kredi sistemi olarak tanımlanır.
AKTS kredisi, bir dersi başarıyla tamamlanabilmesi için, öğrencinin yapması gereken çalışmaların tamamını (teorik ders, uygulama, seminer, bireysel çalışma, sınavlar, ödevler, vs.) kapsayan, iş yükünü temel alan bir değerdir. Bu değer; her dersin, bir yükseköğretim kurumunda bir akademik yılın tam zamanlı olarak tamamlanması için gereken toplam çalışma yükünün ne kadar bir bölümünü kapsadığını da dolaylı olarak gösterir.
Bir akademik yıl için AKTS kredisi 60 olarak belirlenmiştir. Bu krediye denk olarak 1500-1800 saat arasında öğrenci iş yükü öngörülmüştür. 1 AKTS, 25-30 saat çalışma karşılığı olarak belirlenmektedir.
AKTS kredisi dersi tamamlayarak öğrenme kazanımlarını edinen öğrenciye verilir. Öğrenme kazanımları, daha önceki bölümlerde de ifade edildiği gibi, öğrenme sürecini tamamlayan bir öğrencinin neleri bileceğini, neleri anlamayacağını ve neleri yapabileceğini gösterir.
Bir dersin AKTS kredisinin hesaplanması; Yarıyı Süresi: Sınav dönemi dahil 16 hafta, Her hafta 4 saat teorik derse katılım, Her hafta 1 saat sınıfta rehberlik problem çözme, Haftalık ödev hazırlanması, Kısa Sınav, Verilen problemlerin tek başına veya grup halinde çözülmesi ve uygulama saatinde tartışılması, Dönem projesinin rapor/tasarım halinde hazırlanması ve sınıf ortamında sunulması/sergilenmesi, açık kitap ara sınav ve final sınavından oluşur.
Özel öğrencilikte alınan derslerin AKTS kredi sistemi içinde ders yükünden sayılmasının mümkün olmadığı değerlendirilmektedir. Lisansüstü eğitimde özel öğrenci statüsünde alınan derslerin asil öğrenci statüsünde alınmış sayılmasına ilişkin yapılan uygulamalar konusunda yükseköğretim kurulundan görüş alınmasının doğru olacağı değerlendirilmektedir. Lisansüstü Eğitim öğretim çerçeve yönetmeliğinde böyle bir düzenleme bulunmamaktadır.
7. “Özel Öğrenci” Statüsünde Alınan Derslerin Asil Öğrenci Olduğunda Sayılması

Özel öğrenci statüsünde iken lisansüstü ve lisans eğitiminde alınan dersler, notlar ve krediler öğrenci için kazanılmış hak teşkil etmeyecek. Özel öğrenci üniversiteye karşı bu statüsünü ileri sürerek her hangi bir hak talep edilmeyecek. Ancak öğrenci özel öğrencilik statüsünden çıkarak normal öğrenci statüsüne geçtiğinde, özel öğrencilikte aldıkları dersler ve krediler sayılabilme imkânı yoktur. Lisansüstü eğitimde özel öğrenci olmak isteyen öğrenciler özel öğrenci statüsünde enstitülerden aldıkları dersleri, enstitüde esas öğrenci olarak kayıt yaptırdıklarında, lisansüstü eğitimde alacağı derslerden sayılması için talep etmektedirler.

Oysa bu hak sadece Yatay Geçiş Yönetmeliğindeki “Değişim Programları ve Özel Öğrenci Olarak Ders Alma” Başlık Altındaki “Özel Öğrenci” Statüsü yatay geçiş yapan özel öğrenci statüsü için geçerli bir durumdur. Yatay geçiş yönetmeliğindeki özel öğrenci statüsü başvuruda bulunan öğrenciler bir üniversitede kayıtlı öğrencidir. Hali hazırda bir üniversitede kayıtlı olan öğrenciler, özel durum, kazandığı okulun dışında başka bir şehirdeki veya aynı şehirdeki bir üniversitenin imkânlarından, deneyiminden, ya da hastalık gibi özel bir nedeni ile özel öğrenci statüsünde öğrenimine ara vermeden tüm derslerin 1/3 oranında ve en fazla iki dönem olmak koşulu ile yararlanmak isteyen öğrenciler için geçerlidir. Onlar üniversitede kayıtlı öğrenciler olduklarından başka üniversitelerden özel öğrenci statüsünde aldıkları dersler sayılabilecektir. Bunun dışında bir üniversiteyi kazanamamış ve kayıtlı olmayan öğrencilerin özel öğrencilikteki dersleri kazandıklarında sayılma imkânı bulunmadığı, bu konu da Yükseköğretim Kurulundan görüş alınması gerektiği değerlendirilmektedir.

  1. Sonuç:

Yatay geçiş yönetmeliğinde özel öğrenci bir üniversiteyi kazanmış ve kayıt yaptırmış öğrencilerin özel durumu veya daha iyi bir üniversitenin imkânlarından yararlanmak amacı ile aldığı derslerin 1/3 geçmemek koşulu ile en fazla iki dönemle sınırlı olarak özel öğrenci statüsü ile başka bir üniversitede eğitim yapma hakkı bulunmaktadır. Özel öğrenci statüsü ile aldığı dersleri kendi kayıtlı bulunduğu okulunda saydırabilmektedir.

Lisan ve lisansüstü uygulama esaslarındaki özel öğrenci statüsünde yer alan özel öğrenciler için özel öğrenci statüsündeki aldığı dersleri kazandığında saydırma gibi bir durum bulunmamaktadır. Henüz üniversiteye kayıt yaptırmamış, öğrenci statüsünü kazanmamış öğrencilerin özel öğrenci statüsünde aldıkları derslerinin AKTS ders yükünden sayılması önemli bir problem olacağı değerlendirilmektedir.

Kaynakça

Yakup Aydın’ın “Lisansüstü Eğitim ve Öğretimde Özel Öğrenci Statüsü” başlıklı Mali Hukuk Dergisinin 156’ıncı sayında yayınlanan mak

50 thoughts on “Üniversitelerdeki “Özel Öğrenci” Statüsü Nedir? Özellik Gösteren Durumlar Nelerdir?