Kişilerden Alacaklar Hesabına İlişkin İşlemler ve Muhasebe Kayıtları-1
S0N DÜZENLEMELER ÇERÇEVESİNDE KİŞİLERDEN ALACAKLAR HESABINA
İLİŞKİN İŞLEMLER
I-Giriş
Kamu kesiminin ihtiyaç duyacağı tüm mali verilerin günü gününe, doğru, güvenilir bir şekilde
kaydedilip saklaması; bunların işlenerek analiz edilmesi ve böylece üretilen yönetim bilgileri ile mali
bilgilerin karar verme durumundaki yöneticilerin kullanımına zamanlı olarak sunulması sağlıklı bir
kamu mali yönetimi için hayati önem taşır. İyi tasarlanmış bir yönetim bilgi sistemi, karar verme
süreçlerinde yöneticilere doğru, güvenilir, zamanlı ve yeterli bilgi sağlar, gerekli raporları üretir.
Böylece yöneticilerin etkili, zamanlı ve doğru kararlar almalarına yardımcı olurken, onların hesap
verme yükümlülüklerini yerine getirmelerinde de vazgeçilemez bir rol oynar.1
Ülkemizde, devlet muhasebesi alanındaki reform çalışmaları 1995 yılında genel ve katma
bütçeli idarelerde tahakkuk esasına geçilmesini amaçlayan Kamu Mali Yönetim Projesi çalışmaları ile
sistemli bir şekilde başlamış ve döner sermayeler için Döner Sermayeli İşletmeler Muhasebe
Yönetmeliğinin hazırlanması ve yayımlanması ile sürdürülmüştür. Saymanlıklardaki muhasebe
işlemlerinin bilgisayar ortamında takip edilerek sonuçlarının konsolide edilebilmesini sağlayan
say2000i projesinin uygulamaya konulması ile çalışmalar ivme kazanmıştır. 2001 yılında genel
yönetime dahil kamu idarelerinde ortak standartları bulunan tahakkuk esaslı bir muhasebe sisteminin
oluşturulması amacıyla Muhasebat Genel Müdürlüğü bünyesinde bir çalışma gurubu oluşturulmuştur.
2002 yılı başında bütçe sınıflandırmasıyla birlikte tahakkuk esaslı devlet muhasebesinin test
edilmesine karar verilerek pilot uygulamaya başlanılmıştır.2
Tahakkuk Esaslı Devlet Muhasebesine geçilebilmesi için, Genel yönetim kapsamına dahil
birimler için muhasebe ve raporlama standartlarını ve çerçeve hesap planını kapsayan “Devlet
Muhasebesi Genel Yönetmeliği” hazırlanmış ve 19 Kasım 2003 tarihinde 2003/6334 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararı ile yayımlanmıştır. Çerçeve hesap planına uygun olarak, merkezi yönetim içinde yer
alan genel ve katma bütçeli idareler için, tam tahakkuk esasına dayalı “Genel Bütçeli Daireler ve
Katma Bütçeli İdareler Muhasebe Yönetmeliği” hazırlanmış ve 31.12.2003 tarihli bakan onayı ile
yürürlüğe konulmuştur. Muhasebat Genel Müdürlüğü bünyesinde tüm tebliğ ve genelgeler hazırlanan
“Genel Bütçeli Daireler ve Katma Bütçeli İdareler Muhasebe Yönetmeliği”ne göre yeniden gözden
geçirilmektedir. Sistemin uygulanacağı 8000 satırı bulan bir detaylı hesap planı hazırlanmış ve bakan
onayı ile yürürlüğe konulmuştur.
Nakit esaslı devlet muhasebesinden, tahakkuk esaslı bir devlet muhasebesine yeni geçildiği bu
günlerde amaçlanan kişilerden alacaklar hesabının daha sorunsuz bir şekilde uygulamasına destek
olmaktır.
II-Kişilerden Alacaklar Hesabına Kaydedilecek Tutarlar
Bütçe alacakları ve kurum alacakları dışındaki alacaklar “140-Kişilerden Alacaklar
Hesabı”nda izlenecektir. Kişilerden alacaklar hesabı nakit esaslı muhasebedeki “Kişi Borçları
Hesabı”na karşılık gelmektedir. Kişilerden Alacaklar Hesabının muamelat kısmında Mülga Devlet
Muhasebesi Yönetmeliğine göre çeşitli değişiklikler yapılmıştır. Hesaba alınacak tutarlarda
değişiklikler vardır. Ayrıca, hesaba alınmayacak tutarlar belirtilmemiştir. Buradan bütçe alacakları ve
kurum alacakları hesap grubundaki alacaklar içerisinde değerlendirilemeyen tüm alacakların kişilerden
alacaklar hesabına kaydedileceği anlaşılmalıdır.
Kişilerden alacaklar hesabına kaydedilen tüm tutarlar için ayrı ayrı alacak izleme dosyaları
açılacaktır. Bu dosyalara, alacağın hesaplara alındığı mali yıl ile bu rakamlardan sonra gelmek üzere
mali yıl başında birden başlayarak verilen rakamlardan oluşan bir alacak sıra numarası verilecektir.