Az Vergi Vermenin Yolları Nelerdir?

Kurum kazançla­rının beyan edile­ceği Nisan ayında, mükelleflerin vergi suçu veya cezaları ile muhatap olma­maları için, sorumlulukları kadar, ka­nunların kendilerine verdiği hak olan “vergiden kaçınma” konusunuda akılda tutmak gerekiyor.

Vergi kaçakçılığı, vergi ile yükümlülük­lerin vergi kanunlarına aykırı olarak kıs­men veya tamamen yerine getirilmemesi olarak tanımlanıyor. Vergiden kaçınma ise, vergi kanunlarına aykırı hareket etmeksi­zin bireylerin vergi mükellefiyetinden kur­tulması ve Hazine’nin vergi kaybına uğra­ması anlamına geliyor. Dikkat edileceği üzere, vergi kaçakçılığı yasa dışı bir davra­nışken, vergiden kaçınma yasalar çerçeve­sinde yasa boşluklarından yararlanmanın bir sonucunu ifade ediyor.

Finansman teminine yönelik bu kaynak­lar mükelleflerden kanun ile karşılıksız ve cebri olarak alınır. Bu durumun mükellef­ ler üzerinde bir baskı oluşturması sebebiy­le mükellefler bu yükü azaltmak amacıy­la vergi kaçırma veya vergiden kaçınma yoluna gidebilir. Fakat mükelleflerce izlenen bu yollar kayıt dışılığı artırmanın ötesinde ülke ekonomisine de ciddi zararlar vermek­te.

Dünya genelinde, vergi kaçakçılığı ile uzun bir süredir mücadele ediliyor. Son dö­nemlerde vergi kaçakçılığı ile mücadele­nin yanı sıra, vergiden kaçınmanın sınırlan­dırılmasına ilişkin çalışmalar yürütülüyor ve konuya ilişkin eylem planlan hazırlanı­yor.

KAÇIRMA NEDENLERİ

Vergi mevzuatının çok detaylı ve çeşit­li olması, vergi oranlarının yüksek olma­sı, dolaylı vergilerin dolaysız vergilere oranla fazla olması, vergi kaçıran rakip mü­kellefler karşısında rekabet şansının devam ettirilme gerekliliği, vergi denetiminin et­kin olmaması, belge düzenine uyulmama­sı, daha az vergi verme çabası gibi neden­ler mükellefleri vergi kaçırmaya itmekte. Geçmişten günümüze ağır cezayı gerekti­ren fiiller arasında yer alan vergi kaçakçı­lığı çeşitli şekillerde işlenebiliyor. Mükelleflerin bazı gelirlerini gizleyerek ver­gi matrahlarını azaltmaları, tutulan defter­lerde hile yaparak gerçek olmayan hesap­lar açmaları, sahte belge ile mal ve hizmet almış gibi kayıt yapmaları, defterlerdeki ka­yıtları silerek ödemeleri gereken vergiyi azaltmaları veya hiç ödememeleri, bu du­ruma örnek olarak gösterilebilir. Vergi ka­çakçılığı suçuna ilişkin yaptırımlar, Vergi Usul Kanunu’nda düzenlenmiş olup, çok ağır para ve hürriyeti bağlayıcı cezaları bu­lunuyor.

Dünya genelinde olduğu gibi, ülkemiz­de de vergi kaçakçılığı ile uzun bir süredir mücadele ediliyor. Son dönemlerde ise, vergi kaçakçılığı ile mücadelenin yanı sı­ra, vergiden kaçınmanın sınırlandırılması­na ilişkin çalışmalar yürütülüp, konuya iliş­kin eylem planları hazırlanıyor.

KAÇINMA YOLLARI

Vergiden kaçınma, vergi kanunlarına ay­kırı hareket etmeksizin bireylerin vergi mü­kellefiyetinden kurtulması ve Hazine’nin vergi kaybına uğraması olarak tanımlana­bilir. Dikkat edileceği üzere vergiden ka­çınma, mükellefin vergisel yükümlülükle­rini kanunlara uygun bir şekilde azaltma­sı durumunda mümkün olabiliyor. Bu ne­denle vergiden kaçınma, yasal olarak her­hangi bir suç oluşturmaz ve bundan dola­yı vergi kanunlarında vergiden kaçınma ile ilgili cezalandırmayı hedefleyen hükümler bulunmaz.

Vergiden kaçınma, daha çok vergi erte­leme yöntemlerinde yoğunlaşmaktadır. Diğer bir ifadeyle, bugünkü bir paranın ya­rınki bir paradan daha değerli olduğu kavramına dayalıdır. Böylece, gelecekte ödenen vergiler, bugün ödenen vergiler­den daha az maliyetli olduğundan daha çok tercih ediliyor.

Genel olarak mükellefler, vergi avantaj­larından yararlanmak yoluyla vergiden kaçınabiliyor. Bu şekilde vergi yüklerini dü­şük tutmak ve sermaye birikimini arttırma amacıyla hareket eden mükellefler, vergi avantajlarından yararlanarak yasal yol­larla vergiden kaçınabiliyor. Başlıca vergi­den kaçınma yollarını “genel” ve “sektörel” olarak sıralamak mümkün.

Daha etkin bir uygulama gerekiyor

Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan en son stratejik plana göre, kayıtlı ekonomiyi genişletmek ve mali suçları azaltmak, planın en önemli amacı olarak öne çıkıyor. Söz konusu plana göre, kayıt dışı ekonomi ile mücadele kapsamında, kayıt dışı ekonomiyi caydıran, kamuya olan güveni arttıran düzenlemeler

yaparak denetim faaliyetlerinde etkinlik amaçlanıyor. Nitekim son dönemde, Gelir Vergisi Kanunu ile Kurumlar Vergisi Kanunu’nun tek bir kanun haline getirilerek sadeleştirilmesine yönelik atılan adımlar ile elektronik ticarette vergi kaybını önlemek amacıyla yapılan çalışmalar bu duruma örnek oluşturuyor.

Vergi kaybını asgari seviyeye indirerek vergi gelirini artırmak amacıyla ülkelerin, gelecekte vergi kaçakçılığı ile mücadelenin yanı sıra vergiden kaçınmanın sınırlandırılmasına çok yaygın. Bundandır ki, beklenen vergi gelirleri temin edilemeyince sık sık vergi atlarına başvuruluyor. Bu da, vergi adaletini zedelediği gibi, çeşitli tenkit veya tepkilere yol açabiliyor.

GENEL KAÇINMA İMKÂNLARI

■ Vergi kanunlarında düzenlenen istis­na ve muafiyetlerden yararlanmak, kanunen kabul edilmeyen giderler ayrımını çok iyi yaparak indirilebilecek giderlerden doğru ve tam yararlanmak, yeniden değer­leme avantajından yararlanmak.

■ Azalan bakiyeler yöntemiyle amortis­man uygulamasından yararlanmak, enflasyonist dönemlerde stok maliyetlerinin be­lirlenmesinde son giren ilk çıkar (LİFO) yöntemini uygulamak, maliyet çalışmala­rında fire oranlarını doğru tespit ederek fire hakkını kullanmak.

■ Vergiyi doğuran olayı, vergilemenin olmadığı alanlara yönlendirmek, ihracat veya ithalat işlemlerinde kârı vergisiz ül­kede bırakmak, serbest bölge avantajların­dan yararlanmak için buralarda faaliyet göstermek, yurtdışında imalat yaptırmak, yurtdışından yapılan mal ve hizmet teda­rikini şirketin offshore merkezlerinde kur­muş olduğu grup şirketleri aracılığıyla yapmak.

■   Grup şirketleri arasında ticari aktivi- te sağlamak, ortak yapılan giderleri doğ­ru ve zamanında yansıtmak.

■   Borsada, yabancı görünümlü hisse se­nedi ve tahvil alım satımı yapmak.

■   Yasal takibe alınmış şüpheli alacak­lardan karşılık ayırarak gider yazmak.

■   Vergi ertelemesi yöntemlerini uygu­layarak, bazı kazançların fon hesaplarına aktarılması suretiyle vergiyi ertelemek.

■   Nakit sermaye artışı yapan kurumlar- da vergi avantajı hakkını kullanmak. Şir­ketlerin borç yerine öz kaynak kullanımı­nı özendirmek, nakdi sermaye artışları ve­ya yeni kurulan sermaye şirketlerinde ödenmiş sermayenin nakit olarak karşıla­nan kısmı üzerinden TCMB tarafından açıklanan ticari kredilere uygulanan ağır­lıklı yıllık ortalama faiz oranı dikkate alı­narak, ilgili hesap döneminin sonuna ka­dar hesaplanan tutarın yüzde 50’sinin ilgi­li hesap dönemine ait kurumlar vergisi matrahından indirilmesine olanak sağ­lanmak.

SEKTÖREL OLANAKLAR

■   KOBİ düzeyindeki imalatçı şirketle­rin birleşmesi halinde üç yıl boyunca bir­leşme sonrası elde edilen kazançlarının yüzde 75’i oranında kurumlar vergisi istis­na hakkım kullanmak. Zararlı bir şirketi satın alarak birleşme sonrası devreden za­rarları kullanmak. İştirak halinde ise, işti­rak kazancı istisnasından yararlanmak.

■   Çeşitli leasing anlaşmaları yapmak. Fi- nansal sıkıntıda olan şirketlerin aktiflerin­deki gayrimenkullerini bir finans kurumu- na “sat-kirala-geri al” yöntemi ile satarak hem finans sorununu çözmek hem de KDV ve kurumlar vergisinden muaf ola­rak işlemi tamamlamak.

■    Spor kulüplerine sponsorluk olarak harcama yapmak, profesyonel kulüplere yapılan harcamanın yüzde 50’sini, amatör kulüplere yapılan harcamanın yüzde 100’ünü kurumlar vergisi matrahından indirim yapmak.

■    İhracatçıların, yıllık ihracat tutarları­nın binde 5’i oranında götürü (belgesiz) gi­der yazma hakkını kullanmak. Yurtdışı sa­tış faturası düzenlendiği halde, henüz gümrük çıkış işlemleri tamamlanmamış ih­racat işlemlerini çıkış tarihine göre hası­lat yazmak. Öte yandan, ihracatçı ve itha­latçılarda çok yaygın olan kur farkı hesap­ları çoğu zaman ihmal edilmeleri veya ha­talı hesaplamaları neticesinde mükellefle­rin aleyhine olabilecek fiktif kârlar oluşa­biliyor. Aktif hesapların değerlemesi sonu­cu “kur geliri” olabileceği gibi, pasif hesap­ların değerlemesi sonucunda ise “kur gi­deri” oluşabiliyor.

■ İnşaat firmalarının, yıllara sari inşa­at işlerinde elde ettikleri kazancın, işin ta­mamlanma süresine bağlı olarak sonraki yıllara aktarılarak vergi beyanında bu­lunmak. İnşaat tamamlanmadan (teslim yapılmadan) daire satış bedeli olarak alı­nan tutarları gelir yazmak yerine avans he­sabında tutarak sonraki dönemlerde (dai­renin tesliminde) gelir yazmak.

MEVZUAT ÇOK KARMAŞIK

Tamamı yasalar çerçevesinde olan yu­karıdaki avantajları veya imkânları çoğalt­mak veya bunları detaylandırmak müm­kün. Ancak, asıl olarak konunun ana hat­larını vermeye çalışıyoruz.

Vergi kanunlarımız çok karışık, üstelik sürekli değişikliğe uğradığından, bırakınız vergi mükelleflerini, vergi danışmanlarının bile mevzuatın tamamını günü gününe doğru ve hatasız takip etmesi çok zor. Bu yöndeki uygulamalar, vergi mevzuatının karmaşık ve içinden çıkılmaz hale gelme­sinde büyük rol oynuyor.

Konumuz kapsamında, “vergiden kaçın­ma” olarak yukarıda sıraladığımız birkaç konuyu okurların dikkatine sunmak için ör­neklerle detaylandırmak istiyorum…

✓ Vergi kanunlarında düzenlenen istis­na ve muafiyetler:

İki yıldan fazla şirket aktifinde kalan gayrimenkul veya hisse senetlerinin satışından elde edilen kârların yüzde 75’i kurumlar vergisinden, satışın tamamı ise KDV’den muaftır.

Örneğin, aktifte 1.000.000 TL değerin­de kayıtlı fabrika binası 5.000.000 TL’ye sa­tılıyor. Bu satış sonucu 4.000.000 TL ku­rum kazancı çıkıyor. Sermaye yedeklerine atılacak bu kazancın yüzde 75’i olan 3.000.000 TL en geç beş yıl içerisinde ser­mayeye ilave edilmek koşuluyla kurumlar vergisinden istisna olup, kalan yüzde 25’i olan 1.000.000 TL kurumlar vergisine ta­bi oluyor. Bu durumda 800.000 TL yerine sadece 200.000 TL ödenerek, 600.000 TL kurumlar vergisi ödenmemiş oluyor.

✓     Sponsorluk harcamaları:

Spor kulüplerine yapılan sponsorluk harcamalarının, amatör spor dallarında ta­mamının, profesyonel spor dallarında ise yüzde 50’sinin vergi matrahından indiril­mesine olanak sağlanmış bulunuluyor.

Örneğin, profesyonel spor kulübüne sponsorluk yapan bir kurumlar vergisi mükellefi yaptığı 100 bin TL’lik ödemenin ancak yarısını vergi matrahından düşebi­lir. Bu durumda, (50.000 x 0.20=) 10 bin TL daha az vergi ödeyerek, kasasından çı­kan paranın yüzde 10’unu geri almış sayılıyor. Aynı mükellef amatör spor kulübü­ne aynı miktarda ödemede bulunacak ise (100.000 x 0.20=) 20 bin TL daha az ver­gi ödeyerek, kasasından çıkan paranın yüzde 20’sini geri almış sayılıyor.

✓     Şüpheli alacak karşılıkları:

Ticari bir alacağın çeşitli nedenlerle tahsili mümkün olmaz veya şüpheli hale gelmiş ise, dava açmak suretiyle hukuki ta­kibat başlatılır. Hukuki takibatın başlatıl­ması halinde, takibe uğrayan şüpheli ala­cak kadar şüpheli alacak karşılığı ayırmak suretiyle, tamamı tahsil edilinceye kadar giderleştirilmiş olur. İleride tahsil edi­lince tekrar gelir yazılır.

Örneğin, 100.000 TL ticari alacağın şüpheli hale gelmesi ve alacak davası açılması halin­de, şüpheli hale gelen 100.000 TL’nin tamamı şüpheli ala­cak karşılığı hesabına aktarılarak giderleştirilir. Bu durumda vergi matrahı 100.000 TL azala­cağından bunun vergi yükü olan 20.000 TL davanın sürecine göre ertelenmiş olur.

✓ Çeşitli leasing anlaşmaları yapmak:

Finansman sıkıntısı çeken kuruluların, aktiflerinde kayıtlı gayrimenkullerini “sat- kirala-geri al” yöntemi ile her hangi bir lea­sing şirketine satmaları sonrasında geri alınması sonucu doğan kazanç kurumlar vergisinden, satışın tamamı ise KDV’den istisnadır.

Örneğin, şirketin aktifinde 1.000.000 TL değerinde kayıtlı bir fabrika binası, leasing şirketinin ekspertiz değeri 5.000.000 TL olarak değerlendiriliyor. Şirket, fabrika bi­nasını 5.000.000 TL üzerinden leasing şirketine fatura edi­yor ve bu tutar üzerinden kredi temin ediyor. İlgili satış so­nucu oluşan 4.00.000 TL kurum kazancı kurumlar vergisi ve KDV’den istisna olarak vergilendirilmiyor.

Sözleşme (borcun bitimi) sonrası, leasing şirketinden geri alınacak fabrika binası bu kez, ilgili tarihteki değerleme üzerinden şir­kete geri verilecek. İlgili gayrimenkulün de­ğeri tekrar tespit edilecek olup, geri alma değerinin ise 8.000.000 TL olduğunu var­sayalım. Bu durumda, geri dönüşümden oluşan 3.000.000 TL kazanç da yine ku­rumlar vergisi ve KDV’den istisna olarak fabrika ilk sahibi olan firmaya geri devre­dilecek. Fabrika sahibi kurum ise, fabrika binasını 8.000.000 TL değerinde aktifine kaydetme hakkına sahip oluyor. Diğer bir ifadeyle, bu işlem başından sonuna ka­dar vergisiz bir teslime tabi olduğundan, oluşan 7.000.000 TL’lik değer artışı da ver­gisiz oluyor.

✓ Şirket birleşmeleri ve satın alma yap­mak:

İmalatçı olmaları koşuluyla birleşen KOBİ’lerin birleşme sonrası elde ettikle­ri kazançlarının yüzde 75’i üç yıl süre ile ku­rumlar vergisinden istisnadır.

Örneğin, tekstil imalatı faaliyetinde bu­lunan (A) ve (B) unvanlı iki KOBİ’nin birleşmesi sonrası, kurum kazancının 1.500.000 TL olduğunu varsayalım. Bunun 500.000 TL’si imalat dışındaki diğer faaliyetlerden elde edilmiş, kalan 1.000.000 TL’si ise imalat faaliyetinde elde edilmiş olsun. 1.000.000 TL kazancın yüzde 75’i olan 750.000 TL’si üç yıl boyunca kurumlar vergisinden istisna oluyor. Bu durumda ku­rumlar vergisi matrahı 1.500.000 TL yeri­ne 750.000 TL oluyor. Yani, birleşme sonrası yeni firma 300.000 TL kurumlar vergisi yerine 150.000 TL kurumlar vergi­si ödemiş oluyor.

✓     Vergi ertelemesi yöntemlerini uygu­lamak:

Şirketlerin aktifinde kayıtlı amortisma­na tabi iktisadi kıymetin satılmasında el­de edilen kâr, o yılın matrahına ilave edilmek yerine, üç yıl içerisinde aynı tür­den bir aracın salın alınması koşuluyla “yenileme fonu” hesabına aktarılarak ilgili ver­gi ertelenmiş oluyor.

Örneğin, şirketin aktifinde, amortis­manları ayrıldıktan sonra net değeri

250.000 TL olan beş adet aracını 500.000 TL’ye satılıyor. Satış sonucu 250.000 TL kazanç elde ediliyor. Bu kazancın vergi ma­liyeti ise 50.000 TL oluyor. Oysa bu şirket elde edilen 250.000 TL’yi bir yönetim ku­rulu kararı ile en geç üç yıl içerisinde ay­nı tür aracı satın alması koşuluyla “yeni­leme fonu” hesabında tutması halinde hiç vergi ödemiyor.

✓     Nakit sermaye artırımında vergi avan­tajı:

Sermaye şirketlerinin borç yerine öz kay­nak kullanımı özendiren bu düzenlemey­le, nakdi sermaye artışları veya yeni kuru­lan sermaye şirketlerinde ödenmiş serma­yenin nakit olarak karşılanan kısmı üzerin­den TCMB tarafından açıklanan ticari kre­dilere uygulanan ağırlıklı yıllık ortalama faiz oranı dikkate alınarak, ilgili hesap dö­neminin sonuna kadar hesaplanan tutarın yüzde 50’sinin ilgili hesap dönemine ait ku­rumlar vergisi matrahından indirilmesine olanak sağlanıyor.

Örneğin, A şirketinin 2016 Temmuz ayında 1.000.000 TL sermaye artırımı yaptığını kabul edelim. Türkiye Cumhuri­yet Merkez Bankası (TCMB) tarafından en son açıklanan ticari kredilere uygulanan ağırlıklı yıllık ortalama faiz oranını ise yüz­de 16 olarak alalım. Bu veriler doğrultu­sunda hesaplamamız aşağıdaki şekilde olacaktır.

Kurumlar Vergisi Matrahından İndiri­lecek Tutar:

Nakden Artırılan Sermaye Tutarı x TCMB Faiz Oranı x Süre (Ay) x İndirim oranı olacaktır. Firmanın yararlanacağı yıl­lık indirim tutarını aşağıdaki şekilde hesap­lanır.

1.000.000 x 0.16 x % 50 = 80.000 TL

Söz konusu firmanın Temmuz ayında sermaye artırımı yaptığını dikkate aldığı­mızda yukarıda yer alan yıllık tutarın dö­nem hesaplaması aşağıdaki şekilde olacak­tır.

(80.000/12 ay) x 6 ay = 40.000 TL.

Bu tutarın kurumlar vergisi beyanname­sine (olumlu) net etkisi ise, 40.000 x % 20 = 8.000 TL olacaktır.

Vergi mükelleflerinin borçları ve sorum­lulukları kadar, vergi kanunlarından gelen hakları da bulunuyor. Bize göre, bu hak­ların en önemlisi, yasaların kendilerine ta­nıdığı avantajları “vergiden kaçınma” ola­rak kullanmalarıdır.

Yapılan açıklamalarda açıkça gözlene­ceği üzere, vergiden kaçınmanın kanunla­ra aykırı herhangi bir yanı yoktur. Bu amaçla mükellef, çeşitli vergi uygulamala­rının kendisine olabilecek etkilerini asga­riye indirebilmek amacıyla profesyonel ma­li danışmanlardan, uzmanlardan, vergi planlayıcıları ve muhasebecilerden yarar­lanabilir.

Mükellefin dikkat etmesi gereken üç husus

Öncelikle önemli olan vergiden kaçınmaya yönelirken vergi kaçırmaya bulaşmamaktır. Yani, bazı vergiden kaçınma haklarını kullanırken bunun sınırlarını ve kurallarını çok iyi bilip hata yapmamak veya sınırları aşmamaktır.

Daha da ötesi bazı avantajları da alışkanlığa dönüştürmemek gerekir.

Mükellefin özellikle aşağıdaki hususlara özen göstermesi önemli:

■ Uzun yıllardır uygulanmakta olan, gelir/kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere “geçici vergi” uygulaması bulunuyor. Yıl içerisinde üçer aylık dönemler halinde ve yılda dört defa kazançlar üzerinden geçici vergi ödeniyor. Yıl içerisinde beyan edilen ve ödenen geçici vergiler yıllık (asıl] beyanlardan mahsup ediliyor. Vergi mevzuatımıza göre, yıl içerisinde beyan edilen geçici vergiler yılsonunda beyan edilen asıl vergi ile arasında yüzde 10’dan fazla bir fark tespit edilirse bu durum inceleme sebebi oluyor. Şayet, bu fark yüzde 10’dan az ise incelemeye gerek duyulmuyor. Buradaki amaç, yüzde 10’dan daha az bir hata veya yanılmayı idare makul karşılıyor. Ancak, bu durumu bir hak olarak algılayıp veya alışkanlık yapıp düşük beyanda bulunmamaya dikkat etmek gerekiyor.

■ Ülkemizde, vergiden kaçınmayı zorlayarak vergiden kaçma meyli olan mükelleflerin durumu, özellikle KDV uygulaması başladığından beri önemli bir konu olarak idarenin de gündeminde. Bunun nedeni ise, KDV oranının yüksekliği veya KDV’nin bir yük olarak görülmesi. Oysa KDV mükellef için bir yük değil bir sorumluluk; satıcıya ödeyip alıcıdan almaktır. Birçok sektörde değişik indirimli KDV oranı uygulaması bulunuyor. Otuz yılı aşkın bir süredir ülkemizde uygulanmakta olan KDV sistemi, uygulama açısından beklenen sonucu vermiş değil. Tarafların memnun olmadığını ve şikayetçi olduklarını Sayın Maliye Bakanı da dile getiriyor ve en kısa zamanda KDV de ciddi düzenlemelere gidileceğini söylüyor.

■ Vergi mükelleflerinin iyi bir “vergi planlaması” alışkanlığı edinmelerinin yanı sıra, uzman mali müşavirlerden gerekli danışmanlığı alarak vergiden kaçınma ve vergi kaçırmayı bir birine karıştırmamaları ve olası haklarını kullanmaları gerekiyor. Hem gereksiz fazla vergi ödemesinler hem de hata yaparak veya bilerek vergi kaçakçılığına meyletmesinler.

kaynak: Talha Apak / Para, akıllıgündem.com, egirisim.com