Maaşın Ne Kadarı Vergiye Gidiyor?
Ücretler üzerindeki vergi yükü sürekli tartışılan konulardan biri… Brüt ücret, henüz hak sahibinin eline geçmeden gelir ve damga vergisi ile SGK kesintilerine tabi tutuluyor. Ele geçen ücretin bir kısmı da satın alınan mal ve hizmetler sebebiyle dolaylı vergilere maruz kalıyor. TUİK’in “Hanehalkı Tüketim Harcamasının Dağılımı” çalışmasının ve “KPMG 2015 Yılı Küresel Vergi Oranları Anketi”nin yardımı ile bu konuyu ele almaya çalışalım.
- 2015’te küresel KDV/mal ve hizmet vergisi oranı neredeyse hiç değişmeyerek %15,79’da kalmış.
- Bu alanda en yüksek oran %27 ile Macaristan’a ait. Türkiye ise %18’lik genel KDV oranı ile ortalamanın bir miktar üzerinde; ancak %1 ve 8’lik oranları da dikkate alınca ortalamadan çok da uzaklaştığımız iddia edilemez. Ülkemizde ÖTV’nin sistem içindeki ağırlığı da burada göz ardı edilmemeli.
- Dolaylı vergi sistemleri dünyadaki hemen hemen tüm ekonomiler tarafından benimseniyor. Hindistan, Çin ve Körfez Ülkeleri de KDV/mal ve hizmet vergisi sistemlerini hayata geçirince 160’tan fazla ülkede merkezi bir hükümet tarafından yönetilen bir dolaylı vergi olacağı ortaya çıkıyor.
Ücretimizi Nerelere Harcıyoruz? Bu kısımda bazı varsayımlar yapacağız. Buna göre 5 bin TL brüt ücret alan, eşi çalışmayan ve bir çocuğu olan bir bireyin ücreti üzerindeki vergi yükünü ortaya koymaya çalışalım. Hesaplamada “Asgari Geçim İndirimi”ni dikkate almayacağız. Son olarak ele geçen ücretin tamamının harcandığını, yani hiç tasarruf yapılmadığını varsayalım.Gelir ve Damga Vergisi ile SGK kesintilerinden sonra ele geçen ortalama net ücretin 3.292 TL olacağını öngörebiliriz. Gelir vergisi tarifesi artan oranlı olduğu için yılın ilk aylarında bu tutar daha yüksek; son aylarında ise daha az olacak. Biz ortalama bir tutar üzerinden yorumlarımızı yapalım.TUİK’in 2014 yılı için yaptığı çalışmaya göre hane halkının tüketim harcaması dağılımını kullanarak elimize geçen 3.292 TL’yi nerelere harcadığımıza bakalım.
HARCAMA TÜRÜ | ORANI (%) | TUTAR (TL) |
Gıda ve alkolsüz içecekler | 19,71 | 648,85 |
Alkollü içecekler, sigara ve tütün | 4,24 | 139,58 |
Giyim ve ayakkabı | 5,10 | 167,89 |
Konut ve kira | 24,76 | 815,10 |
Mobilya, ev aletleri ve ev bakım hizmetleri | 6,75 | 222,21 |
Sağlık | 2,12 | 69,79 |
Ulaştırma | 17,82 | 586,63 |
Haberleşme | 3,74 | 123,12 |
Eğlence ve kültür | 3,04 | 100,08 |
Eğitim hizmetleri | 2,40 | 79,01 |
Lokanta ve oteller | 6,03 | 198,51 |
Çeşitli mal ve hizmetler | 4,29 | 141,23 |
TOPLAM | | 3.292,00 |
VERGİ | TUTAR (TL) |
Katma Değer Vergisi | 287,79 |
Özel Tüketim Vergisi | 74 |
Özel İletişim Vergisi | 26,08 |
TOPLAM | 387,87 |
Buradaki hesaplamaları yaparken, mal ve hizmete göre %1-8-18’lik KDV oranlarını dikkate aldığımızı ve harcama türüne en uygun ÖTV oranını kullandığımızı da belirtelim. En büyük kalem olan “kira” için de dolaylı vergi hesaplaması yapmadık. Burada yaptığımız hesaplamanın en iyimser dolaylı vergi sonuçlarını verdiğini belirtelim. Dolayısıyla, yaklaşık hesapladığımız dolaylı vergi tutarının burada belirttiğimiz tutarın üzerine çıkabileceğinin de kuvvetle muhtemel olduğu dikkatten kaçırılmamalı.Yukarıdaki tabloda yer alan dolaylı vergiler tutarının üzerine, gelir vergisi (920 TL), damga vergisi (37,95 TL), SGK primi işçi payı (700 TL) ve işsizlik ödeneği (50 TL) eklendiği zaman karşımıza 2.095 TL tutarında ve brüt ücretin %42’sine denk gelen bir tablo çıkıyor.Şimdi sadece vergilerin ücret üzerinde yarattığı yüke bakalım. 5 bin TL’lik ücretimizden sosyal güvenlik primleri hariç toplam 1.345,82 TL vergi ödüyoruz ve bu tutar net ücretimizin yaklaşık %41’sine denk geliyor. Sadece dolaylı vergilerin net ücretimizin üzerindeki yükü ise %12.Ne Yapılabilir?