Müteahhit, Taşeron, Hakediş Kavramları Nedir?

MÜTEAHHİT, TAŞERON, HAKEDİŞ Kavramları Ne Demek?
1.2.1 Müteahhit
Taahhütte bulunan kişi veya kimse anlamına gelen müteahhit, belirli bir bedel karşılığında başkasının istediği bir (işin) inşaat ve onarma işinin yapımını, kendi nam ve hesabına üstlenen gerçek veya tüzel kişidir. Devlet İhale Kanunu uygulamasında müteahhit, “üzerine ihale yapılan istekli veya istekliler” olarak tanımlanmıştır.
Yüklenici olarak da ifade edilebilen bu kişiler bir işin yapımını tek başlarına üstlenebilecekleri gibi, diğer yurt içi ve yurt yüklenicilerle birlikte işin yapımını üstelenebilirler. Özellikle yapımında ileri teknoloji, uzmanlık, teknik bilgi ve büyük sermaye gerektiren baraj, havaalanı, liman, otoyol gibi büyük inşaatların yapımında bir araya gelerek İş ortaklığı-Ortak girişim- Konsorsiyum adı verilen ortaklıklar oluşturdukları görülmektedir. Nitekim 4734 sayılı Kamu İhale Kanunun Tanımlar başlıklı
2
4. maddesinde ortak girişimlere yer verilmiş ve “İhaleye katılmak üzere birden fazla gerçek veya tüzel kişinin aralarında yaptıkları anlaşma ile oluşturulan iş ortaklığı veya konsorsiyumlar” şeklinde ifade edilmiştir.

1.2.22 Taşeron
İnşaat işinin belirli kısmının yapımını müteahhide karşı üstlenen, alanında uzmanlaşmış gerçek ve tüzel kişilere Taşeron denir. Devlet İhale Kanunu uygulamasında taşeron ise, “nevi itibariyle kısımlara ayrılan işin bir kısmını idareye karşı bedeli karşılığında gerçekleştirmeyi üstelenen gerçek veya tüzel kişi veya kişiler” şeklinde tarif edilmiştir.
Günümüzde bir inşaatın tamamının müteahhit işletmeler tarafından yerine getirilmesi yani işletmenin tüm inşaat faaliyetlerini başından sonuna kadar kendi işçileri veya araç gereç ve malzemeleri ile yerine getirmeleri pek karşılaşılan bir durum değildir.
İnşatların belli bölümlerinin yapımı için uzmanlaşmış elemanlara ihtiyaç duyulması, özellikle inşaatlarda kullanılan iş makinelerinin ve diğer araç gereçlerin finansmanın büyük tutarlara ulaşması inşaat işletmelerini inşaatların belli bölümlerinin başkalarına yaptırmalarına neden olmaktadır.
Örneğin inşaat işletmeleri bir inşaatın hafriyatında kullanacakları bir kazı makinesi satın almak e ona belli bir sermaye ayırmak yerine ikinci derecede müteahhit olan ve taşeron olarak bu işletmelere işlerini yaptırmaktadırlar.
İnşaat taahhüt işletmelerinin taşeron kullanmalarının nedenleri ise şunlardır.
• Taşeron işletmeler belli alanlarda uzmanlaşmış elemanlara sahiptirler. Bu nedenle yaptıkları işleri daha kaliteli ve ekonomik olarak yaparlar. İnşaat işletmelerinin bünyesinde uzman bulundurmaları, onlara her zaman iş olanakları sağlamayacaklarından ekonomik değildir.
• İnşaatların belli bölümlerinin yapımı özel makine ve teçhizat gerektirmektedir. Bu tür işleri yapacak iş makinelerini satın almak yerine inşaatında hafriyat işi için makine almak yerine taşeronlara yaptırmak daha ekonomiktir.
• Özellikle inşaat taahhüt ve onarım işleri riskli bir faaliyet alanıdır. İşin bir bölümünün taşeronlara devredilmesi riskin dağıtılmasına imkân verir.
• İnşaat işleri büyük sermaye gerektirmektedir. Örneğin iş makineleri parkının oluşturulması için büyük sermayeye ihtiyaç duyulmaktadır. İnşaat işlerinin bir bölümünün taşeronlara devredilmesi bu sermeye yetersizliğinin giderilmesine olanak sağlamaktadır.(Coombs,1958:84.85)

1.2.3 Hakediş (İstihkak)
Bir inşaat taahhüt ve onarım işinde işin başlamasından o ana kadar yapılan (gerçekleştirilen) kısmına ait işlemlerin parasal olarak ölçülmesine hakediş denir. Diğer bir ifade ile hak edişler, müteahhitlerce iş programına uygun olarak yapılan işin ve işte kullanılmak üzere işyerine getirilen malzemenin miktarını, birim fiyatını, tutarını; hak kazandığı fiyat farkının hesaplama biçimini ve hakediş raporları, esas olarak yapılan işin karşılığının iş yapıldıkça müteahhide ödenmesi amacıyla düzenlenen belgeler olması nedeniyle, aynı zamanda işin belli bir kısmının yapıldığını da göstermektedir. Hakediş raporları, 4734 sayılı Devlet İhale Kanunu ve 4735 sayılı kamu ihale sözleşmeleri kanuna göre yapım işlerinin yürütülmesindeki genel esasları belirleyen Yapım işleri genel şartnamesine göre iki çeşit hakediş raporu söz konusudur. Bunlar;