Finansman Bonoları Nasıl Değerlenir?
Soru : Finansman Bonoları Nasıl Değerlenir?
Cevap :Değerlemenin Tanımı: Envanter işlemlerinin ikinci aşaması olan değerleme, varlıkların vergi matrahının hesaplanmasında kullanılan takdir ve tespit şekli olarak tanımlanır. Değerleme, sayılan varlıkların hangi fiyattan veya tutardan envanter defterine yazılacağını tespit etme işlemidir.
Değerlemede esas, varlıkların vergi kanunlarında gösterilen gün ve zamanlarda sahip oldukları kıymetleridir. Envanter sonrası düzenlenen bilançolar kıymetlerin genel bir özetini gösterir. Değerleme ile bilançonun dönem sonunda sahip olunan değerleri fiili olarak gösterir hale getirilmesi sağlanır. Değerleme işlemine kanunların bakış açısında bir takım farklılıklar bulunmaktadır.
- Menkul kıymet çeşitlerinden hisse senetlerinin alış bedeli ile değerlenir.
- Kâr-zarar ortaklığı belgeleri de alış bedeli ile değerlenir.
- Devlet tahvili ve hazine bonoları borsa rayici ile değerlenir.
- Geriye kalan bazı menkul kıymetler ise hem borsa hem de kist getiri ile değerlenebilir.
Buna göre ;
Kâr – Zarar Ortaklığı Belgeleri:
Vergi Usul Kanunu’nun 279’uncu maddesinde, getirisi ihraç edenin kâr ve zararına bağlı olarak doğan ve değerleme günü itibariyle hesaplanması mümkün olmayan menkul kıymetlerin alış bedeli ile değerleneceği belirtilmiştir. Bu nedenle, söz konusu menkul kıymetlerin vergi dönemlerine ilişkin kazancın tespitinde de alış bedeli ile değerlenmesi gerekir.
Hazine Bonoları:
Bu menkul kıymet çeşidi BİST Tahvil ve Bono Piyasası’nda işlem görmektedir. Dolayısıyla bu kıymetlerin sahiplerince yapılacak değerleme işleminde borsa rayici ölçüsü kullanılacak ve oluşan olumlu veya olumsuz farklar sonuç hesaplarına yansıtılacaktır.
Devlet Tahvilleri:
Bu menkul kıymet çeşidi, BİST Tahvil ve Bono Piyasası’nda işlem görmektedir ve bunların borsa rayici bulunmaktadır. Dolayısıyla VUK’nın 279’uncu maddesi hükmü gereği Devlet tahvillerinin borsa rayici ile değerlenmesi gerekmektedir.
Yatırım Fonu Katılma Belgeleri
Vergi Usul Kanunu’nun 279’uncu maddesi uyarınca, fon portföyünün en az %51’i Türkiye’de kurulmuş olan şirketlerin hisse senetlerinden oluşan yatırım fonu katılma belgeleri alış bedeli ile değerlenecektir.
Gelir Ortaklığı Senetleri:
VUK’nun 279’uncu madde hükmü gereğince gelir ortaklığı senetlerinin borsa rayici ile değerlenmesi gerekmektedir. Ancak bunlann BİST’de işlem göreceği bir piyasa açılmakla birlikte, bu piyasa etkin değildir. Dolayısıyla, gelir ortaklığı senetlerinin borsa rayicinin tespit edilebilmesi durumunda bu rayiç ile borsa rayicinin oluşmaması halinde ilgili döneme isabet eden kist getirilerinin hesaplanarak alış bedeline ilave edilmesi suretiyle değerlemeye tabi tutulması gerekmektedir.
Özel Sektör Tahvilleri:
VUK’nun 279’uncu madde hükmü gereğince özel sektör tahvillerinin borsa rayici ile değerlemesi, borsa rayici yoksa bunların ilgili döneme isabet eden kist getirilerinin hesaplanarak alış bedeline eklenmesi suretiyle değerlenmesi gerekmektedir.
Finansman Bonoları:
Bu menkul kıymet çeşidi, BİST Tahvil ve Bono Piyasası’nda işlem görebilecek menkul kıymetler arasında sayılmıştır. Ancak Ülkemizde finansman bonolan borsada işlem görmemektedir. Dolayısıyla VUK’nun 279’uncu maddesi gereği borsa rayici olmayan finansman bonolarının ilgili döneme isabet eden kist getirilerinin hesaplanarak alış bedeline ilave edilmesi suretiyle değerlemeye tabi tutulması gerekmektedir.
Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler:
Bu menkul kıymet çeşidi, BİST Tahvil ve Bono Piyasası’nda işlem görebilecek menkul kıymetler arasında sayılmıştır. Ancak Ülkemizde, varlığa dayalı menkul kıymetler borsada işlem görmemektedir. Dolayısıyla VUK’nın 279’uncu madde hükmü gereği borsa rayici olmayan varlığa dayalı menkul kıymetlerin ilgili döneme isabet eden kist getirilerinin hesaplanarak alış bedeline ilave edilmesi suretiyle değerlemeye tabi tutulması gerekmektedir.
Banka Bonoları ve Banka Garantili Bonolar:
Bu menkul kıymetlerin Vergi Usul Kanunu’nun 4369 sayılı Kanun’la değişik 279’uncu madde hükmü gereğince, hem Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi hem de Geçici Vergi açısından borsa rayiciyle değerlenmesi gerekir. Ancak, bu bonolar İstanbul Borsası’nda işlem görmemektedir. Dolayısıyla, bunların borsa rayici oluşmamaktadır. Bu nedenle, bu bonoların ilgili döneme isabet eden kist getirilerinin hesaplanarak alış bedeline eklenmesi suretiyle değerlemeye esas alınması gerekir.
kaynak:muhasebetc.com