Kamu Hukukunda Sorumluluk Kavramı
Kamu Hukukunda Sorumluluk Kavramı
Kamu hukukunda sorumluluk, kamu gücü kullanıldığı için özel
hukuktan farklıdır. Bu farklılık idarenin faaliyetlerinde çoğunlukla kusursuz
sorumlu olması şeklinde göstermektedir. Gerçekten de kimi zaman idare
kusurlu sorumlu olurken, çoğunlukla idari faaliyet ile ortaya çıkan zarar
arasında illiyet bağının kurulması idarenin tazminata hükmedilmesi için
yeterli görülmektedir.
Bunun doğal sonucu olarak, özel hukuk alanında kusursuz sorumluluk
yalnız belli konular için, çok sınırlı bir biçimde düzenlendiği halde, yönetim
hukukunda geniş bir uygulama alanı bulmakta ve birçok konuda kusursuz
sorumluluğa gidilmektedir. Danıştay, yönetimin sorumluluğunun kusura mı,
yoksa kusursuz sorumluluğa mı dayanacağını önüne gelen olayların
niteliğine göre takdir etmektedir.15
Konumuz açısından oldukça önemli olan idare hukukumuzda
sorumluluk kavramının içeriği aşağıdaki şemada gösterilmiştir.16.
14 Uyuşmazlık Mahkemesinin 29/12/1992 tarih ve E.1992/13, K.1992/30 sayılı
kararı uyarınca, kamu hukukundan doğan sorumluluğa bir istisna getirilerek, özel
hukukun uygulanmasına ve özel hukuk gereğince sorumluluk yüklenilmesine karar
verilmiştir.
Konumuzdan fazlaca uzaklaşmadan, sorumluluk
türlerini kısaca açıklarsak:
Siyasi sorumluluk;
idarenin siyasi sorumluluğu bulunmamakta,sadece başbakan ve bakanların bu anlamda sorumluluğu bulunmaktadır.
Parlamento güvensizlik oyu vererek Bakanlar Kurulunu bir bütün olarak veya Bakanlar Kurulunun genelini görevde bırakarak sadece bir bakanıgörevden alabilir.
Cezai sorumluluk;
kişisel bir sorumluluk olup, kişinin suç işlemesi
durumunda ortaya çıkar. Cezai sorumluluk alanında karar vermeye adli yargı
düzeninde bulunan ceza mahkemeleri yetkilidir. Ancak gerçek kişilerin cezai
sorumluluğu olabilir. Dolayısıyla, idarenin görevlileri, görevleriyle ilgili
olarak veya görevlerini yerine getirirken suç teşkil eden bir fiil işlerlerse, bu
fiillerden, idare değil, bu fiillerin failleri olan görevliler şahsen sorumlu
olurlar.
Mali sorumluluk;
bir kişinin diğer kişiye verdiği zararın, zarar
verenin malvarlığına devlet aracılığıyla cebren el konularak tazmin edilmesi
demektir. Bu çoğunlukla aynen teslim veya tazminat şeklinde ortaya çıkar.
Medeni sorumluluk; mali sorumluluğun bir alt kolu olarak, bir
kişinin diğer kişiye özel hukuk alanında verdiği zararı gidermesi demektir.
Özel hukuk alanında kişilerin mali sorumluluğu “borç ilişkisi”nden
kaynaklanır.
İdari Sorumluluk;
idarenin bir kişiye verdiği zararın, idarenin
malvarlığından bazı değerlerin zarar gören kişinin malvarlığına cebri olarak
aktarılmasıyla tazmin edilmesi demektir. İdari sorumluluk, sözleşme dışı
olarak, idarenin tek yanlı işlemleri ve eylemleriyle kişilere verdiği zararları
tazmin etmesi yükümlülüğü şeklinde kendini gösterebileceği gibi, akdi
olarak, idarenin bir özel kişi ile yapmış olduğu idari sözleşme hükümlerine
aykırı olarak alacaklıya vermiş olduğu zararı tazmin yükümlülüğü şeklinde
de karşımıza çıkmaktadır.