Kimler Bağımsız Denetime Tabi? Bağımsız Denetime Tabi Olan Şirketler
Bağımsız Dış Denetimin Tanımı ve Kapsamı:
Bağımsız dış denetim, Sermaye Piyasasında Bağımsız Dış Denetleme Hakkında Yönetmelik’ in 5’nci maddesinde tanımlanmıştır. Buna göre;
Bağımsız denetim, ortaklıkların ve yardımcı kuruluşların hesap ve işlemlerinin bağımsız denetleme kuruluşlarınca görevlendirilen yetkili denetleme elemanları tarafından bu kuruluşlar adına, denetleme ilke, esas ve standartlarına göre incelenmesi ve inceleme sonuçlarına dayanılarak, düzenlenmiş mali tabloların, 2499 sayılı Kanun çerçevesinde gerçeği yansıtıp yansıtmadığının tespiti ve rapora bağlanmasıdır.
Bu denetleme, mevzuat ve genel kabul görmüş muhasebe esas ve ilkelerine uygunluk yönünden, defter, kayıt ve belgeler üzerinde yapılır. Bunun yanı sıra, ortaklıkla işlemde bulunan gerçek ve tüzel kişiler işbirliğine razı olduklarında bu denetleme, bu kişilerle hesap mutabakatı da sağlanarak yürütülür.
Bu Yönetmelik kapsamında yerine getirilecek denetleme hizmeti, denetlenen kuruluşun vergi kanunları yönünden denetlendiği anlamını taşımaz.
Yönetmeliğin [1] 7’nci maddesine göre, sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde denetlenmiş mali tablo ve raporlar, SPK’nın yetkili elemanlarınca, bağımsız dış denetleme kapsamı ölçüsünde incelenmiş belgeler olarak kabul edilir.
Bağımsız dış denetim kapsamına, ortaklıkların ve sermaye piyasası kurumlarının kamuya açıklayacakları veya Kurul’ a gönderecekleri mali tablolar girer.
Ortaklıklar, Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Hakkında Tebliğ’ in 2’nci maddesinde ihraçcılar ve halka açık anonim ortaklıklar olarak tanımlanmıştır.
Sermaye Piyasası kurumları ise, Sermaye Piyasası Kanunu’nun 32’nci maddesinde tanımlanan kurumlar olup, bunlar;
- Aracı Kurumlar
- Yatırım Ortaklıkları
- Yatırım Fonları
- Sermaye Piyasasında faaliyet göstermesine izin verilen diğer kurumlardır.
Sermaye Piyasası Kanunu’nun 50’nci maddesinde, bankalar ve sigorta şirketlerinin kuruluş, denetim, gözetim, muhasebe, mali tablo ve rapor standartları konularında kendi özel kanunlarındaki hükümlere tabi olacakları belirtilmiştir. Bankaların sermaye piyasası faaliyetleri ise SPK mevzuatına tabidir.
Sermaye Piyasası Kanununa tabi anonim ortaklıklar, aracı kurumlar, menkul kıymet yatırım ortaklıkları ve menkul kıymet yatırım fonlarının mali tablo düzenleme ve bağımsız denetim yaptırma yükümlülükleri aşağıda tablo halinde gösterilmiştir.[2]
Hisse senetlerini ilk kez halka arz edenler ile belli tutarın üzerinde borçlanma senedi ihraç etmek isteyen, tabloda 2-b, 2-d, 3, 4, 5’de belirtilen ortaklıklar buna yönelik özel denetleme yaptırmak zorundadırlar.
Yıllık mali tablolar için sürekli veya ara mali tablolar için sınırlı denetleme yaptıranlar ile ihracını banka garantisiyle yapan ortaklıkların borçlanma senetlerinin ihracında, özel denetleme yaptırma zorunluluğu yoktur.
Birleşme, devir, tasfiye hallerinde tabloda 1,2 ve 9’da belirtilen ortaklıkların yine denetim yaptırmaları zorunludur.
| Yıllık mali tablo düzenleme zorunluluğu | Yıllık mali tabloların kurula bildirim zorunluluğu | Yıllık mali tablolar için sürekli denetim yaptırma zorunluluğu | Ara mali tablo düzenleme zorunluluğu | Ara mali tablolar için sınırlı denetim yaptırma zorunluluğu | |
| 1) Hisse senedi borsada işlem gören ortaklıklar | + | + | + | +(3’er aylık) | + (6’şar aylık) |
| 2) Hisse senedi borsada işlem görmeyen ortaklıklar a) Kayıtlı sermaye sistemine tabi olup, çıkarılmış sermayesi belli tutarı aşanlar b) Kayıtlı sermaye sistemine tabi olup, çıkarılmış sermayesi belli tutarın altında olanlar c) Kayıtlı sermaye sistemine tabi olmayıp, ödenmiş sermayesi belli tutarı aşanlar d) Kayıtlı sermaye sistemine tabi olmayıp, ödenmiş sermayesi belli tutarın altında olanlar | + + + + | + + + + | + – + – | + + + + | + – + – |
| 3) Borçlanma Senetlerini halka arz edenler | + | + | – | + | – |
| 4) Hisse senetlerini ilk kez halka arz edecek olanlar | + | + | – | + | – |
| 5) Borçlanma senedi ihraç etmek isteyip kanun kapsamı dışındaki ortaklıklar | + | + | – | + | – |
| 6) Aracı kurumlar | + | + | + | + | + |
| 7) Bankalar | + | + | + | + | + |
| 8) ) M. K. Y. Fonları | + | + | + | + | + |
| 9) M. K. Y. Ortaklıkları | + | + | + | + | + |
| (+) zorunluluk var, (-) zorunluluk yok | |||||
[1] Sermaye Piyasasında Bağımsız Dış Denetleme Hakkında Yönetmelik
[2] Seri: X No: 7, Seri: X No:12, Seri: XII No: 1, Tebliğlerden Yararlanılarak Hazırlanmıştır.