Osmanlıda Teftiş Sistemi

Osmanlı Teftiş Sistemi
Türk kamu yönetiminde yönetsel denetim sisteminin en önemli unsuru
olan Teftiş Kurullarının Türk Hukuk sistemine Fransa’dan esinlenerek girdiği
bilinmektedir. Osmanlı İmparatorluğunda Tanzimat Döneminde yenileşme
hareketleri başlamıştır. Bir kısım eski kurumlar kaldırılarak yerlerine yeni kurumlar
oluşturulmuştur. Bu çerçevede Divan-ı Hümayun kaldırılarak (1835) yerine
vekaletler (bakanlıklar) oluşturulmuştur (Bozkurt, 2010, s. 270-271 ).
Genel olarak Vekaletlerin oluşturulması ile birlikte çeşitli vekaletler
bünyesinde önce Müfettiş görevlendirmelerinin başladığını, daha sonra da Teftiş
Heyetlerinin (Teftiş Heyeti Reislikleri) oluşturulduğunu söyleyebiliriz. Günümüzde
de varlığını sürdüren bir çok köklü teftiş kurulunun bu dönemlerde ortaya çıktığını
görmekteyiz (Yürekli, 2011, s. 28).
Yukarıda da kısmen belirtildiği üzere, Türk İdare Sistemi büyük ölçüde
Fransa’dan esinlenmiştir. Bu kapsamda genel kamu yönetiminde olduğu gibi,
idarenin iç denetimi konusunda da Fransa örneğinden esinlenilmiştir. Teftiş
Heyeti modeli Fransa’dan alınmıştır. Tarihte ilk Genel Müfettiş veya Teftiş Kurulu
Başkanının Fransa’da görevlendirilmiş olduğu bilinmektedir. Fransa Kralı XIV.
Louis tarafından 1668 yılında ordunun savaşa hazır olup olmadığının tespiti ve
rapor edilmesi amacıyla böyle bir görevlendirme yapılmıştır (Karatepe, 2011, s.
14,19). Dolayısıyla idari denetim sistemi içerisinde teftiş kurulu modelinin Kıta
Avrupası’nın en önemli ülkeleri arasında yer alan Fransa’da başlatıldığı söylenebilir
(Yürekli, 2014, s. 56).
Fransa’da Askeri alanda uygulanan teftiş sistemi daha sonraları diğer
diğer alanlara da yayılmıştır. Bunun sonucu olarak Fransa’da 1816 tarihi itibariyle
her bakanlık bünyesinde teftiş kurullarının oluşturulduğu ve bu yapının tüm
değişimlere karşın korunduğu bilinmektedir (Kandeğer ve Alıcı, s. 92).