Bağımsız Denetimle İlgili Mevzuat Düzenlemeleri
Bağımsız Denetçiler ile İlgili Düzenlemeler:
Sermaye Piyasası Kurulunca bağımsız denetim yapma yetkisi verilebilmesi için bağımsız denetim kuruluşlarının yönetici ve denetçileri belli şartları taşımalıdır.
Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Hakkında Tebliğin 4’ncü maddesinde, yönetici ve denetçilerin taşımaları gereken şartlar sayılmıştır. Buna göre, yönetici ve denetçilerin;
- 3568 Sayılı Kanun’ a göre serbest muhasebeci mali müşavir veya yeminli mali müşavir ünvanını almış ya da yabancı ülkelerde bağımsız denetim yetkisi sağlayan belge sahibi olmaları,
- Müflis olmamaları ve yüz kızartıcı bir suçtan mahkum bulunmamaları,
- Türkiye’de yerleşik olmaları (anonim şirketlerde yönetim kurulu üyeleri için bu şart aranmaz),
- Sorumlu ortak başdenetçilerin, mesleki deneyim süresinin en az bir yılını bağımsız denetim kuruluşlarında tamamlaması,
- Daha önce çalıştıkları bağımsız denetim kuruluşlarının listeden çıkartılmasını gerektiren iş ve işlemlerinde sorumluluklarının tespit edilmemiş olması,
- Çalışılan bağımsız denetim kuruluşunda tam zamanlı olarak görev yapması şarttır.
Denetçi yardımcılarının yukarıda (b) ve (c) bentlerinde sayılan koşullara sahip olmaları ve hukuk, iktisat, maliye, muhasebe , işletmecilik, bankacılık, kamu yönetimi ve uluslararası ilişkiler alanlarından birinde en az 4 yıllık yüksek öğrenim görmüş olmaları zorunludur.
Denetim kuruluşundaki yönetici ve denetçiler bu şartları taşımıyorsa bu denetim kuruluşuna bağımsız denetim yapma yetkisi verilmeyecektir.
Yukarıda belirtildiği üzere, denetçiler serbest muhasebeci mali müşavir veya yeminli mali müşavir ünvanına sahip olmalıdır. Ancak bu ünvana sahip olanlar, münferit olarak bağımsız denetim yapamazlar. Sermaye Piyasası Kurulunca bağımsız denetim yapma yetkisi verilen bir denetim kuruluşunda, denetim yapabilirler.
Bağımsız denetçilere, kıdem esasına göre altı değişik ünvan verilmiştir. Tebliğin[1] 6’ncı maddesinde denetçilerin ünvanları ve bu ünvanları alabilmek için gerekli şartlar şöyle açıklanmıştır. Bağımsız denetim kuruluşunda çalışan denetçilerin alabilecekleri ünvanlar kıdem sırasına göre; sorumlu ortak başdenetçi, başdenetçi, kıdemli denetçi, denetçi, denetçi yardımcısı ve stajyer denetçi yardımcısıdır.
Sorumlu ortak başdenetçi, bağımsız denetim kuruluşunda pay sahibi olup başdenetçi unvanını haiz ve denetim çalışmasını kuruluş adına kendi kişisel sorumluluğu ile yürüten ve kuruluş adına bağımsız denetim raporlarını imzalamaya yetkili gerçek kişidir.
Başdenetçi ünvanının kazanılması için en az fiilen 10 yıl, kıdemli denetçi ünvanının kazanılması için en az fiilen 6 yıl, denetçi ünvanının kazanılması için en az fiilen 3 yıl mesleki deneyim şarttır. Denetçi yardımcılığında geçen süre bu hesaplamada dikkate alınır. Bilgi, deneyim ve yetenekleri bir üst kıdemin gerektirdiği nitelikte olmayanlar sürelerini doldursalar dahi bağımsız denetim kuruluşunun yetkili organlarınca bir üst ünvana terfi ettirilemezler.
Denetçiler, bu ünvanların yanında 3568 sayılı Kanuna göre aldıkları ve kuruluşun temsili ile ilgili olarak sahip oldukları ünvanları kullanabilirler.
Bağımsız denetçilerin yetkileri ise, Tebliğin[2] 18’nci maddesiyle belirlenmiştir. Bağımsız denetim kuruluşuyla denetim sözleşmesi yapan bir işletme, denetçilerin aşağıda sayılacak olan yetkileri kullanmalarını da kabullenmiş olur. Denetçilerin yetkileri şunlardır:
- ortaklık veya sermaye piyasası kurumlarının genel kurul toplantılarına katılmak ve bu toplantılarda istendiği takdirde, bağımsız denetim faaliyetini ve sonuçlarını ilgilendiren konularda açıklamalarda bulunmak,
- Bağımsız denetim sözleşmesinin feshi (veya çekilme) durumunda, feshi (veya çekilmeyi) izleyen ilk genel kurul toplantısına katılmak, gerekli gördüğü takdirde konuyla ilgili açıklamalar yapmak,
- Denetimi ilgilendiren tüm bilgileri müşterilerden veya karşı inceleme gereksinimi duydukları hallerde diğer ilgililerden istemek.
Denetim sözleşmesi imzalanan işletme, denetçiye bu yetkilerini kullandırmıyorsa, çalışma alanını sınırlandırıyor ve denetçiye gerekli bilgi ve belgeleri vermiyorsa, denetim kuruluşu Kurulun görüşünü alarak denetim sözleşmesini sona erdirebilir.
[1] Seri: X No: 16, Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Hakkında Tebliğ,
[2] Seri: X No: 16, Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Hakkında Tebliğ,