Önemlilik Nedir? Denetimde Önemlilik Nasıl Tespit Edilir?
Önemlilik Kavramı Nedir, Ne Demek
Bir hesap kalemi veya mali bir olayın nispi ağırlık ve değerinin, mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri veya alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eden kavram.
Önemlilik Nedir?
Finansal Tablolarda Atlanan Veya Yanlış Beyan Edilen Muhasebe Bilgisinin Oluşmasıdır.(Ters Düşme) Denetçiler Yapılan Hatanın Bir Hatamı Ya Da Hilemi Olduğunu Anlayabilirler Ona Göre Bir Karar Verebilirler.
- Denetçinin Önemliliği Dağıtılırken Dikkate Aldığı, Düşünmesi Gerektiği Faktörler Nelerdir?
- Hesabın Finansal Tablolar İçin Göreli Önemi
- Hata Beklentisi
- Hesap Kalanı Veya İşlen Sınıfını Denetlemenin Göreli Maliyeti
Önemlilik
Önemlilik kavramı, hem muhasebe hem de denetim de aynı anlamda kullanılır.
Muhasebenin Temel Kavramları arasında yer alan Önemlilik şu şekilde açıklanmıştır:
Mali tablolarda bir bilginin verilmemesi veya açıklanan bilgilerin yanlışlığı, mali tabloları kullanarak karar verecek kişilerin kararını değiştirecekse veya etkileyecekse, mali tablolardaki o bilgi önemliliğe sahip bir bilgidir.
Bilginin eksikliği veya yanlışlığı durumlarında önemlilik hususunun olup olmadığına karar vermek için bilgi verilmeyen kalemin ya da hatalı verilen kalemin büyüklüğüne bakmak gerekir.
Yapılan bilgi yanlışlığı;
-GKGMİ’lerinin yanlış uygulanmasından,
-Gerçeği yansıtmayan kayıtların yapılmasından,
-Gerçek işlemlerin kayıt dışı bırakılmasından, unutulmasından kaynaklanabilir. Bilgi yanlışlığı hem hataları hem de hileleri kapsar.
Kasıtlı olmadan yapılan bilgi yanlışlıklarına hata, kasıtlı olarak yapılan bilgi yanlışlıklarına ise hile adı verilir.
Hangi tür bilgi önemlidir?
Örneğin: Mali tablolarda işletmenin bağlı ortaklıklarından olan alacakları gizlenmiş veya iştiraklerine olan borçları çok düşük gösterilmiş veyahut stoklar uygun olmayan bir yöntemle değerlenip olduğundan yüksek bir şekilde bilançoda gösterilmiş olabilir. Bu yapılan yanlış beyanların büyüklüğüne bağlı olarak böyle bir işletmeye kredi verme durumundaki bir bilgi kullanıcısı(banka) işletmenin borç ödeme gücünü doğru bir şekilde tespit edemez. Dolayısıyla bu bilgi yanlışlığı ÖNEMLİ olur. (gizlenen alacak bilgisi, düşük gösterilen borç bilgisi vb.)
Kısacası ister hata ister hile yoluyla bir bilgi yanlışlığı yapılsın eğer bu bilgi yanlışlığı bilgi kullanıcılarının kararlarını etkileyebilecekse bu yanlışlık önemlidir. Bu şekilde açıklanan mali tablolar bilgi kullanıcılarını yanıltıcı bir şekilde beyan edilmiş tablolardır.
Önemlilik Kavramı ve Önemlilik Düzeyi
Önemlilik, mali tablolarda unutulan veya yanlış beyan edilen muhasebe bilgisinin mevcut koşullar ışığında finansal tablolardaki bilgiye güvenerek karar veren mantıklı bir kişinin kararını etkileyebilecek BOYUTTA olmasıdır. Bu nedenle denetçinin bilgi kullanıcısının kararını etkileyebilecek yanlışlıkların ölçüsünü TUTAR olarak belirlemesi gerekir.
Denetçi, mali tablolarda önemli bilgi yanlışlıklarının olup olmadığını da belirlemekten sorumludur. Dolayısıyla denetçi için ve dolaylı olarak bilgi kullanıcıları için neyin önemli neyin önemli olmadığının belirlenmesi yani ÖNEMLİLİK düzeyinin belirlenmesi gerekmektedir.
Denetçi her bir denetim alanı (kasa hesabı, Ticari mallar hs veya satışlar döngüsü vb) için bir önemlilik düzeyi belirler.
Hangi büyüklükteki hata ve hilelinin bilgi kullanıcılarının kararlarını etkileyeceklerine karar vermek tamamen tecrübeye dayalı bir mesleki yargı konusudur. Her bir denetim alanı için önemlilik düzeyi (sınırı) belirlenir. Bu sınırın üzerindeki hata ve hileler denetçi için önemli hata ve hilelerdir. Önemlilik düzeyinin belirlenmesi sayısal bir karardır hem nitel hem de nicel faktörler göz önüne alınır.
Önemlilik Düzeyinin Hesaplanması
Genellikle izlenen yol, herhangi bir fin. Tablo kaleminin belli bir yüzdesini önemlilik tutarı olarak kabul etmektir.
Başlangıç aşamasında tüm fin. Tablo kalemleri için kullanılacak tek bir önemlilik düzeyi belirlenmelidir. Çünkü herhangi bir fin. Tablo kalemindeki hata, bilançoyu ve gelir tablosunu aynı anda etkileyebilmektedir.
Ticari alacaklar – Satışlar bağlantısı ve hem bilanço hem de gelir tablosuna etkisi
Önemlilik düzeyi belirlenirken tüm fin. Tablolara genelleyebileceğimiz hangi FİNANSAL TABLO KALEMİNİ seçmeliyiz ?
Bu KALEME hangi YÜZDEYİ(oranı) uygulamalıyız?
Bu seçimlerde finansal tablolarda geniş etki alanı olan kalemler seçilmelidir.
Vergi öncesi kar, Toplam gelirler, toplam aktifler Kısa vadeli borçlar gibi.
hangi kalem için ne kadarlık bir oran kullanmak gerekir bu durum, uzun yıllar denetim yapan denetçilerin tecrübelerinden yola çıkılarak belirlenmiştir.
Fin. Tablo Kalemi
Kullanılacak Oran En az
Kullanılacak Oran En fazla
Vergi öncesi kar
%5
%10
Dönen Varlıklar
%5
%10
Toplam Aktif
%0,5
%1
Kısa Vad.Borç
%0,5
%1
Denetçi istediği kalemi, belirtilen aralıkta seçebilir. Burada işletmenin büyüklüğü, geçmişi, gelir sağlama eğilimi, içinde bulunduğu sektör gibi faktörler bu kıstası seçerken etkide bulunabilir.
Denetçinin Toplam 100 000 000 TL’Lik aktif için %1 oranını seçtiğini varsayarsak, bunun anlamı, işletmenin aktifini etkileyen 1 000 000 TL’nin üzerindeki hataları bulma yönünde planlamasıdır.
(Önemlilik düzeyi yıl ortasında, geçmiş fin. Tabl.dayanarak belirlenir)
Başlangıç Önemlilik Tutarının Fin.Tablo Kalemlerine Dağıtılması
Denetçi hesapladığı bu toplam tutarı finansal tablo kalemlerine dağıtması gerekmektedir. Bu dağıtımda şunları dikkate alır:
Bir hesapta hata çıkma olasılığı
Hesapta çıkabilecek hataların FBK etkileme derecesi
Denetçinin işletme ile ilgili önceki deneyimleri
Her hesap için uygulanacak denetim prosedürlerinin maliyeti
Denetçi yukarıdaki durumu da dikkate alarak genelde bu başlangıç önemlilik tutarını finansal tablolardaki kalemlerin göreli ağırlıklarına göre dağıtır.
1 000 000 TL’lik önemlilik tutarı için
AKTİF Kalemi Aktif içindeki Ağırlığı Önemlilik Tutarı
_________________________________________________
Kasa………………….% 4 =>1 000 000 x 0,04 =40 000 TL
Ticari Alacaklar…..% 5 => 1 000 000 x 0,05 =50 000 TL
Stoklar………………%10 => 1 000 000 x 0,10 =100 000 TL
MDV………………….%20 => 1 000 000 x 0,20 =200 000 TL
Şeklinde denetçi başlangıçtaki toplam önemlilik tutarını fin. Tablo kalemlerine dağıtır.
Denetçi bazı kalemleri %100 incelemek isteyebilir (çekler gibi) veya bazı kalemleri incelenmesine gerek yoktur(öz sermaye gibi) bu gibi durumlarda bu kalemlere önemlilik dağıtımı yapılmaz.
Örnek:
100 Kasa hesabı, çok sık çalışan bir hesaptır ve kalanı bir çok hesaba göre tutar olarak fazladır. Denetçi, kasa hesabıyla ilgili önemlilik düzeyini 40 000 ytl olarak belirlediğinde bu şu anlama gelir:
Denetçi, denetimi sırasında kasa hesabıyla ilgili incelemelerinde bulduğu 40 000 ytl altındaki bilgi yanlışlıklarını denetim görüşünü oluştururken dikkate almaz.
40 000 ytl’nin üstündeki bulduğu bilgi yanlışlıkları ise önemlidir ve denetim görüşünü oluştururken bunu dikkate alır.
Önemlilik Düzeyi ve Kanıt Sayısı
Önemlilik düzeyi(tutarı) ile denetçinin toplaması gereken kanıt sayısı arasında ters orantılı bir ilişki vardır.
Bir hesaba(kaleme, işlem sınıfına) küçük tutarda önemlilik dağıtılmışsa büyük tutarda önemlilik dağıtılmasına göre daha fazla kanıt toplanacaktır. Çünkü denetçinin bir kalem için kabul edilebilir yanlışlık tutarını(önemlilik düzeyini) düşürmesi demek veya düşük tutması demek o kaleme önem vermesi o kalem için düşük düzeydeki yanlışlıkları bile önemsemesi demektir. Buradan hareketle daha düşük önemlilik düzeyinde denetçinin bu düzeyi doğrulamak için toplaması gereken kanıt sayısı da artacaktır.