Yerel Yönetimlerinin Mali Yapısına İlişkin Düzenlemeler Nelerdir?
Yerel Yönetimlerinin Mali Yapısına İlişkin Düzenlemeler
5018 Sayılı Kanun ile kaldırılan Mülga 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu’nun uygulandığı dönemde, belediyeler özel bütçe olarak düzenlenmiş ve bu hali ile Türk bütçe sisteminde genellik ve birlik ilkelerinden sapmaya örnek olarak gösterilmiştir (Sevimli, 1999:38)
Diğer taraftan, Mülga 1580 sayılı Belediye Kanunu’nun uygulandığı dönemde, anılan Kanun’un 129. maddesi “Belediye Muhasebelerine müteallik usul bir nizamname ile belirlenir.” denildiğinden 11/3/1931 gün ve 10750 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla “Belediye Muhasebe Usulü Tüzüğü” yayımlanmıştır. Söz konusu Tüzük, 24.9.1990 tarih ve 20645 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Belediye Bütçe ve Muhasebe Usulü Tüzüğü” ile değiştirilmiştir.
5018 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesiyle birlikte tüzük uygulamasına son verilmiştir. 6 Ağustos 2006 tarihinde 26251 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan bir tüzük ile yukarıda yer verilen tüzük de yürürlükten kaldırılmıştır.
Belediye mali mevzuatına ilişkin, Belediye Bütçe ve Muhasebe Usulü Tüzüğü’nün 101. maddesi hükmüne dayanılarak, 1931 yılında “Belediyelerin Bütçe ve Muhasebe Usulü Talimatnamesi” yürürlüğe girmiştir. Anılan Talimatname, 02/05/1990 tarih ve 20506 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Belediye Bütçe ve Muhasebe Usulü Yönetmeliği” ile kaldırılmıştır.
Söz konusu Yönetmelik te 19/2/1994 tarihli ve 21854 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Belediye Bütçe ve Muhasebe Usulü Yönetmeliği değiştirilmiş olup, 5018 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesiyle birlikte bu yönetmeliğin de kaldırıldığını görmekteyiz.
Halen “Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği” yürürlükte bulunmaktadır.
Yerel yönetimlerin mali mevzuat düzenlemeleri açısından bir diğer önemli açıklanması gereken de harcama belgelerine ilişkindir. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 33. maddesinin 5.fıkrasına göre; giderin çeşidine göre aranacak gerçekleştirme belgelerinin şekil ve türlerinin merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri için Maliye Bakanlığınca, mahalli idareler için İçişleri Bakanlığınca, sosyal güvenlik kurumları için ise bağlı veya ilgili oldukları bakanlıklar tarafından Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınmak suretiyle çıkarılacak yönetmeliklerle belirleneceği hükme bağlanmıştır.
Buna göre merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri için 1991 yılından beri uygulanan Devlet Harcama Belgeleri Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır, 31.12.2005 tarih ve 26040 Sayılı 3. Mükerrer Resmi Gazetede yayımlanan Merkezi Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliği yürürlüğe girmiştir.
Mahalli idareler için ise, İçişleri Bakanlığı tarafından hazırlanan Mahalli İdareler Harcama Belgeleri Yönetmeliği 15.08.2007 tarih ve 26614 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin 55. maddesinde Yönetmelikte hüküm bulunmayan haller ile Yönetmeliğin uygulanması sırasında doğabilecek tereddütlerde 31.12.2005 tarih ve 26040 Sayılı 3. Mükerrer Resmi Gazetede yayımlanan Merkezi Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliği ile Maliye Bakanlığı’nca merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri için belirlenen usul ve esasların uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.
20 Aralık 1341 tarihli ve 2899 numaralı Kanuna bağlı cetvel olarak yayımlanan Mesarifi Umumiye Tahakkuk ve Tediye Evrakı Musbite Cetveli, kamuda bir gider yapılırken hangi belgelerin düzenlenmesi gerektiğini göstermekteydi. Bu cetvel, 28.03.1945 tarih ve 1637 tarihli Mali Müşavere Encümeninin (Mali Danışma Kurulunun) kararıyla yayımlanan ve 01.081945 tarihinde yürürlüğe giren Bütçe Giderlerinde Aranacak Belgeler adındaki yönetmeliğin 3. maddesi kaldırarak harcama belgelerinde yeni bir düzenleme getirilmiştir.
Bu yönetmeliğin adı, 11.03.1970 tarih ve 8377 sayılı Mali Danışma Kurulu kararı ile “Devlet Harcama Belgeleri Yönetmeliği” olarak değiştirilmiştir. Söz konusu Yönetmeliğin eki belgelere; konularına göre birer sıra numarası verilerek, günün koşullarına göre sürekli değişebilen belgelere yapılacak ekler düşünülerek (7-9, 23-24, 30-34, …) sayılar ilerde benzeri belgelerde kullanılmak üzere boş bırakılmıştır.
Bu yönetmelik de 14.10.1991 tarih ve 21021 tarihli Devlet Harcama Belgeleri Yönetmeliğinin 62. maddesi ile kaldırılmıştır. 01.01.1992 tarihinden itibaren uygulanan bu yönetmeliği de 31.12.2005 tarihli ve 26040 sayılı 3.Mükerrer Resmi Gazete yayımlanan Merkezi Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliği 68.maddesi yürürlükten kaldırmıştır.
1991 tarihli belediyeleri de kapsayan yönetmelik kaldırılınca ve 5018 sayılı Kanuna göre de belediyeler için İçişleri Bakanlığının belediyeler için bir yönetmelik hazırlaması gerektiğinden, Merkezi Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliği yayımlanır yayımlanmaz İl Özel İdareleri, Belediyeler, Bunlara Bağlı İdareler ile Mahalli İdare Birliklerinin yapacakları harcamalarda, ödeme emrine eklenecek gerçekleştirme belgeler ile ilgili işlemlerini, söz konusu Yönetmeliğe göre yapacağı hususu 02.01.2006 Tarihli Bakanlık Onayı ile uygun görülmüş, İçişleri Bakanlığı’nın 03.01.2006 tarih ve 45006 sayılı Genelgesi ile de duyurulmuştur.
İçişleri Bakanlığı tarafından Mahalli İdareler Harcama Belgeleri Yönetmeliği hazırlanmış ve 15.08.2007 Tarih ve 26614 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.