Faiz/Banka/Kredi/SigortaYATIRIM&FİNANS

ŞAHIS SİGORTA PRİMLERİ VE BİREYSEL EMEKLİLİK KATKI PAYLARININ VERGİSEL BOYUTU VE KAYITLARA ALINMASI

Avukat

ŞAHIS SİGORTA PRİMLERİ VE BİREYSEL EMEKLİLİK KATKI PAYLARININ VERGİSEL BOYUTU VE KAYITLARA ALINMASI

HALİL SÖYLER MÜSBE Muhasebe Finansman Bilim Dalı Dokt. Öğr. SMMM

1. GİRİŞ Şahıs sigorta primleri ile bireysel emeklilik katkı paylarının vergisel boyutu ile vergi kesintileri karşısındaki durumu çok karmaşık bir görünüm sergilemektedir. Konuya ilişkin yasal düzenlemelere aşağıda yer verilmiştir. l 09.02.1986 Tarih ve 19014 Sayılı Resmi Gazete?de yayımlanan 147 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin (GVGT) Ücret Matrahının Tespitinde Nazara Alınacak Diğer Hususlar başlıklı 4?üncü bendinin Şahıs Sigorta Primlerinin Gayrisafi Ücret tutarından İndirilmesi başlıklı a fıkrası, l 18.03.1986 Tarih ve 19051 Sayılı Resmi Gazete?de yayımlanan 149 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği?nin (GVGT) Diğer Hususlar başlıklı 9?uncu bendinin Yıllık Beyanname İle Beyan Edilen Gelir Üzerinden İndirilecek Şahıs Sigorta Primleri başlıklı a fıkrası ile Çocuk Tabiri başlıklı b fıkrası ve l 17.07.2000 Tarih ve 24112 Sayılı Resmi Gazete?de yayımlanan 235 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği?nin (GVGT) Ücretin Gerçek Safi Değerinin Tespitinde İndirilecek Şahıs Sigortası Primlerinin Tavanı başlıklı 3?üncü bendi uyarınca gerekli açıklamalar yapılmıştır. l Gelir Vergisi Kanununun (GVK) 63 / 3?üncü bendi (4697 sayılı Kanunun 4?üncü maddesiyle değişen bent, Yürürlük: 7.10.2001), l GVK?nun 89 / 1?inci bendi (4697 sayılı Kanunun 7?nci maddesiyle değişen bent, Yürürlük: 7.10.2001), l 13/08/2003 Tarih ve GVK-3/2003-3/Bireysel Emeklilik Sistemi-1 Sayılı Gelir Vergisi Sirküleri/3 Konuya ilişkin olarak yukarıda bahsi geçen düzenlemelerden 147 seri nolu GVGT, ücret matrahının tespitinde dikkate alınabilecek şahıs sigorta primlerine ilişkin olup, 149 seri nolu GVGT ise, yıllık beyanname üzerinden indirim konusu yapılacak şahıs sigorta primlerine ilişkin olarak uygulamanın temelini oluşturmaktadır. Bu tebliğlerde konuya ilişkin olarak yer alan bazı esaslar GVK?nun 63/3 ve 89/1?inci maddeleri uyarınca değişikliğe uğramış, ayrıca GVK-3/2003-3 nolu sirküler ile detaylı açıklamalarda bulunulmuştur. Çalışmada, şahıs sigortalarına ilişkin primler ve bireysel emeklilik sistemine ilişkin katkı paylarının vergi matrahının tespitinde indirim konusu yapılmasına ilişkin vergisel düzenlemeler, hesaplamalar ve kayıtlara alınması detaylı olarak ele alınacaktır.

2. ŞAHIS SİGORTASI PRİMLERİNİN (ŞSP) ve BİREYSEL EMEKLİLİK KATKI PAYLARININ (BEKP) GV MATRAHINDAN İNDİRİLMESİNE İLİŞKİN VERGİSEL DÜZENLEMELER 2.1. Ödenen ŞSP?nin ve BEKP?nın Ücret Matrahının Tespitinde İndirimi Ücretin gerçek ve safi değeri işveren tarafından verilen para ve ayınlarla sağlanan menfaatler toplamından aşağıdaki indirimler yapıldıktan sonra kalan miktar olarak ifade edilmiştir. GVK?nun 63/3?üncü bendi uyarınca da, (4697 sayılı Kanun?un 4?üncü maddesiyle değişen bent, Yürürlük: 7.10.2001) sigortanın veya emeklilik sözleşmesinin Türkiye?de kain ve merkezi Türkiye?de bulunan bir sigorta veya emeklilik şirketi nezdinde akdedilmiş olması şartıyla; ücretlinin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, işsizlik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primler ile bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları, İndirim konusu yapılacak prim, aidat ve katkıların toplamı, ödendiği ayda elde edilen ücretin %10?unu (bireysel emeklilik sistemi dışındaki şahıs sigorta poliçeleri için ödenen primlerde, ödendiği ayda elde edilen ücretin %5?ini) ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamaz. 1 Bakanlar Kurulu bu oranı %20 oranına kadar (bireysel emeklilik sistemi dışındaki şahıs sigorta poliçeleri için %10 oranına kadar) artırmaya ve belirtilen haddi asgari ücretin yıllık tutarının iki katını geçmemek üzere yeniden belirlemeye yetkilidir. GVK?nun 63/3?üncü bendin de yapılan düzenleme ile, bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları ile şahıs sigortaları için ödenen primlerin birlikte olması durumunda matrahtan indirim konusu yapılabilecek tutar, ücretin %10?u ile sınırlı olacaktır. Şahıs sigorta primleri için %5?lik sınır aranacak olup hem katkı payı hem de prim ödemesinin indirim konusu yapılacak toplamı brüt ücretin % 10?unu geçemeyecektir. 2.1.1. Ödenen ŞSP?nin ve BEKP?nın Ücret Matrahından İndirimine İlişkin Esaslar Hizmet erbabı tarafından ödenen şahıs sigortası primlerinin ve bireysel emeklilik katkı paylarının GV matrahından İndirilmesine ilişkin usul ve esaslar aşağıda maddeler halinde gösterilmiştir. 1. Sigorta veya Emeklilik Şirketi Türkiye?de Merkezi Bulunan ve Faaliyet Gösteren Şirket Olmalıdır GVK?nun 63/3?üncü bendin de belirtildiği üzere, indirimden yararlanabilmek için öngörülen şartlardan birisi, sigorta veya emeklilik sözleşmesinin, Türkiye?de kâin ve merkezi Türkiye?de bulunan bir sigorta şirketi ile yapılmasıdır.

Dolayısıyla kısmen veya tamamen yabancı olmakla beraber yukarıdaki özellikleri taşıyan sigorta ve emeklilik şirketleri kapsama girmektedir. Fakat, madde metninden hareketle; l Yabancı sigorta ve emeklilik şirketleri l Yabancı sigorta ve emeklilik şirketlerinin Türkiye?de kurulmuş şubeleri ve l Türkiye?de kain ve merkezi bulunan sigorta ve emeklilik şirketlerinin yabancı ülkelerde faaliyet gösteren şubeleri kapsam dışında bırakılmıştır. Ayrıca, bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları ile şahıs sigorta primlerinin vergi matrahının tespitinde indirim konusu yapılabilmesi için; bireysel emeklilik şirketlerinin 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu?nun 8?inci maddesinde yer alan hüküm uyarınca emeklilik branşında ruhsat almış şirketlerden olması gerekmektedir. 2. Ödenen ŞSP ve BEKP Hizmet Erbabının Kendisine, Eşine ve Küçük Çocuklarına Ait Olmalıdır Ücretin gayrisafi tutarından indirilecek ŞSP ve BEKP, hizmet erbabının kendisi, eşi ve küçük çocukları için ödenen prim ve katkı payı olmalıdır. GV matrahından indirim konusu yapılacak tutar olarak, hizmet erbabının kendisine, eşine ve küçük çocuklarına ilişkin olarak ödediği prim ve katkı paylarının toplamının esas alınması gerekmektedir. İlgili ayda ödenen toplam prim toplamının, hizmet erbabının o ay elde ettiği brüt ücretin % 5?ini ve/veya %10?unu aşan kısmının matrahtan indirilmemesi gerekmektedir. Dolayısıyla üst sınırın her aile bireyi için değil tüm aile bireyleri için ödenen primler toplamı açısından bir defada dikkate alınması gerekmektedir. Hizmet erbabından ayrı olarak eşin veya küçük çocukların da ücretli olarak bir başka şirkette çalışıyor olması halinde, bu kişilere (eş ve çocuklara) ait prim ve katkı paylarının indiriminde, kendilerine ait brüt ücretin esas alınması gerekmektedir. Hizmet erbabının ücretinden sadece çalışmayanların prim ve katkı paylarının indirim konusu yapılması gerekir. Yasal düzenlemede ?eş? ve ?küçük çocuk? tabiri açıklanmamış olmakla birlikte; eş, Medeni Kanun hükümlerine göre aralarında evlilik bağı kurulmuş kadın ve erkekten her biri olarak tanımlanmaktadır. Konuya ilişkin GV sirkülerinde de; küçük çocuk tabirinden, 18 yaşını doldurmamış ve mükellef tarafından bakmakla yükümlü olunan (nafaka suretiyle bakılanlar dahil) kişilerin anlaşılması gerektiği ifade edilmiştir. Buna göre hizmet erbabı, kendisi ve eşiyle ilgili olmayan şahıs sigorta primi ile bireysel emeklilik katkı paylarını ücretin gayri safi tutarından indiremeyeceği gibi, 18 yaşını doldurmuş çocuklarına ait prim ve katkı paylarını da indirim konusu yapamayacaktır.

3. Ücret Matrahından İndirilebilecek Şahıs Sigortası Primlerinin Kanunda Belirtilen Konularda Yaptırılan Sigortalar İçin Ödenen Primlerden Olması Şartı Gelir Vergisi Kanununun 63/3?üncü maddesi uyarınca, ücretin gayri safi tutarından indirilebilecek sigorta primleri, mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait: l Hayat, l Ölüm, l Kaza, l Hastalık, l Sakatlık, l İşsizlik, l Analık, l Doğum ve l Tahsil gibi şahıs sigortalarıdır. Bu tür sigorta kollarının dışında kalan (araç kasko sigortası, hırsızlık, deprem sigortaları ile SSK?na ve Bağkur?a isteğe bağlı olarak ödenen primler) sigorta poliçeleri için ödenen primler ücretin gayri safi tutarından indirilemeyecektir. Ayrıca yukarıda bahsi geçen işsizlik sigortasının, ücretli olarak çalışanlardan kesilerek SSK primi ile birlikte SSK?na ödenen işsizlik primi ile ilgisi bulunmamaktadır. 4. Şahıs Sigorta Primlerinin ve Bireysel Emeklilik Katkı Paylarının Ödenmiş Olduğu Belgelendirilmeli ve İşverene İbraz Edilmelidir 147 Seri Nolu GVGT 4/a uyarınca; sahıs sigortası primlerinin indirilebilmesi için bilfiîl ödenmiş olması ve ödemenin sigorta şirketinden alınan fatura veya makbuz asılları ile belgelendirilmesi şarttır. Öte yandan, sigorta priminin, sigorta şirketine hizmet erbabı tarafından doğrudan doğruya ödenmeyip, işverenler aracı kılınmak suretiyle ödenmesi halinde (grup sigortası gibi), sigorta mukavelesinin bir örneğinin işverende bulunması ve bu mukavelede sigorta priminin ödeme dönemlerinin, ayrıca bu dönemler için ödenecek prim tutarının belli edilmiş olması kaydıyla, hizmet erbabı için işveren tarafından ödenen ve işverenler tarafından da hizmet erbabının ücretinden kesilmek suretiyle tahsil edilen sigorta primi, ücretin vergi matrahının tayininde herbir kişi için ayrıca fatura veya makbuz aranmaksızın indirim olarak dikkate alınabilecektir. Ayrıca birden fazla sigorta veya emeklilik şirketine ödeme yapılması halinde, her şirketten ayrı ödeme belgesi alınması ve indirime ilişkin hesaplamalarda ödemeler toplamının esas alınması gerekecektir. Şahıs sigorta primlerinin ve bireysel emeklilik katkı paylarının sigorta şirketine doğrudan doğruya ödenmeyip, banka havalesi veya posta çeki ile ödenmesi halinde ödemeye ilişkin belgelerin makbuzda bulunması gereken bilgileri ihtiva etmesi ve belge aslının işverene ibraz edilmesi şartı ile vergi matrahından indirim konusu yapılabilecektir. 5. İndirim Konusu Yapılacak Prim ve Katkı Paylarının Kanunen Belirlenen Sınırı Aşmaması Gerekmektedir GVK?nun 63/3?üncü maddesine göre, indirim konusu yapılacak şahıs sigortası primi ile bireysel emeklilik katkı payı tutarlarının, bu primlerin ve katkı paylarının ödendiği ayda elde edilen brüt ücretin2, bireysel emeklilik katkı payları için %10?u, şahıs sigorta primlerinin ise % 5?ini aşmaması gerekmektedir. Her iki unsurun bir arada bulunması halinde indirim konusu yapılacak tutar brüt ücretin %10?unu aşamayacaktır. Ayrıca, bir takvim yılı içerisinde bireysel emeklilik ve diğer şahıs sigorta primleri ile ilgili olarak yapılabilecek indirim tutarı asgari ücretin yıllık tutarını aşmayacaktır. Bu sınırlama yıllık bazda dikkate alınacak olup, yıl içinde asgari ücret tutarında meydana gelebilecek değişiklikler, indirim yapılacak tutarların hesabında dikkate alınacaktır. 2.2. Ödenen Şahıs Sigortası Primlerinin ve Bireysel Emeklilik Katkı Paylarının Yıllık Beyanname ile Beyan Edilecek Gelirlerden İndirimi GVK?nun ?Sigorta Primi, teberru ve diğer indirimler? başlıklı 89?uncu maddesinin 1?inci bendi uyarınca:

1. (4697 sayılı Kanunun 7?nci maddesiyle değişen bent, Yürürlük: 7.10.2001) Beyan edilen gelirin %10?unu (bireysel emeklilik sistemi dışındaki şahıs sigorta primleri için, beyan edilen gelirin %5?ini) ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla, mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primleri ile bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları (Sigortanın veya emeklilik sözleşmesinin Türkiye?de kain ve merkezi Türkiye?de bulunan bir sigorta veya emeklilik şirketi nezdinde akdedilmiş olması, prim ve katkı tutarlarının gelirin elde edildiği yılda ödenmiş olması ve ücret geliri elde edenlerin ücretlerinin safi tutarının hesaplanması sırasında ayrıca indirilmemiş bulunması şartıyla; eşlerin veya çocukların ayrı beyanname vermeleri halinde, bunlara ait prim ve katkı payları kendi gelirlerinden indirilir.) Bakanlar Kurulu bu bentte yer alan %10 oranını %20 oranına kadar (bireysel emeklilik sistemi dışındaki şahıs sigorta poliçeleri için %10 oranına kadar) artırmaya ve belirtilen haddi asgari ücretin yıllık tutarının iki katını geçmemek üzere yeniden belirlemeye yetkilidir. Dar mükellefiyete tabi olanlar sigorta primi indirimi yapamazlar. GVK?nun 89/1. bendi uyarınca konuya ilişkin özet bilgilere aşağıda yer verilmiştir. l Yıllık beyanname veren mükellefler, vergi matrahlarının tespitinde bireysel emeklilik sistemine ödedikleri katkı payının beyan edilen gelirin %10?una kadar olan kısmını gelir vergisi matrahlarının tespitinde indirim konusu yapabileceklerdir. l Bireysel emeklilik dışında kalan şahıs sigortaları için ödenen primlerin ise beyan edilen gelirin %5?ine kadar olan kısmı matrahın tespitinde indirim konusu yapılacaktır. l Beyan edilen gelir olarak, yıllık gelir vergisi beyannamesinde yer alan indirimler ve geçmiş yıl zararları toplamından önceki tutar esas alınacaktır.

l Bireysel emeklilik katkı payı ile diğer şahıs sigortaları için ödenen primlerin birlikte olması halinde matrahtan indirim konusu yapılabilecek tutar beyan edilen gelirin %10?u ile sınırlı olacaktır. Bu durumda şahıs sigorta primleri için %5 oranındaki sınır ayrıca aranacaktır. 3 l İndirim konusu yapılabilecek şahıs sigortası primleri (hayat, ölüm, kaza vb.) GVK?nun 63/3? üncü maddesinin aynısıdır. l Sadece mükellefin şahsına değil eşine ve küçük çocuklarına ait prim ve katkı paylarının da yıllık GV Beyannamesi üzerinden limit dahilinde indirilmesi mümkündür.

l Yıllık gelir üzerinden indirim konusu yapılabilecek azamî prim ve katkı payı tutarının, 63/3?üncü maddede olduğu gibi, asgarî ücretin yıllık tutarını aşmaması öngörülmüştür. l Kendi gelirleri için ayrı beyanname veren eşlere ve çocuklara ilişkin şahıs sigortası primleri ve bireysel emeklilik katkı payları, ilgili şahısların beyannamelerinde indirim konusu yapılmalıdır. l Ödenen şahıs sigorta primleri ile bireysel emeklilik katkı paylarının limiti aşan kısımları, (stopaj matrahının tespitinde indirim konusu yapılamadığından) yıllık beyanname ile beyan edilecek diğer gelir unsurlarına ilişkin matrahtan indirim konusu yapılabilecektir. Haliyle ücret matrahının tespitinde indirim konusu yapılan ödemeler ise yıllık gelirden indirim konusu yapılamayacaktır. 2.3. Ödenen ŞSP?nin ve BEKP?nın Ticari Kazancın Tespitinde Gider Niteliği ve Vergi Kesintileri Karşısındaki Durumu Şahıs sigorta primi ve bireysel emeklilik katkı payı olarak 2001 Ekim tarihi itibariyle yapılacak ödemelerin vergilendirilmesi ve vergi matrahından indirim konusu yapılmasına ilişkin Gelir Vergisi Kanununda yer alan mevcut düzenlemeler değiştirilerek yeni düzenlemelere gidilmiştir. Ödenen şahıs sigorta primi ile bireysel emeklilik katkı paylarının ticari kazancın tespitinde gider olarak ne şekilde dikkate alınacağı farklılık göstermektedir. Ancak gerek şahıs sigorta primi gerekse bireysel emeklilik katkı paylarına ilişkin yapılacak kesintiler benzer uygulamalara konu olmaktadır. Uygulamada, gerek şahıs sigorta primleri gerekse bireysel emeklilik katkı paylarının: l İşverenlerce l Hizmet erbabınca veya l Kısmen işveren kısmen hizmet erbabınca müştereken ödenmesi alternatifleri ile karşılaşılabilecektir. Söz konusu ödemelerin hangi tarafça yapıldığı, ödemenin vergi matrahının indiriminde mi? yoksa ticari kazancın tespitinde mi? dikkate alınacağı önem taşımaktadır. 2.3.1. Ödenen Şahıs Sigortası Primlerinin Ticari Kazancın Tespitinde Gider Niteliği ve Vergi Kesintileri Karşısındaki Durumu 2.3.1.1. Ödenen Şahıs Sigortası Primlerinin Ticari Kazancın Tespitinde Gider Niteliği GVK?nun 40/2?nci bendi uyarınca; (365 sayılı Kanunun 2?nci maddesiyle değişen şekli) Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatında iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı (Bu primlerin ve aidatın istirdat edilmemek üzere Türkiye?de kain sigorta şirketlerine veya emekli ve yardım sandıklarına ödenmiş olması ve emekli ve yardım sandıklarının tüzel kişiliği haiz bulunmaları şartıyle), 27?nci maddede yazılı giyim giderleri ticari kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınabilecektir. Bu maddeye dayanılarak yapılan sigorta primi veya emekli aidat ödemeleri kanuni zorunluluklardan dolayı yapılmaktadır. Dolayısıyla bu tür giderler ticari kazancın elde edilmesi ve idamesi ile ilişkilendirilmemelidir (GVK 40/1). Dolayısıyla, bu bent GVK?nun 40/1?inci bendinin dışında düzenlenmiştir. İşveren tarafından, hizmet erbabı için ikinci bir sigorta şirketine yaptığı sigorta prim (şahıs sigorta primi) ödemelerinin vergi matrahından sınırsız bir şekilde GVK?nun 40/2?nci bendi çerçevesinde indirimi mümkün bulunmamaktadır. Bu tür prim ödemeleri işverence hizmet erbabına sağlanmış aynî menfaat kabul edilmeli ve GVK?nun 61?inci maddesine göre ücret eklentisi kabul edilmek suretiyle bordroya dahil edilerek gerekli vergi kesintilerine tabi tutulmalıdır. 2.3.1.2. Ödenen Şahıs Sigortası Primlerinin Vergi Kesintileri Karşısındaki Durumu Şahıs sigorta primlerine yönelik olarak, işletmelerin doğru vergi kesintilerini hesaplamaları ve kayıtlarına intikal ettirmeleri bordro programlarını etkin kullanmalarına bağlı bulunmaktadır. Mutlaka tüm işletmeler, gerekli tanımlamaları bordro programında yapmaları gerekmektedir. Aşağıda şahıs sigorta primlerinin çeşitli alternatifler dikkate alınarak vergi kesintileri karşısındaki durumu özetlenmiştir. 1- İşverenler Tarafından Hizmet Erbabı Adına Ödenen Şahıs Sigorta Primlerinin Durumu Bordro programlarında bu alternatif için ?İşveren Ödentisi? olarak sosyal yardım (ayni ve net olarak) tanımlamaları yapılmalıdır. İşverenler tarafından karşılanan şahıs sigorta primlerinin vergi kesintileri karşısındaki durumu aşağıda özetlenmiştir. a- İşverence ödenen prim (aylık) < Brüt ücretin % 5?i ise Bu ödeme bordroya sosyal yardım (ayni ve net olarak) olarak dahil edilmelidir. (bordro programı sadece Damga Vergisi hesaplayacaktır) Damga Vergisi Kanununa ekli 1 Sayılı listenin IV. MAKBUZLAR VE DİĞER KÂĞITLAR başlıklı ?ı? bendi uyarınca; maaş, ücret, gündelik, huzur hakkı, aidat, ihtisas zammı, ikramiye, yemek ve mesken bedeli, harcırah, tazminat vesaire gibi her ne ad ile olursa olsun hizmet karşılığı alınan paralar için verilen makbuzlar ile bu paralar nakden ödenmeyerek kişiler adına açılmış veya açılacak cari hesaplara nakledildiği veya emir ve havalelerine tediye olunduğu takdirde nakli veya tediyeyi temin eden kâğıtlardan binde 6 DV?si hesaplanmaktadır. Kullanılan programda bu mümkün değilse, bordroya hiç dahil edilmeden, ödenen prim tutarı net kabul edilerek 0,994 (% 0,6 ) ile brütleştirilmek suretiyle sadece damga vergisi kesintisine tabi tutulmalıdır. Örneğin: Brüt ücreti 2.000.000.000.-TL olan bir işçi için işverenin ilgili ayda ödediği şahıs sigorta primi 75.000.000.-TL ise ilgili kesintiler aşağıdaki gibi olmalıdır. 75.000.000 / 0,994 = 75.452.716.-TL (Ücret Gideri olarak kayıtlara alınacak tutar) 75.452.716 X 0,006 = 452.716.- TL Ödenecek Damga Vergisi tutarı b- İşverence ödenen prim (aylık) > Brüt ücretin % 5?i ise Bu ödeme bordroya sosyal yardım (ayni ve net olarak) olarak dahil edilmelidir. (bordro programı limit dahilinde sadece Damga Vergisi hesaplayacak, limiti aşan kısım üzerinden Damga ve Gelir Vergisi kesintisi hesaplayacaktır.) Kullanılan programda bu mümkün değilse, bu ödemenin limit dahilinde kalan kısmı bordroya hiç dahil edilmeden, limit dahilinde kalan tutarı net kabul edilerek 0,994 ile brütleştirilmek suretiyle sadece damga vergisi kesintisine tabi tutulmalıdır. Limiti aşan kısım, ilgili kişinin bordrosuna ayni yardım olarak dahil edilmeli ve (gelir vergisi dilimlerine göre tevkifatın yapılması sağlamak amacıyla) limiti aşan kısım üzerinden gelir vergisi ve damga vergisi kesintileri hesaplanmalıdır. Örnek : Brüt ücreti 2.000.000.000.-TL olan bir işçi için işverenin ilgili ayda ödediği şahıs sigorta primi 125.000.000.-TL?dır. Kişinin gelir vergisi dilim oranı % 20?dir. Bu durumda ilgili kesintiler aşağıdaki gibi olmalıdır. 2.000.000.000 X % 5 = 100.000.000.-TL Limit Tutarı 100.000.000 / 0,994 = 100.603.621.-TL (Ücret Gideri olarak kayıtlara alınacak tutar) 100.603.621 X 0,006 = 603.621.- TL Ödenecek Damga Vergisi tutarı 25.000.000 / 0,794 = 31.486.146.-TL (Brüt Ücret Gideri olarak kayıtlara alınacak tutar) 31.486.146 X 0,20 = 6.297.229.-TL Ödenecek Gelir Vergisi 31.486.146 X 0,006 = 188.917.-TL Ödenecek Damga Vergisi işverence ödenen şahıs sigortası primleri hizmet erbabına sağlanan ayni niteliğe sahip bir yardım olarak değerlendirilmeli ve 506 Sayılı SSK?nın 77?nci maddesine dayandırılmak suretiyle SSK açısından bir kesinti yapılmamalıdır. 2- Hizmet Erbabı Tarafından Ödenen Şahıs Sigorta Primlerinin Durumu Bordro programlarında bu alternatif için ?İşçi Bildirimi? olarak ek kesinti (brüt olarak) tanımlamaları yapılmalıdır. Ancak kişinin maaşından bir kesinti yapılmayacağı için ?İşveren Hissesine % 100? dahil edilmelidir. Hizmet erbabı tarafından bizzat ödenmek suretiyle yapılan ödemeler, hiçbir kesintiye tabi tutulmayacaktır. 3- Kısmen İşverenler Kısmen Hizmet Erbabı Tarafından Ödenen Şahıs Sigorta Primlerinin Durumu Bu tür uygulamalarda, hizmet erbabı lehine yaptırılan şahıs sigortası primlerinin bir kısmı işverenler bir kısmı ise kişilerin net ücretinden kesilmek suretiyle hizmet erbabınca karşılanması söz konusudur. Bordro programlarında, hizmet erbabının maaşından kesilecek olan sigorta tutarı alternatifi için ?İşçi ödentisi? olarak ek kesinti (brüt olarak) tanımlamaları yapılmalıdır. Ancak kişinin maaşından bir kesinti yapılacağı için ?İşveren Hissesi % 0? olarak tanımlanmalıdır. İşverenin üstlendiği sigorta tutarı alternatifi de yukarı da belirtildiği üzere ?İşveren Ödentisi? olarak sosyal yardım şeklinde (ayni ve net olarak) tanımlanmalıdır. GVK?nun 63/3?üncü bendi gereğince, kişinin ücretinden kesilen tutar, brüt ücretin % 5?ine kadarlık üst sınır dahilinde gelir vergisi matrahından düşülebilecektir. Ayrıca, şahıs sigorta primlerinin işverenler tarafından karşılanan kısmına ilişkin olarak, üst sınırın aşılıp aşılmadığının tespiti bakımından toplam prim tutarı (gerek işverenin gerekse işçilerin üstlendiği tutar) dikkate alınarak değerlendirilmesi gerekmektedir. a- Hizmet erbabının ödediği prim tutarı Hizmet erbabının ödediği prim tutarı üzerinden hiçbir kesinti yapılmayacaktır. b- İşverenlerin ödediği prim tutarı İşverenlerin ödediği prim üzerinden, toplam ödemenin limit dahilinde kalan tutarı net kabul edilerek 0,994 ile brütleştirilmek suretiyle sadece damga vergisi kesintisine tabi tutulmalıdır. Limiti aşan kısım, gelir vergisi ve damga vergisi kesintilerine tabi tutulmalıdır. Ödenen Şahıs Sigortası Primlerinin Vergi Kesintileri Karşısındaki Durum Tablosu ÖDEMENİN VEYA SAĞLANAN MENFAATİN NEV?İ GV SS DV 1- a- Personel lehine yaptırılan şahıs sigortası primlerin işverence karşılanması ( 7.10.2001 tarihinden sonra düzenlenen poliçelerde sınır brüt ücretin % 5?i olup yıllık asgari ücret tutarını geçemez. ) – – + b- Personel lehine yaptırılan şahıs sigortası primlerin işverence karşılanması (limiti aşan kısım) + – + 2- Şahıs sigorta primlerinin personelce karşılanması – – – 3- Şahıs sigorta primlerinin kısmen işverenlerce kısmen personelce karşılanması a- Personelce karşılanan kısım – – – b- İşverenlerce karşılanan kısım (limit dahilinde) – – + c- İşverenlerce karşılanan kısım (limiti aşan kısım) + – + 2.3.2. Ödenen Bireysel Emeklilik Katkı Paylarının Ticari Kazancın Tespitinde Gider Niteliği ve Vergi Kesintileri Karşısındaki Durumu 2.3.2.1. Bireysel Emeklilik Katkı Paylarının Ticari Kazancın Tespitinde Gider Niteliği İşverenler tarafından ücretliler adına ödenen katkı paylarının ticari kazançtan indirimine ilişkin olarak gerekli açıklamalar, 13/08/2003 Tarih ve GVK-3/2003-3/Bireysel Emeklilik Sistemi-1 Sayılı Gelir Vergisi Sirküleri/3?de yapılmıştır. Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı maddesinin 9 numaralı bendinde yer alan hüküm işverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylarının, ücretlerle ilişkilendirilmeksizin, ticari kazancın tespitinde gider olarak indirilmesine imkan tanımaktadır. Bu kapsamda indirim konusu yapılabilecek tutar, ücretlinin elde ettiği ücretin %10?unu ve yıllık bazda asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacaktır. Gerek işverenler gerekse ücretliler tarafından ödenen ve vergi matrahının tespitinde dikkate alınan katkı paylarının toplamı, ücretlinin elde ettiği ücretin %10?unu ve yıllık bazda asgari ücretin yıllık tutarını (Gelir Vergisi Kanununun 63 üncü maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde belirlenen oran ve haddi) aşamayacaktır. Dolayısıyla, yapılan katkı payı ödemesi aylık brüt ücretin % 10?unu ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmaması kaydıyla, hizmet erbabının ödediği katkı payı ödemeleri gelir vergisi (ücret) matrahından, işverenin ödediği katkı payı ise ticari kazancın tespitinde gider olarak indirim konusu yapılabilecektir. Hem işveren hem de ücretli tarafından katkı payı ödenmesi ve toplam tutarın yukarıda belirtilen sınırı aşması halinde, indirimin öncelikli olarak ücret matrahının tespitinde mi yoksa ticari kazancın tespitinde mi yapılacağı konusu taraflarca serbestçe belirlenebilecektir. İndirim, ücret matrahının tespitinde dikkate alınacak ise, ücretli tarafından ödenen katkı payı limit dahilinde GVK?nun 63/3?üncü maddesi uyarınca, ücretin safi tutarının tespitinde indirim konusu yapılacaktır. İşveren tarafından ödenen tutarın limite kadar olan kısmı var ise, bu kısım ücretle ilişkilendirilmeksizin ticari kazancın tespitinde gider olarak indirilecektir. İşveren tarafından ödenen ancak limiti aşan kısım ise ücret olarak vergilendirilmek suretiyle ticari kazancın tespitinde dikkate alınacaktır. Örnek: Hizmet erbabının brüt ücreti 1.750 Milyon TL olup, Mart 2004 döneminde bireysel emeklilik sistemine ödediği katkı payı 250 milyon liradır. Bu meblağın yarısı işveren diğer yarısı da hizmet erbabı tarafından ödenmektedir. İndirim önceliği ücret matrahına verilmiştir. Ücret matrahının tespitinde indirim konusu yapılacak tutar ile ticari kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınacak tutarların hesaplamalarını yapınız. Aylık Brüt Ücret 1.750.000.000.-TL Hizmet Erbabının Ödemesi 125.000.000.-TL İşveren Ödemesi 125.000.000.-TL Brüt Ücretin %10?u 175.000.000.-TL Hizmet erbabı tarafından ödenen katkı payı 125 milyon lira ücretin safi tutarının tespitinde indirim konusu yapılacaktır. İşveren tarafından ödenen katkı payının sadece 50 milyon liralık kısmı ücretle ilişkilendirilmeksizin ticari kazancın tespitinde gider olarak indirilecektir. İşveren tarafından ödenen ancak gider olarak indirim konusu yapılamayan 75 milyon lira ise ücret olarak vergilendirilmek suretiyle kayıtlara alınacaktır. 2.3.2.2. Bireysel Emeklilik Katkı Paylarının Vergi Kesintileri Karşısındaki Durumu Bireysel emeklilik katkı payları ile ilgili vergi kesintilerinin doğru olarak bordroya intikali, şahıs sigorta primlerine ilişkin bölümde özetlendiği şekilde, bordro programında doğru tanımlamaların yapılmasına bağlıdır. Katkı paylarının işverenlerce, hizmet erbabınca veya müştereken karşılanması gibi çeşitli alternatifler dikkate alınarak, şahıs sigortalarında yapılan açıklamalar çerçevesinde gerekli işlemler adım adım oluşturulmalıdır. Bireysel emeklilik katkı paylarının işverenlerce limit dahilinde karşılanması halinde herhangi bir kesinti söz konusu olmayacaktır. Limiti aşan bir ödemenin işverenlerce yapılması halinde ücret olarak değerlendirilecek olup, ödeme üzerinden brütleştirilerek gelir ve damga vergisi kesintisi yapılmalıdır. Ayni yardım olarak değerlendirildiğinden dolayı sigorta açısından bir kesinti olmaması gerektiği düşüncesindeyiz. Bireysel emeklilik katkı paylarının hizmet erbabınca karşılanması halinde ise yapılan ödeme üzerinden herhangi bir kesinti söz konusu olmayacaktır. Ödenen Bireysel Emeklilik Katkı Paylarının Vergi Kesintileri Karşısındaki Durum Tablosu ÖDEMENİN VEYA SAĞLANAN MENFAATİN NEV?İ GV SS DV 1- a- Personel lehine yaptırılan bireysel emeklilik katkı paylarının işverence karşılanması ( 7.10.2001 tarihinden sonra düzenlenen poliçelerde sınır brüt ücretin % 10?i olup yıllık asgari ücret tutarını geçemez. ) Ticari kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınır. – – – b- Personel lehine yaptırılan bireysel emeklilik katkı paylarının işverence karşılanması (limiti aşan kısım) + – + 2- Bireysel emeklilik katkı paylarının personelce karşılanması – – – 3- Bireysel emeklilik katkı paylarının kısmen işverenlerce kısmen personelce karşılanması a- Personelce karşılanan kısım – – – b- İşverenlerce karşılanan kısım (limit dahilinde) – – – c- İşverenlerce karşılanan kısım (limiti aşan kısım) + – + 3. ŞSP VE BEKP?NIN GV MATRAHINDAN İNDİRİMİNİN KAYITLARA ALINMASI 3.1. Hizmet Erbabı ve İşverenler Tarafından Ödenen Şahıs Sigorta Primi ve Bireysel Emeklilik Katkı Paylarının Ücret Matrahının Tespitinde İndiriminin Kayıtlara Alınması 3.1.1. Hizmet Erbabı Tarafından Ödenen Şahıs Sigorta Primi ve Bireysel Emeklilik Katkı Paylarının Ücret Matrahının Tespitinde İndiriminin Kayıtlara Alınması Örnek : Bir ücretlinin (muhasebe müdürü) Ocak 2004 döneminde brüt ücreti, 3.000.000.000.-TL?sı olup ücret matrahının tespitinde indirim konusu yapabileceği prim ödemesi 100.000.000.-TL?dır. Ücretlinin brüt ücretten net ücrete kadar oluşan tüm hesaplamalarını gösteriniz? (İşyeri tehlike sınıfı 1 olup SSK işveren hissesi % 21,5?dir) 1 Brüt Ücret 3.000.000.000.- 2 Brüt Ücretin % 5?i (Yasal Üst Limit) 1 x % 5 150.000.000.- 3 SSK İşçi Payı (İşsizlik payı dahil) Brüt Ücret x % 15 (Brüt Ücret SSK Tavanını aştığından dolayı ( 2.748.150.000 X % 15) 412.222.500.- 4 Şahıs Sigorta Prim Ödemesi 100.000.000.- 5 GV Matrahından indirim konusu yapılacak prim tutarı (2>4 ise=4) (2<4 ise = 2) 100.000.000.- 6 GV Matrahı = 1- (3+5) 2.487.777.500.- 7 Hesaplanan GV ( 6 x % 15) 373.166.625.- 8 Damga Vergisi Kesintisi ( 1 x %0,6) 18.000.000.- 9 Kesintiler Toplamı ( 3+7+8) 803.389.125.- 10 Net Ücret ( 1- 9) 2.196.610.875.- 31.01.2004 770 GENEL YÖN. GİDERİ 3.590.852.250.- (İlgili gider yerlerine göre kullanılabilecek hesaplar değişmektedir) 770.01 Brüt Ücret = 3.000.000.000.- 770.02 SSK İşveren Payı = 590.852.250.- 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 391.166.625.- 360.01 Gelir Vergisi = 373.166.625 360.02 Damga Verg. = 18.000.000 361 ÖDENECEK SOSYAL GÜV. KES. 1.003.074.750.- 361.01 SSK Primi = 1.003.074.750 381 GİDER TAHAKKUKLARI 2.196.610.875.- 381.01 Net Ücret Tah. = 2.196.610.875 Ocak 2004 Ücret Tahakkuk Kaydı / Hizmet erbabı tarafından ödenen bireysel emeklilik katkı paylarının yukarıda yer alan örneğe kıyasla kayıtlara alınmasında ve yapılacak hesaplamalarda tek farklılık, üst limit olarak brüt ücretin % 10?nun dikkate alınmasıdır. Ayrıca hizmet erbabı tarafından hem şahıs sigorta primi hem de bireysel emeklilik katkı payı ödemesi varsa gerekli hesaplama ve indirimlere, konuya ilişkin yayınlanan gelir vergisi sirkülerinde yer verilmiştir. Şayet şahıs sigorta primi olarak ödenen 100.000.000.-TL?sı işverence ödenmiş ve hizmet erbabının maaşından kesinti yoluyla mahsup edilecek olması durumunda; ödeme tutarı bordro icmali hazırlanırken ek kesinti olarak tanımlanmalı ve net ücretten ?ek kesinti? olarak düşülmelidir. 3.1.2. İşverenler Tarafından Ödenen Şahıs Sigorta Primi ve Bireysel Emeklilik Katkı Paylarının Ücret Matrahının Tespitinde İndiriminin Kayıtlara Alınması Örnek : Bir ücretli adına (muhasebe müdürü) Ocak 2004 döneminde işverenince üstlenilen bireysel emeklilik katkı payı ödemesi 400.000.000.-TL?dır. Ücretlinin brüt ücreti, 3.000.000.000.-TL?dır. Ücretlinin brüt ücretten net ücrete kadar oluşan tüm hesaplamalarını gösteriniz? (İşyeri tehlike sınıfı 1 olup SSK işveren hissesi % 21,5?dir) 1 Ücret 3.000.000.000.- 2 Sosyal Yardım ( 100.000.000 / 0,844) 118.483.412.- 3 Ödemeler Toplamı (1+2) 3.118.483.412.- 4 Brüt Ücretin % 10?i (Yasal Üst Limit) 1 x % 10 300.000.000.- 5 SSK İşçi Payı (İşsizlik payı dahil) Brüt Ücret x % 15 (Brüt Ücret SSK Tavanını aştığından dolayı ( 2.748.150.000 X % 15) 412.222.500.- 6 Bireysel Emeklilik Katkı Payı Ödemesi 400.000.000.- 7 Ticari Kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınacak tutar ( 4 > 6 ise = 6) ( 4 < 6 ise = 4) 300.000.000.- 8 Ücrete eklenecek tutar ( GV ve DV kesintisine tabi tutulacaktır) (6-4) 100.000.000.- 9 GV Matrahı = 3- 5 2.706.260.912.- 10 Hesaplanan GV ( 9 x % 15) 405.939.137.- 11 Damga Vergisi Kesintisi ( 3 x %0,6) 18.710.900.- 12 Kesintiler Toplamı ( 5+10+11) 836.872.537.- 13 Net Ücret 3 – (8+12) 2.181.610.875.- 31.01.2004 770 GENEL YÖN. GİDERİ 4.009.335.662.- (İlgili gider yerlerine göre kullanılabilecek hesaplar değişmektedir) 770.01 Brüt Ücret = 3.118.483.412.- 770.02 SSK İşveren Payı = 590.852.250.- 770.03 BEKP Gideri = 300.000.000.- 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 424.650.037.- 360.01 Gelir Vergisi = 405.939.137.- 360.02 Damga Verg. = 18.710.900.- 361 ÖDENECEK SOSYAL GÜV. KES. 1.003.074.750.- 361.01 SSK Primi = 1.003.074.750 381 GİDER TAHAKKUKLARI 2.181.610.875.- 381.01 Net Ücret Tah. = 2.181.610.875.- 320 SATICILAR 400.000.000.- Ocak 2004 Ücret Tahakkuk Kaydı / Yukarıda yer alan kayıtta 320 hesap yerine, öncelikle toplam katkı payı ödemesi 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER hesabına borç kaydedilir ve ilgili ayın katkı payı ödemesi bu hesaba alacak verilmek suretiyle de giderleştirilebilir. İşverenlerce üstlenilen şahıs sigortası primlerinde, katkı payı ödemelerinden farklı olan nokta, işverence limit dahilinde karşılanan kısım üzerinden sadece DV?si, limiti aşan kısım üzerinden ise GV ve DV?si kesintisine tabi tutulmak suretiyle tamamının ücret gideri olarak kayıtlara alınmasıdır. 3.1.3. Hizmet Erbabı ve İşverenlerce Ortak Ödenen Şahıs Sigorta Primi ve Bireysel Emeklilik Katkı Paylarının Ücret Matrahının Tespitinde İndiriminin Kayıtlara Alınması Örnek: İşverenin Şubat 2004 döneminde şahıs sigortası primi olarak ödediği tutar 200 milyon liradır. Bu tutarın yarısı hizmet erbabı tarafından karşılanmaktadır. Ücretlinin brüt ücreti 3 Milyar TL?dır. Ücretlinin brüt ücretten net ücrete kadar oluşan tüm hesaplamalarını gösteriniz? (İşyeri tehlike sınıfı 1 olup SSK işveren hissesi % 21,5?dir) 1 Brüt Ücret 3.000.000.000.- 2 Sosyal Yardım (100.000.000) = A (50.000.000/0,994) + B (50.000.000/0,844) 109.543.517.- 3 Ödemeler Toplamı (1+2) 3.109.543.517.- 4 Brüt Ücretin % 5?i (Yasal Üst Limit) 1 x % 5 150.000.000.- 5 SSK İşçi Payı (İşsizlik payı dahil) Brüt Ücret x % 15 (Brüt Ücret SSK Tavanı aştığından dolayı ( 2.748.150.000 X % 15) 412.222.500.- 6 Toplam Şahıs Sigorta Prim Ödemesi 200.000.000.- 7 Hizmet erbabınca karşılanan sigorta ödemesi 100.000.000.- 8 GV Matrahından indirim konusu yapılacak prim tutarı ( 4 > 7 ise = 7) ( 4 < 7 ise = 4) 100.000.000.- 9 GV Matrahı = (1+2B) ? (5+8) 2.547.019.206.- 10 Hesaplanan GV ( 9 x % 15) 382.052.881.- 11 Damga Vergisi Kesintisi ( 3 x %0,6) 18.657.261.- 12 Kesintiler ( 5+10+11) 812.932.642.- 13 Özel Kesinti 100.000.000.- 14 Kesintiler Toplamı (12+13) 912.932.642.- 15 Net Ücret ( 3- 14) 2.196.610.875.- Bütün örneklerde önceki dönemlerde indirim konusu yapılmış tutar söz konusu olmadığından dolayı asgari ücretin yıllık tutarı ile kıyaslama yapılmamıştır. Ancak bu tür işlemlerin kayıtlara alınmasında önceki ve cari dönemlerde (aylık dönemler) indirim konusu yapılmış toplam ödemelerin asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacağı unutulmamalıdır. Bu tutar 2004 yılı için 5.076.000.000.-TL?dır. Bu sınırlama yıllık bazda dikkate alınacak olup, yıl içinde asgari ücret tutarında meydana gelebilecek değişiklikler, indirim yapılacak tutarların hesabında dikkate alınacaktır. (Ücret stopaj matrahından indirimde bu limitle, her ay kıyaslama yapılarak aşılıp aşılmadığının takip edilmesi gerekir.) Bunun üzerinde bir indirim yapılması mümkün değildir. Ayrıca ücret matrahından indirim konusu yapılabilecek özel şahıs sigorta primleri ile bireysel emeklilik katkı paylarına ilişkin üst limitinin hesaplanmasında, bordroya ayni ücret ödemesi olarak dahil edilmesi gereken ayni (sosyal) yardımların (prim veya katkı payı) dikkate alınmaması gerekmektedir. Çünkü bu tür ayni yardımlar bordroya, ücretin % 5?i veya % 10?u oranında üst limit dikkate alınmak suretiyle brütleştirilerek dahil edilmelidir. Dolayısıyla brütleştirilmek suretiyle bordroya dahil edilen bu tür ayni (sosyal) yardımlar üst limitin hesaplanmasında dikkate alınacak olması durumunda brütleştirilecek tutarlarda değişme söz konusu olabilecektir. 31.01.2004 770 GENEL YÖN. GİDERİ 3.700.395.767.- (İlgili gider yerlerine göre kullanılabilecek hesaplar değişmektedir) 770.01 Brüt Ücret = 3.109.543.517.- 770.02 SSK İşveren Payı = 590.852.250.- 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 400.710.142.- 360.01 Gelir Vergisi = 382.052.881.- 360.02 Damga Verg. = 18.657.261.- 361 ÖDENECEK SOSYAL GÜV. KES. 1.003.074.750.- 361.01 SSK Primi = 1.003.074.750 381 GİDER TAHAKKUKLARI 2.196.610.875.- 381.01 Net Ücret Tah. = 2.196.610.875.- 320 SATICILAR 100.000.000.- Şubat 2004 Ücret Tahakkuk Kaydı / Yukarıda yer alan örnekte 320 hesap yerine 180 hesap kullanılabileceği gibi ödemenin tamamı ilgili hesapta izlenerek hizmet erbabının payı net ücretten düşülmek suretiyle de kayıtlara alınabilecektir. Örnekte, ödenen bireysel emeklilik katkı payı olsa idi, indirimde ücret matrahının tespitine öncelik verilmesi durumunda, 200 milyon TL tutarındaki katkı payının 100 milyon TL?lık çalışan hissesi gelir vergisi matrahından indirim konusu yapılmak suretiyle ilgili kişiye net 15 milyon TL?sı (100.000.000 X % 15) menfaat sağlanmış olacak, ayrıca işveren hissesi de üst limit tutarını ( 300 milyon TL) aşmadığından dolayı ücretle ilişkilendirilmeksizin ticari kazancın tespitinde gider olarak indirilebilecektir. Şayet işverence ödenen ve üst limit tutarını aşan bir ödemenin bulunması halinde, aşan ödeme tutarı ücret olarak vergilendirilmek suretiyle ticari kazancın tespitinde dikkate alınması gerekecektir. 3.2. Mükellefler Tarafından Ödenen Şahıs Sigorta Primi ve Bireysel Emeklilik Katkı Paylarının Yıllık Beyanname ile Beyan Edilecek Gelirlerden İndirimi 3.2.1. Mükelleflerce Ödenen Şahıs Sigorta Primlerinin Yıllık Beyanname ile Beyan Edilecek Gelirlerden İndirimi Örnek : Bir mükellefin, 2004 yılında ticari faaliyeti 40 milyar lira kar ile sonuçlanmıştır. Mükellefin 2004 yılı içerisinde kendisine ait 1.250 milyon TL, eşi ile çocuklarına ait 1.500 milyon TL tutarında prim ödemesi mevcuttur. Bu prim ödemeleri ücret matrahının tespitinde vb. şekillerde kullanılmamıştır. Mükellefin, 2004 yılı matrahının tespitinde indirim konusu yapabileceği prim tutarlarını ve ödeyeceği gelir vergisini hesaplayınız? 1- Beyan Edilen Gelir 40.000.000.000.- TL 2- Şahıs Sigorta Primleri Ödemesi 2.750.000.000.-TL 3- Asgari Ücretin Yıllık Tutarı 5.076.000.000.-TL 4- Beyan Edilen Gelirin %5?i ( 1 X % 5) 2.000.000.000.-TL 5- İndirim Konusu Yapılacak Tutar ( 2 >4 = 4) (4>2 = 2) Asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak kaydı ile 2.000.000.000.-TL 6- Gelir Vergisi Matrahı ( 1-5) 38.000.000.000.-TL 7- Hesaplanan Gelir Vergisi (28 Milyar TL için 7.4 Milyar + 10 Milyar X 0,35 ) 10.900.000.000.-TL 8- Mahsup Edilecek Tutarlar 9- Ödenecek Gelir Vergisi 10.900.000.000.-TL 2004 takvim yılında sigorta şirketine ödenen 2.750 milyon liralık prim tutarı, asgari ücretin yıllık tutarını aşmamakla birlikte, yıllık gelir vergisi beyannamesinde yer alan indirimler ve geçmiş yıl zararları toplamından önceki tutarın %5?ini aştığından gelir vergisi matrahından indirebilecek tutar 2 milyar lira ile sınırlı olacaktır. Mükellefin eşi ve çocuklarının ayrı beyanname vermeleri halinde, eş ve çocuklar adına ödenen prim ve katkı payları öncelikle kendi gelirlerinden indirilecektir. 3.2.2. Mükelleflerce Ödenen Bireysel Emeklilik Katkı Paylarının Yıllık Beyanname ile Beyan Edilecek Gelirlerden İndirimi Örnek : Bir mükellefin, 2004 yılında elde ettiği net kar payı 180 milyar TL?dır. Mükellefin 2004 yılı içerisinde kendisine ait 6 milyar TL tutarında bireysel emeklilik katkı payı ödemesi mevcuttur. Mükellefin, 2004 yılı matrahının tespitinde indirim konusu yapabileceği katkı payı tutarlarını ve ödeyeceği gelir vergisini hesaplayınız? Brüt Kar Payı : 180 Milyar / 0,90 = 200 Milyar ( 20 Milyar kesilen stopaj) İstisna Kar Payı : 200 Milyar / 2 = 100 Milyar 1- Beyan Edilen Gelir 100.000.000.000.- TL 2- Bireysel Emeklilik Katkı Payı Ödemesi 6.000.000.000.-TL 3- Asgari Ücretin Yıllık Tutarı 5.076.000.000.-TL 4- Beyan Edilen Gelirin %10?i ( 1 X % 10) 10.000.000.000.-TL 5- İndirim Konusu Yapılacak Katkı Payı Tutarı (2 > 4 = 4) (2 < 4 = 2) Asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak kaydı ile 5.076.000.000.-TL 6- Gelir Vergisi Matrahı ( 1-5) 94.924.000.000.-TL 7- Hesaplanan Gelir Vergisi (70 Milyar TL için 22.1 Milyar + 24.924 Milyon X 0,40 ) 32.069.600.000.-TL 8- Mahsup Edilecek Tutarlar ( 200 Milyar X 0,10) 20.000.000.000.-TL 9- Ödenecek Gelir Vergisi 12.069.600.000.-TL 3.2.3 Mükelleflerce Ödenen Şahıs Sigorta Primleri ve Bireysel Emeklilik Katkı Paylarının Yıllık Beyanname ile Beyan Edilecek Gelirlerden İndirimi Örnek : Bir mükellefin, 2004 yılında ticari faaliyeti 40 milyar lira kar ile sonuçlanmıştır. Mükellefin 2004 yılı içerisinde kendisine ait 1.250 milyon TL, eşi ve çocuklarına ait 1.500 milyon TL tutarında prim ödemesi ve 1.500 milyon TL tutarında da katkı payı ödemesi mevcuttur. Bu prim ve katkı payı ödemeleri ücret matrahının tespitinde vb. şekillerde kullanılmamıştır. Mükellefin, 2004 yılı gelir vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapabileceği prim ve katkı payı tutarlarını ve ödeyeceği gelir vergisini hesaplayınız? 1- Beyan Edilen Gelir 40.000.000.000.- TL 2- Şahıs Sigorta Primleri Ödemesi 2.750.000.000.-TL 3- Bireysel Emeklilik Katkı Payı Ödemesi 1.500.000.000.-TL 4- Asgari Ücretin Yıllık Tutarı 5.076.000.000.-TL 5- Beyan Edilen Gelirin %5?i ( 1 X % 5) 2.000.000.000.-TL 6- Beyan Edilen Gelirin % 10?u (1 X % 10) 4.000.000.000.-TL 7- İndirim Konusu Yapılacak Prim Tutarı ( 2 >5 = 5) (5>2 = 2) Asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak kaydı ile 2.000.000.000.-TL 8- İndirim Konusu Yapılacak Katkı Payı Tutarı (7+3 >6 = 6-7) (7+3 < 6 = 3) Asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak kaydı ile 1.500.000.000.-TL 9- Toplam İndirim ( 7+8) 3.500.000.000.-TL 10- Gelir Vergisi Matrahı ( 1-9) 36.500.000.000.-TL 11- Hesaplanan Gelir Vergisi (28 Milyar TL için 7.4 Milyar + 8.5 Milyar X 0,35) 10.375.000.000.-TL 12- Mahsup Edilecek Tutarlar 13- Ödenecek Gelir Vergisi 10.375.000.000.-TL 4. SONUÇ Özel şahıs sigortaları ve bireysel emeklilik katkı paylarının, gerek ücret matrahından gerekse yıllık beyanname üzerinden indirim konusu yapılmasında ve bu işlemlerin kayıtlara alınmasında, dikkate alınması gereken bir çok özellik arz eden husus bulunmakta olup, bu hususlar aşağıda kısaca özetlenmiştir. l İndirim konusu yapılacak prim ve katkı payı toplamı, ödendiği ayda elde edilen ücretle kıyaslanacaktır. Dolayısıyla, hizmet erbabı bakımından, uygulamanın bu şekilde yapılmasının neden olabileceği kayıplardan kaçınmanın yöntemi, prim ve/veya katkı payı ödeme zamanlamasını mümkün olduğunca aylık taksitler halinde bölünmesini ve aylık ödeme makbuzlarının ilgili zamanlarda ilgili aya ait ücret ile kıyaslanmak üzere işverene ibraz edilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla, prim ve/veya katkı payı ödeme taksitlerinin, aylık ücret düzeyleri göz önünde bulundurulmak suretiyle uzun taksitlere bölünmesinin sağlanması daha avantajlı sonuçlar vermektedir. l İndirim konusu yapılabilecek üst sınırda ikili bir ayırıma gidilmiştir. Bunlardan birincisi, brüt ücretin şahıs sigorta primleri için % 5?i, bireysel emeklilik katkı payları için % 10?dur. İkinci ayırım ise, yıllık asgari ücretin tutarıdır. Her ne kadar bu sınırları 2 katına kadar artırmaya ilişkin olarak Kanunda Bakanlar Kuruluna yetki verilmiş olmakla birlikte, her iki sınırında, günümüz koşulları ve geliştirilmeye çalışılan bireysel emeklilik sistemi göz önüne alındığında oldukça yetersiz olduğu görülmektedir. Bu bağlamda Bakanlar Kurulu vakit geçirmeden yetkisini kullanarak bir düzenlemeye gitmelidir. l Uygulamada bir çok bordro programı, gerek şahıs sigorta prim ödemelerine gerekse bireysel emeklilik katkı paylarına ilişkin vergi kesintilerini doğru şekilde hesaplamak suretiyle bordroya aktaramamaktadır. Dolayısıyla personel ile ilgili çalışan bir çok kişi ilgili kesintileri doğru hesaplayabilmek için bordro dışında manuel hesaplamalara yönelmektedir. Bu bağlamda ilgili bordro programlarında, hesaplamaları doğru şekilde bordro üzerinde gösterilebilmesini sağlayacak gerekli geliştirme çalışmaları yapılmalıdır. l Kendi gelirleri için ayrı beyanname veren eşlere ve çocuklara ilişkin şahıs sigortası primleri ve bireysel emeklilik katkı payları, ilgili şahısların beyannamelerinde indirim konusu yapılmalıdır. Ayrıca, çalışan eş ve çocuklara ilişkin olarak yapılan prim ve katkı payı ödemeleri, ilgili kişilerin ücret matrahlarının tespitinde dikkate alınmalıdır.

kaynak:vergidünyası.com

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.