Nepotizm Ne Demek? Nepotizm Ne Anlama Geliyor? Nepotizm Nerde Kullanılır?
Nepotizm günümüzün toplumsal bir sorunu haline gelmiştir. Latince “nepot” kelimesinden türeyen nepotizm nedir? İşte nepotizm ile ilgili merak edilenler…
Nepotizm, iş yerlerinde ve kamu kuruluşlarında başarıya değil kan bağına göre karar vermek, iltimas geçmek, torpil yapmak anlamına gelir. Daha yaygın kullanımıyla adam ve akraba kayırmak demektir. Nepotizm nedir, en sık rastlanan örnekleri nelerdir? Sizin için araştırdık.
Günümüzün en önemli toplumsal sorunlarında biri de nepotizim yani adam kayırmacılıktır…..
Özellikle ülkemizde iş alımlarında, akademik personel alımarında, mahalli idareler personel alımlarında, özel sektör atamalarında, sanat dünyasında görülmektedir….
İşte konunun detayları….
İş yaşamında, bazı kişilerin sırf o iş yerindeki birinin tanıdığı olması sayesinde işe alınması durumu yani adam kayırma, akraba kayırma anlamına gelen nepotizm nedir? İşte nepotizm ile ilgili merak edilenler…
NEPOTİZM NEDİR?
Nepotizm kelimesi köken olarak, Rönesans öncesi Katolik papaların yeğenlerini kilise içinde kardinallık gibi önemli pozisyonlara getirmelerine dayanmaktadır. Latince’de yeğen anlamına gelen “nepot” kelimesinden türemiştir. Günümüzde ise iş yaşamında sıklıkla karşılaşılan bir sorundur. Türk Dil Kurumu, bu kavramı arkadaş veya akraba kayırma” şeklinde açıklamıştır. Nepotizm kavramı, günümüzde akraba ve yakınların aynı işletmede işe alınması şeklinde ele alınmaktadır. Ayrımcılık içeren alımlar bir kimsenin beceri, kabiliyet veya eğitim düzeyine bakılmaksızın istihdam edilmesi yönündedir. Nepotizm kavramı öznel bir şeklide yapıldığından dolayı genellikle mağdurlar yarattığı düşünülmektedir. Aynı zamanda bu ayrımlar örgütsel ilişkilere de zarar verebilir. Bu ayrımcılıkların kişileri yükseltici veya ayrıcalıklı bir konuma getirmesi durumunda diğer insanlar tarafından memnuniyetsizliğe neden olacağı belirtilmektedir.
Nepotizm kavramı, Türkçe’de kayırmacılık olarak kullanılsa bile aslında kayırmacılıktan daha azını ifade etmektedir. Görülen kayırmacılıklarda tanıdık, eş-dost kayırmacılığı için daha çok “kronizm”, siyasal ve dinsel kayırmacılık için “patronaj” ve iktidara ve seçmen kesimlerine yönelik kayırmacılık için de “klientelizm” terimi kullanılmaktadır.
Nepotizm ”Nepot” kökünden gelir ve yeğen demektir. Akraba anlamına da gelen sözcük Latincedir. Yakın akrabalarını ya da arkadaşlarını kayıran, onları önemli mevkilere getiren kişilere de ”Nepotist” adı verilir.
Nepotizm Nedir ve Ne Demek?
Nepotizm kısaca akraba ve arkadaş kayırmak, onlara öncelik tanımak demektir. Tarihi 14. yüzyıla kadar uzanır. İddiaya göre Rönesans döneminde Papa’nın ve piskoposların yakın akrabalarını önemli mevkiye getirmesi sonucu kullanılmaya başlayan bir tanımdır. Nepotizm, bir suç olmasa bile büyük bir kabahat sayılır. İş ahlakı, herkese eşit davranmayı ve başarıyı kıstas almayı öğütler. Nepotizm, bunun tam tersi bir tutum olduğu için etik-dışı olarak tanımlanır.
Birilerini kayırmak ve onları bir yere getirmek kurumsal zarara yol açar. Örneğin eğitim ya da deneyim gerektiren bir mevkiye getirilen kişi beklenen iş performansını ortaya koyamaz. Bu da işlerin aksamasına, üretimin durmasına yol açar. Uzmanlık gerektiren işlere o alanda eğitim görmüş bireylerin getirilmesi gerekir.
Nepotizmin etkileri sadece başarı ve performans ile sınırlı değildir. Adam kayırmacılık toplumda infiale yol açabilir. İnsanların çalışmaya ve eğitime olan güveni azalır. Bir iş yerinde hak edenin değil patronun tanıdığının işe alınması, iş verimliliğini düşürür. Nepotizmin kişi değil grup bazında yapılmasına ise Favoritizm adı verilir. Türkiye’de Adamcılık ve Memleketçilik adıyla da bilinen favoritizmde bir değil birden çok kişiye iltimas geçilir. Genelde toplu işe alımlarda ve kurumsal ödüllerde görülür.
Nepotizm Örnekleri
Örneğin ülke genelinde bir şiir yarışması düzenlenir. Binlerce kişi, şiirlerini göndererek yarışmaya katılır. Ancak şiirleri okuyan ve değerlendiren kurul üyeleri (biri ya da birkaçı) şiirlerin içeriğine bakmaksızın ödülü önceden belirledikleri bir kişiye verir.
Nepotizm en çok iş dünyasında ve kamu sektöründe yaşanır. Bir ofiste çalışma azmi ve şirkete kattığı faydalar göz önünde bulundurulduğunda X terfiyi daha çok hak eder. Buna karşın terfi ettirilen Y olur. Bu da günümüzde adam kayırmacılığın en çok rastlanan örneklerinden biridir. Aynı şey işe alımlarda da çok sık yaşanır. Bazı kurumlarda iş başvuruları formaliteden yapılır. Boştaki pozisyona kimin ya da kimlerin alınacağı önceden belirlenmiştir. Öz geçmişe, referanslara ve liyakata bakılmaz. Şirketteki müdürün akrabası ya da tanıdığı biri işe alınır.
