Yeni nesil ödeme kaydedici cihaz kullanımında son durum
Yeni nesil ödeme kaydedici cihaz kullanımında son durum
GİRİŞ
Kayıt dışı ekonomi ile mücadele, ülkemizin uzun yıllardır çaba harcadığı konulardan
biridir. Bu konuda birçok unsurun yanında teknolojik gelişmelerden de yararlanılması
mümkündür. Ülkemiz için “Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı 2011-
2013”te POS cihazlarının yazar kasalarla uyumlaştırılması bir hedef olarak belirlenmiştir.
Vergi matrahının tespitinde önemli olan belge ve kayıtların güvenilirliğini artırmak,
elektronik ortamda bunları kaydedici cihazların kullanımı ve denetimiyle mümkün olabilir.
Bu kapsamda ilk kez 2012 yılında yapılan düzenlemeyle “Yeni Nesil Ödeme Kaydedici
Cihazlar”a (Yeni Nesil ÖKC) kademeli bir geçiş öngörülmüştür. Buna benzer bir şekilde ise
15.06.2013 tarihli ve 426 sıra no’lu VUK Genel Tebliği’yle yapılan düzenleme “Yeni Nesil
ÖKC” ve bunları kullanma zorunluluğunu içermektedir. Bu çalışmada “Yeni Nesil ÖKC”
kullanma zorunluluğu hakkında bilgi verilerek; düzenleme, onay, 427 sıra sayılı VUK Genel
Tebliği’yle değişen geçiş ile kullanıma başlama süreci ve bunlara aykırılıkların sonuçları
hakkındaki gelişmeler açıklanacaktır.
1. YENİ NESİL ÖKC KULLANIMINA YÖNELİK DÜZENLEMELER
İlk önce 06.12.1984 tarihli ve 18606 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3100 sayılı
Katma Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti
Hakkında Kanun 11 Nisan 2012 tarihli ve 28261 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 69 Seri
No’lu Genel Tebliği ile mevcut ödeme kaydedici cihazlar yerine “Yeni Nesil ÖKC” kullanma
mecburiyeti getirilmiştir. Burada yer alan geçiş süreleri daha sonra 06.06.2012 tarihli ve
28315 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 70 Seri No’lu Genel Tebliğ ile ertelenmiştir. Bu
düzenlemeye benzer bir şekilde Maliye Bakanlığı VUK’un mükerrer 257. maddesiyle verilen
yetkilere dayanarak; mallarını aynen veya işlendikten sonra satışını yapanlar dışındaki
kimselere satan veya aynı kimselere hizmet veren birinci ve ikinci sınıf tüccarlara (perakende
teslimde bulunan veya hizmet ifa eden) VUK’a göre fatura vermek zorunda olmadıkları mal
satışları veya hizmet ifalarının belgelendirilmesinde 3100 Sayılı Kanun’a göre kullanmak
zorunda oldukları ödeme kaydedici cihazların yerine 15.06.2013 tarihli ve 28678 Sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanan 426 sıra no’lu VUK Genel Tebliği’yle “Yeni Nesil ÖKC” kullanma
zorunluluğu tekrar düzenlemiştir. Bu düzenlemeden sonra 29.06.2013 tarihli ve 28692 Sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanan 427 Sıra No’lu VUK Genel Tebliği ile geçiş sürelerinin yeniden
düzenlendiği görülmektedir.
2. YENİ NESİL ÖKC’NİN GENEL ÖZELLİKLERİ
Yeni nesil ÖKC, temel olarak “Basit/Bilgisayar Bağlantılı” ve “EFT-POS özelliği olan
cihazlar” olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Ayrıca yapılan düzenlemede akaryakıt
pompalarına bağlananlar ile sinema giriş bileti ve yolcu taşıma biletine yönelik ödeme
kaydedici cihazlara da yer verilmiştir.
Sistem hem bankacılık hem de fiş kesme işlemlerinin bir arada yapılabilmesine
dayanır (Tuncer, 2013). Yayınlanan teknik kılavuzda cihazların özelliği olması gereken 28
adet madde belirlenmiştir. Kılavuzda günlük hafızayla ilgili olarak cihazların her fiş
sonlandığında fiş toplamı ve toplam KDV değerini anlık olarak günlük hafızaya kaydetmesi
yanında istenildiğinde bu verileri GİB bilgi sistemlerine anlık veya günlük olarak
iletilebilecek nitelikte olduğu açıklanmaktadır. Bu şekilde perakende satış işlemlerinin bir
merkezden, çok kolay şekilde ve otomatik şekilde denetlenebilmesi sağlanacaktır. Her işlem
anında merkezi sisteme aktarıldığı için, bir tuşa basmak suretiyle merkez bunları kolayca
görecek ve denetleyebilecektir. Böylece perakende sektörünün sıkı bir disiplin ve düzen altına
alınması için adım atılmış olacaktır. Değişecek yazar kasa – pos cihazlarının yaklaşık 2
milyon 200 bin olduğu tahmin edilmektedir (Tuncer, 2013).
3. YENİ NESİL ÖKC’YE GEÇİŞ SÜREÇLERİ
3100 sayılı Kanuna dayanılarak çıkarılan ilgili mevzuatla ödeme kaydedici cihaz
kullanmak zorunda olmayanlar, yeni nesil cihazları da kullanma mecburiyeti dışında
bırakılmıştır. Ödeme kaydedici cihaz kullanma mecburiyeti dışında olanlar 1, 12, 23, 38, 42,
43, 46, 49, 36 Seri No’lu Ödeme Kaydedici Cihaz Genel Tebliğleri ile 2001/2 Ödeme
Kaydedici Cihaz İç Genelgesi’nde yer almaktadır (Akarca – Şafak, 2013).
Yeni nesil ÖKC kullanılmasına kademeli bir geçiş düzenlenmiştir. Buna göre:
a) 3100 sayılı Kanun ve ilgili mevzuatına göre ödeme kaydedici cihaz kullanmak
zorunda olan mükelleflerden, faaliyetlerinde seyyar EFT-POS cihazı kullananlar 1.10.2013 (
01.07.2013 olan bu tarih, 427 Sıra No’lu VUK Genel Tebliği ile değişmiştir) tarihinden
itibaren yeni nesil ödeme kaydedici cihazlardan “EFT-POS özellikli cihazları” kullanmak
zorundadırlar. Bu cihazların kullanımı seyyar EFT-POS özelliğine sahip cihazları kullanan
perakende satış yapan mükellefler için zorunlu iken, seyyar EFT-POS cihazları ile toptan satış
yapanlar için geçerli olmayacaktır. Ayrıca mükellefler işyerlerinde ihtiyaçları dahilinde
seyyar makinelerden sabit makinelere geçebiliyorlarsa bu tarihle bağlı değillerdir.
b) Yol kenarı otopark hizmeti veren mükellefler 1.10.2013 (01.07.2013 olan bu tarih,
427 Sıra No’lu VUK Genel Tebliği ile değişmiştir) tarihinden itibaren yeni nesil ödeme
kaydedici cihazlardan “EFT-POS özellikli cihazları” kullanmak zorundadırlar.
c) “Basit/Bilgisayar bağlantılı” yeni nesil ÖKC kullanmak zorunda olan mükelleflerin
bu mecburiyetleri 1.1.2016 tarihinde başlayacaktır. Ayrıca bu mükellefler, istemeleri hâlinde
EFT-POS özelliği olan yeni nesil ÖKC da kullanabilirler.
Akaryakıt pompalarına bağlanan ödeme kaydedici cihaz kullanmak zorunda olan
mükelleflerin, bu cihazlarla ilgili Bakanlıkça belirlenmiş şartlara uygun yeni nesil ÖKC
kullanmaları zorunludur.
3100 sayılı Kanun’un ilgili genel tebliğlerine göre ihtiyari olarak sinema giriş bileti
veya yolcu taşıma bileti düzenleyen cihaz kullanan mükellefler, 1.1.2016 tarihinden itibaren
yeni nesil ÖKC kullanmak zorundadır. Ancak bu cihazların, onaylanmış olması şartıyla
sinema giriş bileti veya yolcu taşıma bileti düzenleyebilecek şekilde üretilmesi veya ithal
edilmesi mümkündür.
d) Mükellefler, 3100 sayılı Kanun ve ilgili mevzuat hükümlerine tabi mevcut ödeme
kaydedici cihazlarını, 31.12.2015 tarihini geçmemek üzere “mali hafızaları doluncaya kadar”
kullanabilirler. 1.1.2014 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, mali hafızaları dolan ödeme
kaydedici cihazlara yeni mali hafıza takılmaz ve cihaz 3100 sayılı kanunla ilgili 15.5.2004
tarihli ve 25463 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 60 Seri No’lu Genel Tebliğ’in dördüncü
bölümünde yapılan açıklamalar çerçevesinde hurdaya ayrılır. Cihazı hurdaya ayrılan
mükellefler yeni nesil ÖKC almak suretiyle yükümlülüklerini yerine getirebilirler.
Tablo 1. Yeni Nesil ÖKC’ye Geçiş Süreci
TARİH CİHAZ UYGULAMAYA GEÇECEK OLANLAR
1.10.2013 EFT-POS özellikli -Faaliyetlerinde seyyar EFT-POS cihazı kullananlar,
– Yol kenarı otopark hizmeti verenler.
1.1.2014 Basit/Bilgisayar bağlantılı – Mali hafızaları dolan ÖKC kullanıcıları.
veya EFT-POS özellikli
1.1.2016 Faaliyetlere Göre Özel – Akaryakıt pompalarına bağlanan ÖKC kullananlar,
İşlevli Yeni Nesil ÖK – İhtiyari olarak sinema giriş bileti düzenleyenler,
– İhtiyari olarak yolcu taşıma bileti düzenleyenler.
1.1.2016 Basit/Bilgisayar bağlantılı – ÖKC kullanma zorunluluğu olan diğer mükellefler.
veya EFT-POS özellikli
4. YENİ NESİL CİHAZLARIN KABULÜ
Yeni nesil ÖKC modellerinin kullanımında, cihazın belirlenen şartları taşıdığının
onaylanmış olması gerekir. Onay süreci; üretici veya ithalatçı firmaların 3100 Sayılı Kanun’la
İlgili 09.2.1985 tarihli ve 18661 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 1 Seri No’lu Genel
Tebliğ’in VIII numaralı bölümünde sayılan bilgi ve belgelerle birlikte GİB’e yapacakları
müracaatla başlar. Müracaat eden firmalar idari ve teknik incelemeye tâbi tutulur. Firmaların
idari incelemeleri Maliye Bakanlığı tarafından gerçekleştirilir. 3100 sayılı Kanun’a göre
Bakanlıktan onay almış bulunan ödeme kaydedici cihaz firmalarının daha önce yapılmış olan
idari incelemeleri geçerli sayılır, gerek görülmesi hâlinde tekrar idari incelemeye tâbi
tutulabilirler.
Cihazlara ilişkin teknik incelemeler, Bakanlıkça belirlenecek esaslar çerçevesinde
TÜBİTAK tarafından yapılacaktır. Bakanlıkça yetkili kurum ve kuruluşlarla birlikte
hazırlanan ve “Ortak Kriterler Değerlendirme Garanti Seviyesinin” belirtildiği Koruma Profili
(Ortak Kriterler Belgesi) aranan cihazlar için bu belge bakımından TSE’nin de onayı gerekir.
Bakanlık, gerek görmesi hâlinde TÜBİTAK dışında ilgili kurumlara da ilave inceleme
yaptırabilir.
Bakanlıkça yapılan idari incelemeleri olumlu neticelenmiş firmaların, yetkili
kurumlarca yapılan teknik incelemelerinin de olumlu neticelenmesi hâlinde, cihazların marka
ve modelleri itibariyle onay belgesi verilir. Bakanlıktan onay alan firmalar ile yeni nesil
ödeme kaydedici cihazların marka ve modelleri GİB’in internet sitesinde ilan edilir. Daha
önce Bakanlıkça onaylanarak ilan edilen yeni nesil ÖKC onayları geçerlidir. Yeni nesil
ÖKC’lerin onaylanabilmesi aşağıdaki teknik ve fonksiyonel özelliklerin sağlanmış olmasını
gerektirir:
a. Yeni Nesil ÖKC Teknik Kılavuzu 1 veya 2.
b. Ortak Kriterler Belgesi (EFT-POS özelliği olanlar için aranmayacaktır).
c. Bakanlıkça hazırlanan Gelir İdaresi Mesajlaşma Protokolleri 1 veya 2.
d. Gerekmesi hâlinde yetkili kurumlara yaptırılacak incelemelere dair raporlar.
e. Konuyla ilgili Bakanlıkça belirlenecek diğer belgeler.
Bakanlıkça yukarıda sayılan belgelerde yapılacak değişiklikler ilan veya taraflara
tebliğ edilir.
Yeni nesil ÖKC, ilgili Tebliğde, teknik kılavuzlarda ve Ortak Kriterler Belgesinde
belirtilenlere aykırı olmamak kaydıyla, tertibatları ile teknik ve fonksiyonel özellikleri
itibariyle 3100 sayılı Kanun ve ilgili mevzuatında yer alan şartları sağlamak zorundadır.
Ayrıca yeni nesil ÖKC, üretici veya ithalatçı firmalarca Bakanlığa önceden bilgi verilmek
şartıyla, fişlerinin sonuna mükellef, cihaz veya satışla ilgili bilgileri ihtiva eden kare kod
basabilir şekilde düzenlenebilir.
Yeni nesil ÖKC onay sürecinde temel olarak donanım güvenliği testleri, ÖKC mali
yazılım fonksiyonel ve güvenlik testleri, güvenli haberleşme testleri, TSE’nin ödeme
kaydedici cihazlarla ilgili olarak belirlemiş olduğu kalite faktör ve değerleriyle ilgili diğer
testler yapılmaktadır. Ayrıca Bakanlık; donanım, güvenli servis sağlayıcı ve GİB bilgi
sistemleri arasındaki uyum ve ağ testleri, uçtan uca güvenlik testleri ve gerekli görülecek
diğer testleri yaptırmaya yetkilidir.
Ödeme kaydedici cihazlar için yetkili olan 22 firma yanında, kasım ayı itibariyle yeni
nesil ÖKC onayı alan sadece 4 adet firma ilan edilmiştir. 2 firmanın ise teknik incelemeleri
devam etmektedir (www.gib.gov.tr).
5. YENİ NESİL ÖKC KULLANIMINDA KAYIT
Yeni nesil ÖKC kullanma mecburiyetinde olan mükelleflerden, belirli bir tür cihaz
kullanma mecburiyeti getirilenler alış faturasının düzenlendiği tarihten itibaren 90 gün
içerisinde, diğer mükellefler ise alış faturasının düzenlendiği tarihten itibaren 30 gün
içerisinde bağlı bulundukları vergi dairesine bir dilekçeyle müracaat ederek cihazlarını kayıt
ettirmek zorundadır. Bu dilekçe ekine alış faturası örneği, cihaz sicil numarası, cihazdan
alınan bir fiş örneği de dahil olmak üzere gerekli belgeler eklenmelidir. Ayrıca mükelleflerin
kayıt işlemi ile birlikte, söz konusu süre içerisinde her bir cihaz için ayrı ayrı olmak üzere
ödeme kaydedici cihazlara ait levhayı vergi dairelerinden alarak işyerlerinde muhafaza etmesi
gerekir.
Cihazların alış faturasının düzenlendiği gün, her bir cihaz için kullanıma başlamaları
için belirlenen son gün olmak şartıyla; kayıtları için belirlenen son gün bu tarihten itibaren
hesaplanır. Örneğin EFT-POS özellikli cihaz kullanma mecburiyetine tâbi olanların, en geç
kullanıma geçiş için belirlenen 1.10.2013 tarihinde cihazın faturasını almaları ve bu tarihten
itibaren 90 gün içerisinde yukarıda yazılı işlemleri tamamlamaları gerekir. Yani bu
düzenlemeye tâbi mükelleflerin en geç 1.10.2013 tarihi itibariyle düzenlenmiş faturalarını
almak şartıyla, bu cihazlarını 30.12.2013 tarihini geçmemek üzere bağlı bulundukları vergi
dairesine kaydettirerek kullanmaya başlamaları gerekmektedir (www.gib.gov.tr).
6. YENİ NESİL ÖKC KULLANMA ZORUNLULUĞUNA UYULMAMASI
Yeni nesil ÖKC kullanma mecburiyetini getiren 426 sıra no’lu VUK Genel
Tebliği’nde belirlenen usul ve esaslara aykırı hareket eden mükellefler ile yeni nesil ÖKC
üreticileri veya ithalatçıları hakkında VUK’un mükerrer 355. maddesinde yer alan özel
usulsüzlük cezaları uygulanır. Bu cezalar 1.1.2013 itibariyle birinci sınıf tüccarlar ile serbest
meslek erbabı hakkında 1.200 TL; ikinci sınıf tüccarlar, defter tutan çiftçiler ile kazancı basit
usulde tespit edilenler hakkında 600 TL; bunlar dışında kalanlar için 300 TL olarak
belirlenmiştir (VUK mük. 355).
SONUÇ
Çağın gereklerine uygun olarak teknolojik gelişmelerden yararlanmak kamu
işlemlerinin tüm alanları için kaçınılamayacak hale gelmiştir. Maliyeti düşürmekle birlikte,
işlemlerde etkinliği artırmak bu yolla daha kolaydır. Ticari işlemlerin de daha etkin bir şekilde
kayıt altına alınması “Yeni Nesil ÖKC” kullanımını gerektirmektedir.
Bilindiği gibi 1 Ekim itibariyle seyyar EFT-POS cihazı kullananlar ve yol kenarı
otopark hizmeti verenler cihazlarını kullanmaya başlamıştır. Bu süreçte cihaz üretici
firmaların ihtiyaçlara hızlıca cevap vermesi ve bankaların finansman kolaylıkları sağlaması
olumlu gelişmeler olarak değerlendirilebilir. Diğer mükellefler mevcut ödeme kaydedici
cihazlarını, 31.12.2015 tarihini geçmemek üzere “mali hafızaları doluncaya kadar”
kullanabileceklerdir. Fakat burada dikkat edilmesi gereken nokta, 1.1.2014 tarihinden itibaren
mali hafızaları dolan ödeme kaydedici cihazlara yeni mali hafıza takılamayacağı ve bu
cihazların hurdaya ayrılması gerektiğidir. Böylece en geç 1 Ocak 2016 itibariyle ödeme
kaydedici cihaz kullanma zorunluluğu olan mükelleflerin yeni nesil cihazlara geçiş sürecinin
tamamlanması sağlanacaktır. Bu yolla önümüzdeki dönemde vergi gelirlerinin artacağı
öngörülmektedir.
2012’de yapılan ilk düzenlemeden sonra, uygulamanın birçok defa ertelenmesi ve bu
kadar ertelenmesine rağmen henüz yeni nesil ÖKC onayı alan sadece 4 adet firmanın
olmasının unutulmaması gerekir. Uygulamanın yeni olması sebebiyle henüz aksaklıklar göze
çarpmamaktadır, fakat 2016 itibariyle tüm ödeme kaydedici cihaz kullanma zorunluluğu olan
mükelleflerin sisteme adapte olması planlandığından, altyapının şimdiden sağlam kurulması
için önemli adımların atılması ve sistemin takip edilmesi zorunludur.
kaynak: http://www.bursa-smmmo.org.tr
KAYNAKÇA
AKARCA, Akif, Mehmet Şafak, “Yeni Nesil Ödeme Kaydedici Cihazların Kullanım
Zorunluluğu”, Verginin Gündemi, Dünya Gazetesi, 27.06.2013,
http://www.dunya.com/yeni-nesil-odeme-kaydedici-cihazlarin-kullanim-zorunlulugu-
152433yy.htm, (19.07.2013).
GİB resmi internet sitesi,
http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/Yararli_Bilgiler/yeninesilOKC.pdf,
http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/Yararli_Bilgiler/OKCteknikinceleme.pdf
, http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/Yararli_Bilgiler/yetkiliOKCfirma.pdf,
(15.11.2013).
TUNCER, Selahattin, “Yeni Nesil Ödeme Kaydedici Cihaz Kullanma Zorunluluğu”,
Yaklaşım, Sayı: 251, Kasım, 2013,
http://www.yaklasim.com/TodayWriters.aspx?wid=2043&cid=17560, (15.11.2013).
06.12.1984 tarihli ve 18606 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3100 sayılı Katma Değer
Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti
Hakkında Kanun.
09.02.1985 tarihli ve 18661 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3100 Sayılı Kanun’un 1 Seri
No’lu Genel Tebliği.
15.05.2004 tarihli ve 25463 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan KDV Mükelleflerinin Ödeme
Kaydedici Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında Kanun’un 60 Seri No’lu
Genel Tebliği.
21.12.2011 tarihli ve 28149 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2011/21 sayılı Başbakanlık
Genelgesi ile yürürlüğe giren Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı
(2011-2013), Ankara, 2011,
http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/Kayit_Disi_Ekonomiyle_Mucadele_Stra
tejisi_Eylem_Plani_2011_2013.pdf, (19.07.2013).
11.04.2012 tarihli ve 28261 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3100 sayılı Kanun’un 69 Seri
No’lu Genel Tebliği.
06.06.2012 tarihli ve 28315 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 70 Seri No’lu Katma Değer
Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti
Hakkında Kanunla İlgili Genel Tebliğ.
15.06.2013 tarihli ve 28678 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 426 sıra No’lu VUK Genel
Tebliği.
29.06.2013 tarihli ve 28692 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 427 sıra No’lu VUK Genel
Tebliği.