Türkiye Ekonomisinin Petrole Bağımlılığı
- Türkiye Ekonomisinin Petrole Bağımlılığı
Türkiye’nin toplam ithalatının yaklaşık %9’u ham petroldür. GSMH’nin %2’sinden biraz fazlası, net petrol ithalatı için harcanmaktadır. Yerli üretim giderek azalmakta ve yurt içinde tüketilen petrolün yaklaşık %90’ı ithal edilmektedir.
Tablo 8: Petrol İthalatının Toplam İthalat İçindeki Payı
| YIL | TOPLAM İTHALAT (MİLYON DOLAR) | PETROL İTHALATI (MİLYON DOLAR) | PETROL İTHALATININ PAYI |
| 1996 | 43.627 | 3.416 | 7,83 |
| 1997 | 48.559 | 3.194 | 6,58 |
| 1998 | 45.921 | 2.084 | 4,54 |
| 1999 | 40.671 | 2.755 | 6,77 |
| 2000 | 54.503 | 4.208 | 7,72 |
| 2001 | 41.399 | 3.878 | 9,37 |
| 2002 | 44.756 | 4.088 | 9,13 |
Kaynak: DTM
Türkiye’nin petrol ithalatının toplam ithalatı içindeki payı 1996-1998 boyunca azalarak 1998 yılında yüzde 4,5’a düşmüş, daha sonra artarak 2001 yılında yüzde 9,4 ve 2002 yılında yüzde 9,1 olarak gerçekleşmiştir. Bu trend, doğrudan petrol fiyatlarına bağlı olarak açıklanabilir. 2003 yılı Ocak-Nisan döneminde geçen yılın aynı dönemine göre petrol ithalatı %38,0 ve toplam ithalat %32,3 oranında artmış, petrol ithalatının toplam ithalat içindeki payı %7,9’dan %8,3’e yükselmiştir.
Tablo 9: GSMH’den Net Petrol İthalatına Ayrılan Pay
| PETROL İTHALATI | PETROL İHRACATI | NET PETROL İTHALATI | GSMH | PETROLE AYRILAN PAY | |
| YIL | ($) | ($) | (MİLYON $) | (MİLYON $) | (YÜZDE) |
| 1996 | 3.415.917.157 | 0 | 3.416 | 183.969 | 1,86 |
| 1997 | 3.194.145.235 | 489.058 | 3.194 | 196.991 | 1,62 |
| 1998 | 2.083.860.763 | 2.596.432 | 2.081 | 212.014 | 0,98 |
| 1999 | 2.754.939.437 | 5.125.634 | 2.750 | 190.878 | 1,44 |
| 2000 | 4.208.259.899 | 4.650.189 | 4.204 | 200.157 | 2,10 |
| 2001 | 3.877.952.681 | 2.928.444 | 3.875 | 148.198 | 2,61 |
| 2002 | 4.087.774.602 | 3.216.989 | 4.085 | 179.898 | 2,27 |
Kaynak: DTM
Türkiye, Gayri Safi Milli Hasılası’nın, Batı Teksas petrol fiyatlarının 14 dolara düştüğü 1998 yılında %0,98’ini, 30,5 dolara çıktığı 2001 yılında ise %2,61’ini petrol ithalatı (net= ithalat-ihracat) için dışa aktarmıştır. Bu oran, ABD ve Japonya için %0,5 iken, petrole bağımlı Güney Kore için %3,5 değerindedir.
Tablo 11: Tüketilen Petrol İçinde İthalatın Payı
| YIL | TOPLAM YERLİ ÜRETİM (TON) | İTHAL EDİLEN HAM PETROL (TON) | TOPLAM HAM PETROL | DIŞA BAĞIMLILIK |
| 1997 | 3.457 | 23.324 | 26.781 | 87,09% |
| 1998 | 3.224 | 23.791 | 27.015 | 88,07% |
| 1999 | 2.940 | 22.837 | 25.777 | 88,59% |
| 2000 | 2.749 | 21.363 | 24.112 | 88,60% |
| 2001 | 2.551 | 23.142 | 25.693 | 90,07% |
Kaynak: TPAO & DTM
İç pazarda tüketilen petrol içinde ithal edilen ham petrolün payı, 1997-2001 boyunca genel olarak artmış ve 1997 yılında tüketilen petrolün yüzde 87’si ithal iken 2001 yılında bu oran yüzde 90’a çıkmıştır. Petrol fiyatlarından bağımsız olarak, tüketilen petrol içinde yerli üretim miktarının payı düşerken, ithalatın payı artmaktadır. Bunun nedeni, 1999 ve 2000 yıllarında artan petrol fiyatlarına tepki olarak ithal edilen miktarın azalmasına rağmen, Türkiye’deki üretimin de 1997-2001 boyunca azalmış olmasıdır.