Devlet Muhasebesinde Gelir Hesaplarının Çalışması ve Muhasebeleştirilmesi-3
Örnek 2- Tahakkuk eden beyana dayanan katma değer vergisinin 20.- YTL’si tenzil
edilmiş. 120.- YTL’si ise tecil edilmiştir. Tecil edilen tutarın 50.Y TL’lik kısmı bu yıl, geri kalan
kısımları ileriki yıllarda ödenecektir:
—————————————- / —————————————-
630 Giderler Hesabı 20.-
122.01.04.01.01 Gel. Tec. Ve Teh. Al. Hs. (Beyana Day. KDV) 50.-
222.01.04.01.01 Gel. Tec. Ve Teh. Al. Hs. (Beyana Day. KDV) 70.-
120.01.04.01.01 Gelirlerden Alacaklar Hs. (Bey. Day. KDV) 140.-
—————————————- / —————————————-
Gelirlerden alacaklar hesabında kayıtlı olan bir tutar herhangi bir nedenle tenzil
edilirse “120-Gelirlerden Alacaklar Hesabı”na alacak “630-Giderler Hesabı”na borç kaydı
yapılır.
b- Gelirlerin Takibe Alma İşlemleri
İlgili servislerce muhasebe servisine bildirilen takibe alınmış alacaklar, düzenlenecek
muhasebe işlem fişi ile gelirlerden takipli alacaklar hesabına borç, ilgisine göre gelirlerden
alacaklar hesabı veya gelirlerden tecilli ve tehirli alacaklar hesabına alacak kaydedilerek
takip kayıtları yapılır. İlgili servislerce takibe alma işlemi gün sonuna kadar muhasebeye
bildirilir.
Örnek 3- Tahakkuk eden beyana dayanan emlak vergisinin 30- YTL’si takibe
alınmıştır. Gelecek sene ödenmek üzere tecil edilen beyana dayanan emlak vergisinin 10.-
YTL’lik kısmı takibe alınmıştır:
—————————————- / —————————————-
121.01.2.09.51 Gelirler Takipli Al. Hs. (Bina Vergisi) 40.-
222.01.02.09.51 Gel. Tec. Ve Teh. Al. Hs. (Bina Vergisi) 10.-
120.01.02.09.51 Gelirlerden Alacaklar Hs. (Bina Vergisi) 30.-
—————————————- / —————————————-
c- Gelirlerin Tecil ve Tehire Alma İşlemleri
Mevzuatı gereğince vergi, vergi dışı gelir ve sermaye geliri alacaklarından içinde
bulunulan mali yılsonunu geçmeyen bir süre ile tecil veya tehir edilen tutarlar ile dönem
sonunda tecil ve tehir süresi bir yılın altına inen tutarlar “122-Gelirlerden Tecilli ve Tehirli
Alacaklar Hesabı”nda izlenir. Gelir olarak tahakkuk eden tutarlardan kaynaklanan
alacaklardan bir yıl veya normal faaliyet döneminden daha uzun bir sürede tahsili
öngörülenler ise “222-Gelirlerden Tecilli ve Tehirli Alacaklar Hesabı”nda izlenecektir.
d- Örnek Uygulamalar
Örnek 4- 1 nolu örnekte tahakkuk kayıtları yapılan beyana dayanan gelir vergisinin
50.- YTL’si nakden tahsil edilmiştir:
—————————————- / —————————————-
102 Banka Hesabı 50. –
805 Gelir Yansıtma Hesabı 50.-
800.01.01.01.01 Bütçe Gelirleri Hs. (Bey. Day. Gel. Ver.) 50.-
120.01.01.01.01 Gel. Al. Hs. (Beyana Dayanan Gelir Vergisi) 50.-
—————————————- / —————————————-
Örnek 5- Vergi dairesinin banka hesabına 50.000.- YTL tutarında özel tüketim vergisi
ödemesi yapılmıştır:
—————————————- / —————————————-
510.02 Nakit Hareketleri Hesabı 50.000.-
805 Gelir Yansıtma Hesabı 50.000.-
800.01.04.04.04 Bütçe Gelirleri Hs. (Day. Tük. Mal. ÖTV) 50.000.-
600.01.04.04.04 Gelirler Hs. (Day. Tük. Mal. ÖTV) 50.000.-
—————————————- / —————————————-
Örnek 6- Özel bütçeli bir kamu idaresine bağış olarak 200.- YTL tutarında çek
verilmiştir; Çek bankaya gönderilmiştir:
—————————————- / —————————————-
101 Alınan Çekler Hesabı (Muhasebe Bir. Çekler) 200.-
600 Gelirler Hs. (Kişi. Al. Bağış ve Yard.) 200.-
605 Gelir Yansıtma Hesabı 200. –
800 Bütçe Gelirleri Hs. (Kişi. Al. Bağış ve Yard.) 200.-
101.02 Alınan Çekler Hesabı (Tahsildeki Çekler) 200.-
101.01 Alınan Çekler Hesabı (Muhasebe Bir. Çekler) 200.-
—————————————- / —————————————-
Örnek 7- 1 nolu örnekte tahakkuk kayıtları yapılan beyana dayanan gelir vergisinin
20.- YTL’si çekle tahsil edilmiştir; Çek bankaya gönderildiğinde karşılıksız çıkmıştır:
—————————————- / —————————————-
101.01 Alınan Çekler Hesabı 20.-
605 Gelir Yansıtma Hesabı 20.-
800.01.01.01.01 Bütçe Gelirleri Hs. (Bey. Day. Gel. Ver.) 20.-
120.01.01.01.01 Gel. Al. Hs. (Beyana Dayanan Gelir Vergisi) 20.-
101.02 Alınan Çekler Hesabı (Tahsildeki Çekler) 20.-
101.01 Alınan Çekler Hesabı (Muh. Bir. Çekler) 20.-
—————————————- / —————————————-
Çek bankaya gönderildikten sonra karşılıksız çıkması durumunda yapılacak kayıt;
—————————————- / —————————————-
800.01.01.01.01 Bütçe Gelirleri Hs. (Bey. Day. Gel. Ver.) 20.-
101.02 Alınan Çekler Hesabı (Tahsildeki Çekler) 20.-
120.01.01.01.01 Gel. Al. Hs. (Beyana Dayanan Gelir Vergisi) 20.-
605 Gelir Yansıtma Hesabı 20.-
—————————————- / —————————————-
şeklinde olacaktır. Bu kayıtla bütçe geliri tutarı düzeltilmiş, çek kayıtlardan çıkarılmış
ve kapanan tahakkuk kaydı yeniden açılmıştır.
Örnek 8- Genel bütçe kapsamı dışındaki bir kamu idaresinde, emanetler hesabına
alacak kaydedilmesi gerekirken yanlışlıkla Bütçe Gelirleri Hesabına alacak kaydedilen tutarın
düzeltme kaydı;
—————————————- / —————————————-
120 Gelirlerden Alacaklar H. (Bey.Day. Gel. Ver.) 10.-
333 Emanetler Hs. (3984 S. Kan. Göre Tah. Reklam G.) 10-
—————————————- / —————————————-
800 Bütçe Gelirleri Hs. (Bey. Dayanan Gel. Ver.) 10.-
805 Gelir Yansıtma Hesabı 10.-
—————————————- / —————————————-
şeklinde olacaktır.
Örnek 9- 6 nolu örnekte bağış ve yardım olarak alınan tutarın 100.- YTL’sinin aslında
arazi satış geliri olduğu anlaşılmıştır.
Bu örneği yapabilmek için bir ön işlem yapmak gerekecektir.
Herhangi bir muhasebe biriminde kayıtlarda olmayan bir varlığın herhangi bir nedenle
kayıtlardan çıkarılması gerekiyorsa bu varlık önce kayıt altına alınmalıdır. Bu örnekte
kayıtlardan çıkarılması gereken arazi henüz kayıtlara alınmadığı için önce bu arazinin kayıt
altına alınması gerekecektir:
—————————————- / —————————————-
250.01 Arazi ve Arsalar Hesabı 100.-
500.02.03.01 Net Değer Hesabı (Arazilerden Env. Yapılanlar) 100.-
—————————————- / —————————————-
Bu giriş kaydından sonra 6 nolu örnekte hatalı yapılan kaydın düzeltilmesi gerekir.
Bu düzeltme kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.
—————————————- / —————————————-
800.04.04.01.02 Bütçe Gelirleri Hs. (Kişi. Al. Bağış ve Yard.) 100.-
800.03.03.01.01 Bütçe Gelirleri Hs. (Arazi Satışı) 100.-
—————————————- / —————————————-
600.04.04.01.02 Gelirler Hesabı (Kişilerden Al. Bağış ve Yar.) 100.-
605 Gelir Yansıtma Hesabı 100.-
—————————————- / —————————————-
605 Gelir Yansıtma Hesabı 100.-
250.01 Arazi ve Arsalar Hesabı 100.-
—————————————- / —————————————-
Örnek 10- Kredi kartıyla 30.- YTL tutarında katma değer vergisi tahsilatı, tecil
kaldırılarak, yapılmıştır. Yapılan bu tahsilat belli bir süre sonunda banka tarafından hazineye
aktarılmıştır;
—————————————- / —————————————-
120.01.04.01.01 Gelir. Al. Hs. (Beyana Dayanan KDV) 30.-
122.01.04.01.01 Gel. Tec. Ve Teh. Al. Hs. (Bey. Day. KDV) 30.-
—————————————- / —————————————-
109 Banka Kredi Kartlarından Alacaklar Hesabı 30.-
800.01.04.01.01 Bütçe Gelirleri Hesabı (Bey. Day. KDV) 30.-
—————————————- / —————————————-
805 Gelir Yansıtma Hesabı 30.-
120.01.04.01.01 Gelir. Al. Hs. (Beyana Dayanan KDV) 30.-
—————————————- / —————————————-
510.02 Nakit Hareketleri Hs. (Vergilerin Gönd. Kaynaklananlar) 30.-
109 Banka Kredi Kartlarından Alacaklar Hesabı 30.-
—————————————- / —————————————
Örnek 11- Takipli alacaklardan 20 dolar tahsilat yapılmıştır. (Döviz kuru: 1,4000.-
YTL)
—————————————- / —————————————-
105.01.01.02 Döviz Hesabı (Kasadaki Dolar) 28.-
605 Gelir Yansıtma Hs. 28.-
800.01.04.01.01 Bütçe Gelirleri Hs. (Beyan Dayanan KDV) 28.-
121.01.04.01.01 Gelirlerden Takipli Al. Hs. (Bey. Day. KDV.) 28.-
—————————————- / —————————————-
Bu örnekte, saymanlıklara teslim edilen konvertibl dövizler, teslim alındığı günkü T.C.
Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden kaydedilmelidir. Bütçeye gelir kaydedilen söz
konusu tutar tüm “800-Bütçe Gelirleri Hesabı” kayıtlarında olduğu gibi “805-Gelir Yansıtma
Hesabı” ile karşılıklı çalıştırılmıştır.
Hazine malı dövizler ile miktarı bakanlıkça belirlenen tutarı aşan emanet dövizler gün
sonu itibariyle saymanlığın döviz tevdiat hesabına gönderilmek zorundadır.
—————————————- / —————————————-
108.03 Diğer Hazır Değerler Hesabı (Ban. Yat. Üzer. Gön. Dövizler) 28.-
105.01.01.02 Döviz Hesabı (Kasadaki Dolar) 28.-
—————————————- / —————————————-
Dövizin banka hesabına yatırıldığı anlaşıldığı takdirde aşağıdaki kayıt yapılacaktır:
—————————————- / —————————————-
105.02.01.02 Döviz Hesabı (Bankadaki Dolar) 28.-
108.03 Diğer Hazır Değ. H. (Ban. Yat. Üzer. Gön. Dövizler) 28.-
—————————————- / —————————————-
Hazine malı dövizler kayıtlı değeri ile Cuma günü Dış Ödemeler Saymanlığına
gönderilmek zorundadır.
—————————————- / —————————————-
511.1 Muhasebe Bir. Arası İşlemler Hesabı 28.-
106 Döviz Gönderme Emirleri Hesabı 28.-
—————————————- / —————————————-
Bankadan söz konusu dövizin saymanlık hesabından çıktığı bildirildiğinde,
—————————————- / —————————————-
106 Döviz Gönderme Emirleri Hesabı 28.-
105.2.1.2 Döviz Hesabı 28.-
—————————————- / —————————————-
kaydı yapılacaktır.
Örnek 12- Mükellefe 50.- YTL tutarında KDV iadesi yapılacağı tespit edilerek söz
konusu tutar emanete alınmıştır.
—————————————- / —————————————-
810.01.04.01.01 Bütçe Gel. Red ve İadeler Hs. (KDV İadeleri) 50.-
333.02.03.04 Emanetler H. (3065 s.Kanun Ger. Yap. KDV İst.) 50.-
630.10.01.04.01 Giderler Hs. (Dahilde Alınan Katma Değer Verg.) 50.-
605 Gelir Yansıtma Hesabı 50.000.000.-
—————————————- / —————————————-
Burada katma değer vergisi iade işlemi, bütçe giderleri içinde bir ret ve iade tertibi
açılmadığı için bütçe açısından bütçe gelirlerinden indirim olarak değerlendirilmekte ve “810-
Bütçe Gelirlerinden Ret ve İadeler Hesabı”nda muhasebeleştirilmekte ve
bütçeleştirilmektedir. “810- Bütçe Gelirlerinden Ret ve İadeler Hesabı” bütçe gelirlerinden
indirimleri gösteren ve borç bakiyesi veren bir hesaptır. Bu hesap, dönem sonunda “895-
Bütçe Uygulama Sonuçları Hesabı” ile karşılıklı çalıştırılarak kapatılacaktır.
Bütçe gelirlerinden ret ve iadeler hesabının yansıtılmasında ise bütçe gelirleri
hesabının yansıtılmasında olduğu gibi “805-Gelir Yansıtma Hesabı” çalıştırılacaktır.
Yansıtma hesabının karşılığında ise bu örnekte “630-Giderler Hesabı” çalıştırılmıştır.
Yukarıda anılan işlem eğer bir gelir düzeltici işlem olsaydı bu tutar “600-Gelirler Hesabı”ndan
düşülecekti. Ancak buradaki işlem bir “Vergi Harcaması”6 olduğu için bir giderdir ve giderler
içinde raporlanacaktır.