Devlet Muhasebesinde Gelir Hesaplarının Çalışması ve Muhasebeleştirilmesi-2
B-Gelir Hesapları ve İlkeleri
Nakit esasında bütçe gelirlerini kayıt ve takip etmek için “800-Bütçe Gelirleri Hesabı”
ve Bunlardan yapılan ret ve iadeler içinde “810- Bütçe Gelirlerinden Ret ve İadeler Hesabı”
ve bu hesaplar karşılığında kullanılan “805- Gelir Yansıtma Hesabı” kullanılmaktadır.
Tahakkuk esasında gelirleri takip etmek için “600-Gelirler Hesabı” kullanılmaktadır.
Bütçe gelirleri hesabının alacak bakiyesi ile bütçe gelirlerinden ret ve iadeler
hesabının borç bakiyesi arasındaki fark her zaman gelir yansıtma hesabının borç bakiyesine
eşit olmak durumundadır.
Genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri gereği tahakkuk ettirilen her türlü gelir
işleminin tahsil edilip edilmediğine bakılmaksızın “600 Gelirler Hesabı”na kaydı
gerekmektedir. Tahakkuk eden gelirlerin tahakkuk ve tahsilatı arasında genellikle bir zaman
farkı olduğundan bütçe gelirleri hesabı ile gelirler hesabı birbirinden farklılık arz etmektedir.
Gelirler hesabı ile bütçe gelirleri hesabı arasındaki diğer bir fark da bütçe geliri olarak
tanımlanan her işlemin gelirler hesabında; gelirler hesabında tanımlanan her işlemin de
bütçe gelirleri hesabında tanımlanmamış olabileceğidir. Mesela bütçedeki ödeneğine
dayanılarak verilen bir alacağın tahsili bütçe geliri olarak tanımlanmakta iken, bu durum
genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine göre bir gelir işlemi olarak değil varlık unsurları
arasındaki bir akım olarak tanımlanmaktadır. Aynı şekilde döviz cinsinden takip edilen
varlıklarda kur değişikliğinden kaynaklanan artışlar gelir işlemi olarak tanımlanırken, bu
durum bütçe kanunlarına göre bütçe geliri olarak tanımlanmamaktadır.
a-Gelirlerin Tahakkuku İşlemleri
Gelirlerin tahakkuk kaydı “120 Gelirlerden Alacaklar Hesabı”na borç kaydı yapılmak
suretiyle yapılır. Bu hesap nakit esaslı muhasebede “Gelir Tahakkuklarından Borçlular
Hesabı”na tek düzen muhasebe sisteminde ise “Alıcılar Hesabına” karşılık gelmektedir. İlgili
servislerce tahakkuk bordroları ile ya da tahakkuk fişleri veya diğer bir doküman ile
muhasebe servisine bildirilen gelirlerden alacak tahakkukları, düzenlenecek muhasebe işlem
fişiyle “120-Gelirlerden Alacaklar Hesabı”na borç kaydedilerek tahakkuk kayıtları yapılır.
Burada unutulmaması gereken gün içindeki gelirlerden alacak tahakkuklarının mutlaka gün
sonuna kadar muhasebe servisine bildirilmesinin gerekliliğidir.
Örnekler:
Örnek 1- Vergilendirme bölümünden gün içinde 100.- YTL’si beyana dayanan gelir
vergisi, 200.- YTL’si beyana dayanan katma değer vergisi olmak üzere 300.-YTL tahakkuk
olduğu muhasebe servisine gün sonunda bildirilmiştir.
Muhasebe servisince yapılacak olan kayıt;
—————————————- / —————————————-
120.01.01.01.01 Gelirlerden Alacaklar Hs. (Bey. Day. Gelir Ver.) 100.-
120.01.04.01.01 Gelirlerden Alacaklar Hs. (Bey. Day. Kat.Değ. Ver.) 200.-
600.01.01.01.01 Gelirler Hesabı (Bey. Day. Gelir Vergisi) 100.-
600.01.04.01.01 Gelirler Hesabı (Beyana Day. KDV) 200.-
—————————————- / —————————————-
şeklinde olacaktır.
Yapılan bu kayıtla “600-Gelirler Hesabı” tahakkuk eden her türlü geliri, tahakkuk
esaslı muhasebeye uygun bir şekilde gösterecektir.