Memur Nedir? Memur Ne Demek?

MEMUR KAVRAMI:

Kamu görevlerini ifa eden ve sayıları günümüzde oldukça artmış bulunan söz konusu kamu personelinin devletle ola ilişkilerini düzenleyen statüye “Kamu Personeli Rejimi” Denilmektedir.

Kamu personel rejimleri  devletler kadar eski olmamakla beraber, modern anlamda personel rejimlerinin düzenlenmesi ancak içinde bulunduğumuz yüzyılda mümkün olabilmiştir.

Kamu personel rejimleri tarihi gelişim seyri içinde üç aşama göstermiştir. Nitekim kamu memurları önce kralın hizmet sunan, sonra siyasi partilerin hizmet sunan, nihayetinde  halka hizmet eden eden görevliler olmuşlardır. Bu itibarla  bu gün için bir personel rejiminin düzenlenmesinde devlet anlayışı sosyal yapı ve düşünce, kamu hizmetlerinin iyi görülmesi için zorunluluklar gibi gözönünde tutulması gerekmektedir.(27)

Devlet faaliyetlerinin zamanımızda oldukça genişlemesi, bu faaliyetleri yürütecek insan kitlesine olan ihtiyacı arttırmıştır. Devlet hizmetlerini yürüten en büyük ve en eski kitle memurlardır. Nitekim ülkemizde kamu personeli denilince memurlar anlaşılmaktadır.

Memur tanımı, çeşitli ülkelerde kanun koyucular tarafından ülkelerin siyasi, sosyal ve teknik gerekleri göz önününe alınmak suretiyle değişik şekillerde yapılmaktadır.

Ancak memur kavramının genel ve müşterek sayılan iki esaslı unsuru bulunmaktadır. (28)

1. a) Kamu Hizmeti Olması:Bir kimesinin memur sayılabilmesi için faaliyet konusunun kamu hizmeti olması şarttır. Aynı zamanda bu hizmetin devlet veya diğer kamu idare veya kurumu tarafından doğrudan doğruya görülmesi gerekir. Bu bakımdan örneğin bir kamu hizmeti gören imtiyazlı bir şirketin personeli bir kamu hizmeti görmekle beraber memur sayılmazlar.
2. b) Memur idarenin daimi, sabit ve normal kamu hizmetlerine girmiş ve kadronun dereceleri içinde kaynaşmış olan kimsedir. Bir ikinci unsur memur sıfatının tayin ve tesbitinde ve memurları diğer çalışanlardan ayırmakta en önemli rolü oynayan bir karakterdir. Zira kamu çalışnaları içinde ayrı bir yer verilmesini gerekteren husus kamu hizmetlerinin devamlılık, istkrar ihtiyaçlarıdır. Bunların kesintisiz bir suretle görülmesi gereği, hizmete daimi bir suretle bağlı, hizmetin hizmetin daimi bir unsuru haline gelmiş bulunan bir fertler kitlesinin mevcudiyetini gerektirmektedir.

Ülkemizde memurun değişik tarifleri yapılmaktadır.

1982 Anayasının 128.maddesinde “Devletin, kamu iktisadi teşebüsleri ve diğer kamu tüzel kişilerinin genel idare esaslara göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektiği asli ve sürekli görevler, memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle görülür.” Denilmek suretiyle, ifa ettikleri görev bakımından tanımlama yoluna gidilmiştir.

657 sayılı D.M.K.’ nun 1897 sayılı Kanunla değişik 4/A maddesinde de, “mevcut kuruluş biçimine bakılmkasızın, devlet ve dğer kamu tüzel kişilerince genel idare esaslarına göre yürütülen asli ve sürekli kamu hizmetlerini ifa ile görevlendirilenler, bu kanun uygulamasında memur sayılır. “ hükmü ile memur tanımı yapılmıştır.

Yukarıdaki tanımlardan da görüleceği üzere memur, kendisine asli ve sürekli bir kamu hizmeti sunulan ve genel idare esaslarına göre görev ifa eden kimselerdir. Ancak DMK’ nun 33.maddesine göre “kadrosuz memur çalıştırılamaz.” İlkesini göz önüne aldığımızda, yukarıda yer alan ilkelere bir de kadro unsurunu ilave etmek gerekecektir.

Memur tanımına 657 sayılı D.M.K.’ nun yanısıra, Türk Ceza Kanununda da yer verilmiştir. 1936 yılında 3038 sayılı kanunla değiştirilen ve halen yürülükte olan 765 sayılı TCK’ nun 279.maddesi Ceza Kanunu uygulaması yönünden memuru şöyle tanımlamıştır.

1-Devamlı veya geçici suretle kanuni, idari veya adli Kamu görevi gören devlet veya diğer hertürlü kamu müesseseleri memur ve müstahdemleri,

2-Devamlı veya geçici, ücretsiz veya ücretli, ihtiyari veya mecburi olarak kanuni, idari veya adli bir kamu görevi gören kimseler memur sayılır.

Müstahdem veya hizmetli olarakta ifade edilen yardımcı personel, kamu hizmetlerinin görülmesini temin için hizmetin daimi kadrosuna girmeksizin geçici, istisnai ve arızi bir surette idare hesabına şahsi bir faaliyet yapan kimselerdir.

Devlet faaliyetlerinin genişlemesi ve siyasi nedenlerle kamu personelinden meydana gelen artışlar en büyük etkisini memurlar üzerinde göstermiştir.

Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan personelin teşkilatlara göre dağılımının incelendiğinde;  en fazla memurun Milli Eğitim Bakanlığında  2001 yılı itibariyle 610.396  memurun çalıştığı görülmektedir. Bunu 221.741 kişiyle Sağlık Bakanlığı, 186.903 kişiyle Emniyet Genel Müdürlüğü izlemektedir. (29)

kaynak:Ömer Köse

Maliye Bakanlığı

Muhasebat Başkontrolörü

SMMM, MSA