Üniversitelerde Döner Sermaye Kapsamında Ortak Sağlık Güvenlik Birimi (OSGB) İşletilebilinir mi?

Üniversitelerde Döner Sermaye Kapsamında Ortak Sağlık Güvenlik Birimi (OSGB) İşletilebilinir mi?

1.Giriş

01.01.2013 tarihinde yürürlüğe giren “6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” ile birlikte, bir sigortalı çalışanı olan tüm işyerlerinde Risk Analizi ve Acil Eylem Planlarının hazırlanması, çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin verilmesi zorunluluk haline getirilmiştir. Tehlikeli ve Çok Tehlikeli sınıfta yer alan işletmelerin İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanı bulundurma zorunluluğu veya hizmet alımı 01.01.2014 tarihinde başlamıştır.

Risk analizi ve Acil Eylem ve Planlarının hazırlanması, İşyeri Hekimi İş Güvenliği Uzmanı bulundurmak ve çalışanların iş sağlığı ve güvenliği konularında eğitimi ile sorumlu kılınan işveren, bu hizmetleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş Ortak Sağlık Güvenlik Birimlerinden (OSGB) talep edebilmektedir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Müfettişleri denetimlerinde 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu gereği 01.01.2014’ten itibaren tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan hizmet alımı yapmamış işverenlere, görevlendirme yapmadığı her uzman personel için 5000 TL, aykırılığın devam ettiği her ay için de 5000 TL idari para cezası uygulamaktadır.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu hükümlerinin uygulanmasının izlenmesi ve teftişi, iş sağlığı ve güvenliği yönünden teftiş yapmaya yetkili Bakanlık iş müfettişlerince yapılmaktadır. Müfettişler yapacakları teftiş ve incelemelerde, 4857 sayılı Kanunun 92, 93, 96, 97 ve 107’inci maddelerindeki yetkileri de kullanarak yapmaktadırlar.

İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri yönünden iş müfettişleri görevli olsa da Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) müfettişlerinin veya denetmenlerinin ve diğer kamu idarelerinin müfettişlerinin de işyerlerinde yapacağı denetimlerde 6331 sayılı Kanun yönünden tespitlerde bulunması halinde idari para cezası verilecektir.

Bu yazıda İş Güvenliği Kanun uygulanmasını sağlayacak olan OSGB’lerin üniversite döner sermayeleri tarafından hizmet vererek yapılabilirliği konusu irdelenmeye çalışılacaktır.

2. Döner Sermayelerin Faaliyet Alanları

Üniversitelerde döner sermaye kurulması ve işletilmesine ilişkin usul ve esasların düzenlendiği 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 58’inci maddesinde özellikle 2003 yılından sonra birçok değişikliğe gidilmiştir. Bu arada Türkiye’nin mali sistemini düzenleyen 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu 2005 Mali Yılı başından itibaren yürürlükten kaldırılmış ve yerine 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu yürürlüğe konulmuştur. 5018 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesiyle bu kez döner sermayeli işletmelerin 5018 sayılı Kanuna uyumlu hale getirilmesi çalışmaları başlamış ve bu çerçevede sözü edilen Kanunun geçici 11’inci maddesi uyarınca “Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği” 01.05.2007 tarih ve 26509 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yapılan tüm bu düzenlemeler neticesinde 5.7.1983 tarih ve 18098 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 58’inci maddesine göre Döner Sermaye İşletmesinin Kurulmasında Uyulacak Esaslara İlişkin Yönetmelik” in birçok maddesi işlevsiz kalmıştır. Ancak üniversite döner sermaye mevzuatını ilgilendiren tüm bu düzenlemelere karşın, Yükseköğretim Kurulu yapılan değişikliklere paralel olarak yukarıda anılan yönetmelikte herhangi bir değişikliğe gitmediği gibi yeni bir yönetmelikte yayımlamamıştır. Bu itibarla, 05.07.1983 tarih ve 18098 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan yönetmelik halen yürürlükte olduğu için, faaliyet alanları, gelir ve giderleri, yönetim organları ve işleyişi açıklarken 05.07.1983 tarih ve 18098 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan yönetmelik hükümleri esas alınmıştır.

Üniversite döner sermayelerinin faaliyet alanları ile ilgili düzenlemeler, 2547 sayılı Kanun 58’inci maddesinin verdiği yetkiye istinaden Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından çıkartılan “2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 58’inci maddesine göre Döner Sermaye İşletmesinin Kurulmasında Uyulacak Esaslara İlişkin Yönetmelik” te yapılmıştır. Söz konusu Yönetmeliğin “Faaliyet alanı” başlığı altındaki 3’üncü maddesinde; ” Döner sermaye işletmelerinin yükseköğretim kurumlarının esas faaliyetlerini aksatmayacak şekilde çalıştırılması gerekir. Bu işletmelerin;
a) Bilimsel görüş vermek, proje hazırlamak, araştırma, uygulama ve benzeri hizmetler yapmak,
b) Belirli bilimsel sonuçların uygulamasını sağlamak,
c) Üniversite ve ona bağlı kurumlarda hasta muayene ve tedavisi yapmak ve bunlarla ilgili tahlil ve araştırmaları yürütmek,
d) Faaliyet alanları ile sınırlı olarak mal ve hizmet üretiminde bulunmak, amaçlarından biri veya bir kaçına yönelik faaliyette bulunması esastır. Döner sermaye işletmeleri, çalışmaları sırasında eğitim ve öğretim ile bunlara katkıda bulunan uygulamayı ön planda tutarlar.” hükmüne yer verilmiş olup, üniversiteler kendi döner sermaye işletmeleri için çıkardıkları yönetmeliklerde yukarıda belirtilen faaliyet alanları çerçevesinde kendi döner sermaye işletmelerinin faaliyet alanlarını belirlemektedirler. Bu bağlamda, yukarıda belirtilen faaliyet alanlarını esas alan bazı üniversiteler; tasarım, plan, proje, harita, fotoğraf, röleve, restorasyon, peyzaj, fizibilite çalışması ve analiz yapmak, model denemelerinde bulunmak, bilgi işlem hizmetleri sunmak, her seviyede kurslar açmak, seminer, konferans, panel ve sempozyumlar düzenlemek, eğitim organizasyonu yapmak, test ve anket çalışması yapmak, reklam filmi çekmek, film kurgu ve montajını yapmak, her türlü basım ve yayım işlerini yapmak gibi faaliyet alanlarını kendi döner sermayelerinin işletmelerinin faaliyet alanları içerisinde belirtmişlerdir.

3. OSGB Kurulmasının Şartları Neler?

Ortak Sağlık Güvenlik Birimleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yapılan tanımında, Kamu kurum ve kuruluşları, Organize Sanayi Bölgeleri ile 13.1.2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa göre faaliyet gösteren şirket özelliğini sağlayan tüzel kişiliklerdir. Bu nedenle kamu kurumları hastaneler, üniversiteler kamu kurumlarının teşebbüsleri, iştirakleri ve şirketler Ortak Sağlık Güvenlik Birimi kurabilir ve bakanlıkça yetkilendirilirler. Buradan da anlaşılacağı gibi şahıs firmaları adi ortaklıklar OSGB kurmak için yeterli bir tüzel kişilik değildir.

OSGB kurulabilmesi ve hizmet sunulabilmesi için tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan en az bir işyeri hekimi, en az bir iş güvenliği uzmanı ve en az bir sağlık personeli istihdam edilmesi zorunlu tutulmaktadır. OSGB’lerde tam süreli görevlendirilenler başka bir OSGB’de veya işyerinde aynı unvanla veya bakanlıkça yetkilendirilen eğitim kurumlarında eğitici unvanıyla görev alamaz. Her bir işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının her bir çalışana ayırması gereken zaman belirlenmiştir, bu süreden fazla çalışması mümkün değildir.

OSGB’ler Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan yetki almadan çalışamamaktadır. Bundan dolayı OSGB’nin, işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı gibi kişilerin yetkili ve belgeli olması gerekmektedir. Belgesiz ve bakanlığın İSG-KATİP programı üzerinden tanımlanmamış bir firmadan hizmet alırsa, denetime gelecek İş Müfettişleri tarafından alınmış olunan hizmet geçersiz sayılmaktadır.

4.1.2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşları; iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini, Sağlık Bakanlığına ait döner sermayeli kuruluşlardan doğrudan alabileceği gibi 4734 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde de alabilmektedirler.

4. Hizmet Nasıl Satın Alınır?

İşverenin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinden olan, iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli bulundurma hizmeti, 6331 sayılı Kanunun 6’ıncı maddesine göre;
Varsa çalışanları arasından görevlendirme,
Çalışanları arasında belirlenen nitelikte sahip personel bulunmaması halinde, bu hizmetin tamamı veya bir kısmı için ÇSGB tarafından yetkilendirmiş OSGB’lerden 4734 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde hizmet alma,
İş sağlığı ve güvenliği mevzuatında belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması halinde, tehlike sınıfı ve çalışan sayısını dikkate alarak, bizzat işveren olarak bu hizmeti üstlenmesi,
Sağlık Bakanlığına ait döner sermayeli kuruluşlardan doğrudan hizmet alma,
6331 sayılı Kanunun 8’imci maddesinin (7) numaralı fıkrasına göre kamu kurum ve kuruluşlarından görevlendirme,
Toplum sağlığı merkezlerinden hizmet alma,

Yöntemleriyle karşılanmaktadır.

5. Üniversite Döner Sermayeleri OSGB İşletebilir mi?

Ortak sağlık ve güvenlik birimi; Kamu kurum ve kuruluşları, organize sanayi bölgeleri ile 13.01.2011 tarih ve 6102 sayılı Türk Ticaret şirketler tarafından, işyerlerine iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sunmak üzere kurulan, gerekli donanımın ve personele sahip olan, ÇSGB tarafından yetkilendirilen birim olarak tanımlanmıştır.

Bu tanıma göre; üniversitelerin döner sermaye işletmeleri 4734 sayılı kanuna ve ticaret kanuna göre mal ve hizmet satabilmektedirler. Bundan dolayı üniversite döner sermayelerinin bu hizmeti vermelerinde yasal bir engel bulunmamaktadır. OSGB’lerin tanımında da kamu kurumlarının bu hizmeti verebilecekleri belirtilmektedir. Bu ancak, Bakanlıktan gerekli izin almak koşulu ile yapabileceklerdir. Üniversitelerin kadrolarında mimar, mühendis, kimyager, hekim, hemşire gibi ihtiyaç olan bütün teknik elemanlar bulunmaktadır. Ayrıca üniversitelerin Eğitim Kurumlarının birçoğunda iş güvenliği eğitim programları bulunmaktadır.

Üniversitelerin bu hizmeti verebilmeleri için elindeki teknik elemanlarla hizmet verecek şekilde bir örgütlenme ve organizasyon yapısı oluşturması yapmaları için yeterli olacaktır.

Sonuç:

4.1.2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşları; iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini, Sağlık Bakanlığına ait döner sermayeli kuruluşlardan doğrudan alabileceği gibi 4734 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde de bu hizmeti alabilmektedirler. Sağlık Bakanlığına bağlı döner sermayelerden bu hizmetler alınabildiği gibi, üniversitelerin döner sermayelerinden de alınabilecektir. Üniversitelerin döner sermaye işletmelerinin OSGB hizmeti vermelerinde hiçbir yasal engel bulunmamaktadır. Zaten ellinde var olan imkânları kullanarak, hiçbir ilave yatırım yapmadan çok kolay hizmet sunabilecek konumdadırlar.

OSGB’ler kurulurken çok büyük kazançlar elde edileceği beklentisi içinde kurulmuşlardır. Küçük ölçekli işletmelerin (Berber, Bakkal, vb.) aldıkları hizmet karşılığında ödeyecekleri ücretin bir kısmı devlet tarafından karşılanacaktır. Üniversitelerimizin döner sermaye işletmeleri de bu hizmetleri vererek hem çalışan personeline, hem de bütçelerine kaynak yaratabilecekleri değerlendirilmektedir.

Kaynakça

Mahmut Çolak’ın Güncel Mevzuat Dergisinin 95-96’ıncı sayısında yayınlanan “Kamu Kurumları Yönünden Yeni İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” başlıklı makalesi

6331 sayılı “İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu” 20.06.2012 tarihli Resmi Gazetede yayınlanmıştır.

İşyeri Hekimliği Ve Diğer Sağlık Personelinin Görev Yetki Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik 20 Temmuz 2013 tarih 28713 sayılı resmi gazetede yayınlanmıştır.

6514 Sayılı “Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat be Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun “ 02.01.2014 tarihi Resmi Gazetede yayınlanmıştır.