Memuriyet Adaylığı Nedir? Nasıl Aday Olunur?
III- ADAYLIK
A-Adaylığa Kabul Edilme:
Sınavlarda başarılı olanlardan Devlet memurluğuna girmek isteyenler başarı listesindeki sıraya ve 47 nci maddeye göre ilan edilen kadro sayısı kadar, kurumlarınca memur adayı olarak atanırlar.
Aday olarak atanmış Devlet memurunun adaylık süresi bir yıldan az iki yıldan çok olamaz ve bu süre içinde aday memurun başka kurumlara nakli yapılamaz.
Kanun koyucu memurluğa alınmayla ilgili çeşitli şartlar koymuş olmakla beraber, memur olmak için bu şartları yeterli görmemiş ve belirli bir süre de memurun iş ortamındaki performansının anlaşılması ve memuriyete uyumu değerlendirmeye tabi tutulmak amacıyla adaylık kurumu ihdas edilmiştir.
Aday memurluğa alınmak için:
a)Yapılan merkezi sınavda başarılı olmak,
b)İlgili kurumun başarı tercih sınırları (alınacak kadro sayısı) içinde olmak,
c)Kurumların kendi mevzuatlarında belirtilen şartları yerine getirmek (kurumun yapacağı yazılı sınav ile mülakat)
d)Atamaya yetkili amir tarafından atanmak şartlarının yerine getirilmesi gerekir.
Adaylık süresi bir yıldan az iki yıldan çok olamaz.
C-Adayların Yetiştirilmesi:
Aday olarak atanan memurların önce bütün memurların ortak vasıfları ile ilgili temel eğitime, bilahare sınıfları ile ilgili hazırlayıcı eğitime ve staja tabi tutulmaları ve Devlet memuru olarak atanabilmeleri için başarılı olmaları şarttır.
Temel eğitim ile hazırlayıcı eğitim aynı kurumda yapılır.
Eğitim süreleri, programları, değerlendirme esasları ve hangi kurumların sorumluluğunda yapılacağı ve diğer hususlar Başbakanlıkça hazırlanacak bir yönetmelikle düzenlenir.
Aday olarak atanacak memurların üç türlü eğitime tabi tutulmaları gerekir.
Bu eğitimler;
1-Memurların ortak vasıfları ile ilgili temel eğitim,
2-Aday olarak atandıkları memuriyet görevine ilişkin hazırlayıcı eğitim,
3-Staj çalışması olarak ifade edilebilir.
Bu eğitimler ve staj sonunda başarılı olunması durumunda memurun asaleten ataması yapılacaktır.
Temel eğitim ve hazırlayıcı eğitim aynı kurumda ve aynı dönem içerisinde (ilgili dersler verilmek şartıyla) birlikte yapılabilir.
Bütün memurların ortak vasıfları ile ilgili temel eğitime, bilahare sınıfları ile ilgili hazırlayıcı eğitime ve staja tabi tutulmaları gerekir. Konu ile ilgili olarak uygulama birliğinin sağlanabilmesi için Aday Memurların Yetiştirilmelerine Dair Genel Yönetmelik çıkarılmıştır (27.6.1983 tarih ve 18090 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır).
D-Eğitim ve Staj Süreleri:
Aday Memurların;
Adaylık Süresi: Devlet kamu hizmet ve görevlerine ilk defa atananların atandıkları tarihten başlamak üzere bir yıldan az iki yıldan çok olmayan süreyi,
Temel Eğitim: Bütün aday memurların, asli memur olabilmeleri için tabi tutuldukları, Devlet memurlarının ortak vasıfları ile ilgili hususları kapsayan eğitimi,
Hazırlayıcı Eğitim: Aday memurların atandığı kurum veya kuruluşu, sınıfı ve görevi ile ilgili olarak yapılan eğitimi,
Staj: Aday memurlara kurum veya kuruluşlarındaki görevleri ile ilgili olarak yapılan uygulamalı eğitimi ifade eder.
Temel eğitim süresi; on günden az, iki aydan çok olamaz,
Hazırlayıcı eğitim süresinin; Bir aydan az üç aydan çok olamaz,
Staj süresinin iki aydan az olmamak üzere adaylık süresi içinde tamamlattırılacaktır.
Adaylık süresi içerisinde doğum veya askerlik nedeniyle ücretsiz izin verilebilir. Adaylığa, aylıksız izin dönüşünde kalınan yerden devam edilebilir.
Aylıksız izinde geçen süreler, 5434 sayılı Kanunun 34 üncü maddesi hükmü uyarınca kesenek ve karşılıklarının ödenmesi halinde fiili hizmetten, emeklilikten sayılır.
Doğum dolayısı ile kullanılan aylıksız izin süreleri meri mevzuat uyarınca memuriyet ve adaylık süresinden sayılması mümkün bulunmamaktadır.
Adaylık süresi minimum (en az) 1 yıl olup, memurun adaylığı 1 yılı dolmadan kaldırılamaz.
55 inci maddede belirtilen staj; bazı kamu görevlerinde geçen ve kadro tanımlaması olarak kullanılan stajyer (yardımcı) kavramından farklı olarak atandığı görevle ilgili, fiili mahiyette atandığı kurumda ya da diğer kurum ve kuruluşlarda yaptırılabilir.
Aday devlet memuru, 1 yılı tamamladıktan sonra asli memurluğa atanmak için gerekli şartları taşıması, eğitim ve olumlu sicil almış olması halinde idarenin takdir yetkisi çerçevesinde her zaman asli memurluğa atanabilir.
G-Asil Memurluğa Atanma:
Aday memurun asil kadroya atanabilmesi için adaylık devresi içinde eğitimde başarılı olması ve olumlu sicil alması gerekir. Bu şartları taşıyan adaylar, sicil amirlerinin teklifi ve atamaya yetkili amirin onayı ile onay tarihinden geçerli olmak üzere asli memurluğa atanırlar. Asli memurluğa geçme tarihi adaylık süresinin sonunu geçemez.
Asli memurluğa atanma şartları:
1-Aday memurlukta 1 yıl çalışmış olmak.
2-Adaylık eğitimlerinde (temel, hazırlayıcı eğitim ve staj) başarılı olmak.
3- Olumlu sicil almak.
Asli memur olma şartlarını taşıyan aday memurlar 657 sayılı Kanunun 58 inci maddesinde belirtilen “Adaylık devresi içinde eğitimde başarılı olan ve olumlu sicil alan adaylar sicil amirlerinin teklifi ve atamaya yetkili amirin onayı ile onay tarihinden geçerli olmak üzere asli memurluğa atanırlar. Asli memurluğa geçme tarihi adaylık süresinin sonunu geçemez.” hükmü gereğince atamaya yetkili amirin onayı ile asli memurluğa atanırlar.
IV-SONUÇ
Devlet memurluğu önemli bir görevdir. Bu görevi yerine getirecek kişilerin belirli bir sınavdan geçerek aday olmaları esastır. Aday olarak memurluğa kabul edildikten sonra da, adayları yoğun bir eğitim ve sınav süreci beklemektedir.
Bu eğitim ve sınav neticesinde gerekli başarıyı gösteren aday memurlar, asil memurluğa atanmaya hak kazanacaklardır.
Burada üzerinde durulması gereken temel noktaların birisi, memurun aday memurlukta geçirdiği safhaların memurun gelecek mesleki yaşantısında çok önemli bir rolü olduğu gerçeğidir.
Bu çerçevede, gerek memurluğa alınma sırasında yapılan sözlü ve yazılı sınavların son derece ciddi biçimde yapılması gerektiği, sınavlarda liyakat esasına özen gösterilmesi gerektiğidir.
Aynı şekilde aday memurluğa kabul edilen personelin, son derece iyi bir eğitimden geçirilmesi gerektiği, devlet memuriyeti görevinin ciddiyeti ve önemi adaylara açık ve net bir şekilde anlatılmalı, yine asil memurluğa atanma konusunda liyakat ve kariyer ilkeleri gözetilmelidir.
Vatandaşların kaliteli kamu hizmeti alması noktasında, yukarıda belirtilen hususlara özellikle dikkat edilmesi, devlet memurluğu görevinin vatandaş nezninde de gerektiği şekilde algılanmasını sağlayacaktır.
Ömer Köse
Muhasebat Başkontrolörü