Bağımsız Dış Denetim Çalışma Alanı Standartları

Çalışma Alanı Standartları:

a- Planlama ve Gözetim Standardı:

“Denetim çalışması yeterli şekilde planlanmalı ve varsa yardımcılar gerektiği şekilde gözlenmelidir”.

aa- Genel Açıklamalar:

Bu standarda göre, denetim çalışması önceden hazırlanmış bir denetim planına uygun olarak yapılmalı ve denetimde görev alan denetçi yardımcılarının çalışmaları gözden geçirilmeli ve kontrol edilmelidir.

Denetimin planlanması, müşteri işletme hakkında bilgi edinilmesi, uygulanacak denetim prosedürlerinin niteliğinin, zamanının ve büyüklüğünün belirlenmesi ve buna uygun olarak personelin görevlendirilmesi çalışmalarından oluşur.[1] Planlama yapabilmek için denetim yapılacak işletmeyle ilgili bir takım bilgilere sahip olunmalıdır. Bunlar; İşletmenin çalıştığı sektör, işletmenin faaliyet konusu, üretilen mal ve hizmetler ve üretim süreci, işletmenin organizasyon yapısı, işletmeyi ilgilendiren yasal düzenlemeler, işletmenin muhasebe sistemi, işletmenin iç kontrol sistemi vb. konulardır.

Denetim planının hazırlanmasında gerekli olan bu bilgiler önceki dönemlere ait çalışma kağıtlarından, o faaliyet dalı ile ilgili her türlü yayınlardan, müşteri işletmeye yapılan ziyaretlerden ve yöneticilerle sürdürülen görüşmelerden sağlanır. Müşteri işletmenin iç denetim bölümü üyelerinden alınacak bilgiler de denetim planının oluşturulmasına ışık tutar.[2] Bu bilgilere ulaşıldıktan sonra denetim planı hazırlanabilir. Denetçi, bu bilgilerin doğruluğunu değerlendirmelidir. Aksi takdirde, denetim planının yanlış bilgilere göre hazırlanması denetim çalışmasının en baştan yanlış yönlendirilmesine sebep olabilir. Denetim planının hazırlanmasından sonra denetim programı hazırlanır. Denetim programı ile denetim çalışmasında uygulanacak denetim yöntem ve teknikleri ve bunların sırası belirlenmiş olur.

Denetim çalışması devam ederken gereken durumlarda denetim planında ve denetim programında değişiklikler yapılabilir.

Denetim yapılırken denetçiler denetçi yardımcılarıyla beraber çalışırlar. Denetçiler, yardımcılarının çalışmalarını kontrol etmeli ve onları gözetim altında tutmalıdır. Aksi takdirde sorumluluk denetçiye ait olacak ve denetim çalışmasının kalitesi düşecektir.

Gözetimin temelde iki amacı bulunmaktadır. Bunlar[3]:

• Denetimin, denetim plan ve programında ön görüldüğü şekilde yürütülmesi ve denetim süreci boyunca denetçi yardımcıları tarafından mesleki bilgi ve deneyim yetersizliği yahut herhangi bir nedenle sebep olunabilecek muhtemel hataları daha hata dönülemez bir noktaya doğru gelmeden önleme,
• Denetçi yardımcılarının mesleki bilgi ve deneyimlerini geliştirme, mesleki formasyonlarını, meslek ahlakını yerleştirme ve geliştirme, daha açık bir ifadeyle denetçi yardımcılarının yetiştirilmesidir.

ab- Türkiye Uygulaması:

Denetimin planlanması zorunluluğu, Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Hakkında Tebliğin 25’nci maddesinde düzenlenmiştir. Madde hükmüne göre;

Bağımsız denetim çalışmasının etkin bir şekilde planlanması gerekir. Etkin planlamadan maksat, çalışmanın doğru bir biçimde yönlendirilmesi, iş ve zaman tasarrufu sağlanarak bağımsız denetimin nihai amacına ulaşması için gerekli çalışmaların sistemli bir şekilde yürütülmesidir.

Aynı maddede planlama kapsamında asgari olarak yapılması gereken çalışmalar belirtilmiştir. Bunlar; işletmeyle ilgili bilgi edinme, önceki dönem yapılan denetime ilişkin bilgi edinme, işletmenin iç kontrol sistemi hakkında bilgi edinme,denetim riski ve önemlilik sınırını belirleme, işletmede uygulanan muhasebe politikaları ile ilgili bilgi edinme, denetim çalışmasının koordinasyonu ve iş bölümü ile yazılı denetim programının hazırlanması hususlarıdır.

Tebliğin[4] 26’ncı maddesinde, denetim programının hazırlanmasına ilişkin esaslar açıklanmıştır. 27’nci maddesinde ise gözetim ve koordinasyon ilkesine açıklık getirilmiştir. Buna göre;

Sorumlu ortak başdenetçinin denetim çalışmalarını gözetim ve koordinasyon sorumluluğu; denetçilerin faaliyet hakkında bilgilendirilmesi ve yönlendirilmesini, bu kişilerin görev ve sorumluluklarının açıkça belirlenmesini, yürütülen faaliyetin süreç içinde sık sık gözden geçirilmesini, çalışmalarla ilgili olarak ortaya çıkan problemlerin çözümlenmesini ve faaliyetin çalışma kağıtlarından izlenebilmesi için gerekli kayıt düzeninin sağlanmasını kapsar.

Bu maddede açıklanan gözetim ve koordinasyonun amacı, denetçilerin bilgilendirilmesi, yönlendirilmesi ve denetim çalışması sırasında ortaya çıkan problemlerin çözümlenmesi olarak ortaya konulmaktadır.

TMUDESK tarafından hazırlanan denetim standartları taslağında planlama ve gözetim ilkesi 39,40,41 ve 42’nci maddelerde açıklanmıştır. İçerik olarak SPK mevzuatındaki düzenlemelerle arasında önemli bir farklılık yoktur. Bu nedenle burada tekrar ele alınmayacaktır.

[1] Celal Kepekçi, a.g.e., S.17

[2] Ali Yılmaz, a.g.m., S.76

[3] Mevlüt Özer, a.g.e., S.201

[4] Seri: X No: 16, Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Hakkında Tebliğ,