İş Denetleme Belgesi Verilebilmesi İçin Gerekli Olan Sözleşme Bedeli Denetim Oranı Nedir?

Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından 30.12.2008 tarihinde açık ihale usulü ile yapılan “Erdemli – Silifke – Taşucu – 13. Bl. Hd. Yolu (Anamur-Kaledran Arası) Km:213+160-247+527.22 Kesiminin Yapım İşi” ihalesine ilişkin olarak Özgün Yapı Sanayi ve Tic. A. Ş.’nin 20.03.2009 tarihinde yaptığı şikayet başvurusunun, idarenin 01.04.2009 tarihli yazısı ile reddi üzerine, başvuru sahibinin 07.04.2009 tarih ve 8359 sayı ile Kurum kayıtlarına alınan 07.04.2009 tarihli dilekçe ile itirazen şikayet başvurusunda bulunduğu,

İdare tarafından gönderilen bilgi ve belgelerin incelenmesinden;

1) 4734 sayılı Kanunun 54 üncü maddesinin onuncu fıkrasının (b) bendi gereğince düzeltici işlem belirlenmesine,

2) Mevzuata aykırı olduğu belirlenen iş deneyim belgesinin iptal edilmesi ile ilgili olarak Karayolları Genel Müdürlüğü’ne bildirimde bulunulmasına,

Karar verilmesinin uygun olacağı hususlarına yer verilmiştir.

İtirazen şikayet dilekçesinde özetle;

1- İhale üzerinde bırakılan istekli tarafından sunulan iş denetleme belgesinde, belge tutarının üçe bölünerek yazıldığı dolayısıyla taahhüt edilen işte eş zamanlı 3 adet şantiye şefinin bulunduğu ancak ihale mevzuatı gereği aynı anda birden fazla şantiye şefinin aynı yapım işinde görev yapmasının mümkün olmadığı,

2) İhale üzerinde bırakılan isteklinin aşırı düşük teklif sorgulamasının ihale komisyonunca Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin 65 inci maddesinde belirtilen kriterlere uygun yapılmadığı,

İddialarına yer verilmiştir.

Başvuru sahibinin iddialarının değerlendirilmesi sonucunda aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir:

1)      Başvuru sahibinin 1 inci iddiasına ilişkin olarak:

İnceleme konusu ihalenin, Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından 30.12.2008 tarihinde açık ihale usulü ile yapılan, Erdemli – Silifke – Taşucu – 13. Bl. Hd. Yolu (Anamur – Kaledran Arası) Km:213+160-247+527.22 Kesiminin Yapım işi olduğu, 11.03.2009 tarihli ihale komisyon kararı ile de, en düşük teklifi sunan B. ERGÜNLER Yol Yapı İnş. Taah. Mad. San. ve Tic. Ltd. Şti.’nin aşırı düşük teklif açıklamasının yeterli görülerek ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibi olarak belirlendiği anlaşılmıştır.

İhale üzerinde bırakılan istekli tarafından sunulan şikayete konu iş denetleme belgesi incelendiğinde;

– Bursa 9 uncu noterliğince tasdik edilmiş ve Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından 06.09.2005 tarih ve 710-2497 sayı ile düzenlenen belgenin İzmir Çevre Yolu – Aydın Otoyolu İnşaatı işine ilişkin olduğu,

– Anılan belgenin şantiye şefi sıfatıyla Osman YAVUZ adına düzenlendiği ve M. Yücel TURAN ve Halil MURAT isimli iki kişinin de aynı sıfatla anılan işte çalıştığı,

-İlk sözleşme bedelinin 296.000.000 $, toplam sözleşme bedelinin ise 976.735.741 $ olarak belirtildiği ve işin geçici kabulünün henüz yapılmadığı,

-Sözleşmenin 16.12.1987 tarihinde imzalandığı ve ilgilinin iş deneyime dayanak işte 05.02.1999 tarihinde çalışmaya başladığı ve iş denetleme belgesinin düzenlendiği tarih itibari ile çalışmaya devam ettiği,

-Belge tutarının 250.738.340 + 10.428.805 = 261.167.145$ olarak belirtildiği, ilgilinin mesleği ile ilgili olarak hissesine düşen belge tutarının ise, 250.738.340/3 + 10.428.805 = 94.008.252 $ olduğu,

Görülmüştür.

Söz konusu iş denetleme belgesi ile iş denetleme belgesine ilişkin idarece gönderilen bilgi ve belgeler incelendiğinde, belgeye konu işte üç şantiye şefinin eşzamanlı olarak görev yaptığı bu doğrultuda ilgilinin mesleği ile ilgili olarak hissesine düşen belge tutarının 250.738.340/3 + 10.428.805 = 94.008.252 $ şeklinde hesaplandığı anlaşılmıştır.

Oysa, Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğinin, “Yapı müteahhidi ile şantiye şefinin görev ve sorumlulukları” başlıklı 9 uncu maddesinin ikinci bendinde;

“(2) Yapım işleri yürütülen şantiyede, mühendis, mimar, teknik öğretmen veya tekniker diplomasına sahip olmak üzere bir şantiye şefinin bulundurulması mecburidir. Yapı müteahhidi, inşaatta görevlendireceği şantiye şefi ile asgari hüküm ve şartları ek-12’de gösterilen form-10’da belirlenmiş sözleşmeyi imzalar. Bu sözleşmenin bir sureti yapı denetim kuruluşuna verilir. Mühendis, mimar, teknik öğretmen veya tekniker diplomasına sahip olan yapı müteahhidinin şantiye şefliğini üstlenmesi hâlinde, şantiye şefliği için sözleşme akdedilmesi şartı aranmaz. Yapı sahibi ile yapılan sözleşmede bu husus belirtilir.”düzenlemesi yer almaktadır.

Yukarıda belirtilen Yönetmelik hükmü gereğince, aynı anda üç şantiye şefinin çalışması ve iş deneyim tutarının aynı zaman diliminde görev yapan şantiye şefi sayısına bölünerek idarece her üç şantiye şefine ayrı ayrı iş denetleme belgesi düzenlenmesinde mevzuata uyarlık bulunmadığı, dolayısıyla anılan iş denetleme belgesini sunan B. ERGÜNLER Yol Yapı İnş. Taah. Mad. San. ve Tic. Ltd. Şti.’nin ihale dışı bırakılması gerekirken geçerli teklif olarak kabul edilmesi işleminin mevzuata aykırı olduğu sonucuna varılmıştır.

Ayrıca, Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin “İş Deneyim Belgelerinin Düzenlenmesi ve Verilmesi” başlıklı 6 ncı bölümünde ise iş deneyim belgelerinin düzenlenme esas ve usullerine, deneyim tutarının tespitine ve deneyim belgelerinin verilmesine ilişkin açıklamalara yer verilmiştir.

Bu itibarla, söz konusu Yönetmeliğin 51 inci maddesinde;

   “İş deneyim belgeleri; yazılı bir sözleşmeye bağlı olarak taahhüt edilen işlerde, tek sözleşme esas alınarak;

            …

            Mühendis veya mimar olmak şartıyla, 4734 sayılı Kanun kapsamındaki idarelerde, diğer kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki kuruluşlarda veya özel sektörde, tek bir işin (sözleşmenin) en az yüzde ellisinde fiilen denetleme veya yönetme görevlerinde bulunanlara iş denetleme belgesi (standart form KİK035.0/Y) veya iş yönetme belgesi (standart form KİK036.0/Y),

Şeklinde, ilgilinin mesleki tecrübesini tevsik amacıyla düzenlenir.

Sözleşme bedelinin gerçekleşme oranı; keşfindeki birim fiyatlar üzerinden ihale indirimi yapılarak sözleşmeye bağlanmış işlerde, her türlü fiyat farkları hariç, sözleşme yılı birim fiyatlarıyla ödenen (ihale indirimi düşülmüş) tutarın, ilk sözleşme bedeline oranlanması; anahtar teslimi götürü bedel veya teklif birim fiyat üzerinden sözleşmeye bağlanan işlerde, her türlü fiyat farkları hariç, sözleşme fiyatlarıyla ödenen tutarın, ilk sözleşme bedeline oranlanması; yabancı para üzerinden sözleşmeye bağlanan işlerde ise, varsa her türlü fiyat farkları hariç, ödenen tutarın ilk sözleşme bedeline oranlanması suretiyle bulunur.

Kamu kurumu niteliğindeki kuruluşlarda veya özel sektörde, herhangi bir ödeme programı bulunmayan işlerde fiziki gerçekleşme oranı, belge vermeye yetkili kılınan idarece belirlenerek sözleşme bedelinin gerçekleşme oranı bulunur.

…” hükmü,

“İş Deneyim Tutarının Tespiti” başlıklı 53 üncü maddesinde,

“İş deneyim belgelerine, fiilen gerçekleştirilen, denetlenen veya yönetilen işlerin tutarı olarak, devam eden işlerde ara hakediş raporundaki, geçici kabulü yapılmış işlerde ise, son hakediş raporu veya varsa kesin hakediş raporundaki iş veya görevle ilgili tutarlar herhangi bir güncelleştirmeye tabi tutulmadan yazılır.

Bu tutar, yurt içinde keşfindeki birim fiyatlar üzerinden ihale indirimi yapılmak suretiyle sözleşmeye bağlanmış işlerde, her türlü fiyat farkları hariç, varsa yasal keşif artışları dahil, ihale indirimi yapılmış, hakedişteki sözleşme yılı birim fiyatları ile yapılan işin tutarı; yurtiçinde anahtar teslimi götürü bedel veya teklif birim fiyat teklif alınmak suretiyle sözleşmeye bağlanan işlerde, fiyat farkları hariç, varsa yasal keşif artışları dahil hakedişteki sözleşme fiyatları ile yapılan işin tutarı; yabancı para üzerinden sözleşmeye bağlanan işlerde ise, varsa fiyat farkları hariç, yasal keşif artışları dahil, sözleşme fiyatları ile işin döviz cinsinden tutarı üzerinden belirlenir.

Denetleme görevlerinde bulunanların iş deneyimi, denetledikleri işlerin kendi meslekleri (yüksek öğrenimini gördüğü mesleki alan) ile ilgili tutarlar, yönetme görevlerinde bulunanların iş deneyimi ise yönettikleri tutarlar üzerinden tespit edilir. Bir iş veya işin kısmında aynı sıfat ve unvanla eşzamanlı görev yapan birden fazla elemanın olması halinde, iş deneyim tutarı, bu görevlilerin sayısına bölünerek bulunur.

Kamu kurumu niteliğindeki kuruluşlar ile özel sektörde gerçekleştirilen işlerin iş deneyim tutarının tespitinde, diğer belgelerin de bu tutarı doğrulaması şartıyla işin sözleşmesinde yazılı tutar esas alınır.

İdarece yükleniciye verilen ve inşaatın bünyesine giren malzeme bedelinin yarısı (malzeme bedeli yüklenicinin hakedişinden kesilse bile) iş bitirme, iş denetleme ve iş yönetme belgelerinin tutarının tespitinde değerlendirilir.” hükmü,

54 üncü maddesinde ise,

“İş deneyim belgesi, ilgilinin iş ve/veya mesleki tecrübesini tevsik amacıyla, yüklenicilere, yükleniciye karşı bir sözleşme ile taahhüt ettiği iş bölümünü bitiren alt yüklenicilere, mimar veya mühendis olmak şartıyla kendi meslekleriyle ilgili denetleme veya yönetme görevlerinde bulunanlara, talepleri halinde, ilgisine göre 50 nci maddede belirtilen mercilerce verilir.

…

c) Mühendisler veya mimarlar :

1) İş Denetleme Belgesi;

4734 sayılı Kanun kapsamındaki idareler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarında kendi meslekleri ile ilgili olarak mahallinde ilgili mevzuat gereğince denetledikleri işlerde, sözleşme bedelinin en az yüzde ellilik bölümünde fiilen görev yapmış olmak şartıyla, kontrol mühendisi, şantiye mühendisi, kontrol şefi ve şantiye şefine iş sahibi idare (sözleşmeyi yapan yetkili makam) tarafından tek sözleşme ile ilişkili olarak düzenlenir ve verilir.

4734 sayılı Kanun kapsamındaki idareler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarının veya kamu kurumu niteliğindeki kuruluşlarının ihale ettikleri işlerde, yurt içinde veya yurt dışında idare adına danışmanlık hizmeti veren kontrol teşkilatında, kendi meslekleri ile ilgili olarak mahallinde denetledikleri işlerde, sözleşme bedelinin en az yüzde ellilik bölümünde fiilen bulunmak şartıyla, kontrol mühendisi veya kontrol şefi olarak görev yapanlara, işin sahibi idare (sözleşmeyi yapan yetkili makam) tarafından tek sözleşme ile ilişkili olarak düzenlenir ve verilir.

4734 sayılı Kanun kapsamındaki idareler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarına taahhütte bulunan yüklenici bünyesinde, kendi meslekleri ile ilgili olarak yüklenici adına denetledikleri işlerde, sözleşme bedelinin en az yüzde ellilik kısmında fiilen bulunmak şartıyla, şantiye mühendisi, şantiye şefi olarak görev yapanlara iş sahibi idare (sözleşmeyi yapan yetkili makam) tarafından tek sözleşme ile ilişkili olarak düzenlenir ve verilir.

Kamu kurumu niteliğindeki kuruluşlara veya özel sektöre taahhütte bulunulan işlerde; fenni mesul veya bu işle ilgili yapı denetim görevlisi veya yüklenici bünyesinde şantiye mühendisi, şantiye şefi olarak kendi meslekleri ile ilgili denetledikleri işlerde, sözleşme bedelinin en az yüzde ellilik kısmında fiilen bulunmak şartıyla, ilgisine göre ilgili belediye, valilik veya serbest bölge müdürlüğü tarafından; organize sanayi bölgesi ve teknoloji geliştirme bölgesinin yetki alanı dahilindeki yerlerde gerçekleştirilen yapım işlerine ilişkin iş deneyim belgeleri, anılan bölgelerde gerçekleştirilen yapım işlerinde yapı ruhsatı ve yapı kullanma izin belgesi verme yetkisine sahip olan kurum veya kuruluşların yetkili organlarınca düzenlenmesi üzerine; organize sanayi bölgesinde müteşebbis heyetin kararı üzerine müteşebbis heyet başkanınca, organize sanayi bölgesinde kredi kullandırılan işler ile teknoloji geliştirme bölgesinde gerçekleştirilen işler için ise Sanayi ve Ticaret Bakanlığının ilgili birimince, onaylanmak suretiyle tek sözleşme ile ilişkili olarak verilir.” hükmü yer almaktadır.

Bu çerçevede, iş denetleme belgesinin düzenlenebilmesi için, mühendis veya mimarların sözleşme bedelinin en az yüzde ellilik kısmında fiilen denetleme görevinde bulunmuş olması ve Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinde belirlenen sıfatlardan birini haiz olması gerekmektedir.

İncelemeye konu iş denetleme belgesinin şantiye şefi sıfatıyla Osman YAVUZ adına düzenlenmiş olmasına rağmen, idare tarafından gönderilen belgeler arasında yer alan ve yüklenici firma tarafından idareye sunulduğu anlaşılan görevlendirme yazılarında, Osman YAVUZ’un şantiye müdürü olarak görevlendirildiği anlaşılmıştır. Aynı şekilde Osman YAVUZ’un talebi üzerine yüklenici firma tarafından düzenlenerek idareye sunulan 22.09.2008 tarihli yazıda ise, firmanın bünyesinde şantiye müdürü sıfatının şantiye şefi pozisyonunun bütün yetki ve sorumluluklarını kapsadığı ifade edilmiştir.

Bu durumda belgeye konu işe ilişkin sözleşmenin 16.12.1987 tarihinde akdedildiği ve şantiye müdürü sıfatına Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinde de yer verilmediği dikkate alındığında, firma organizasyonu kapsamında şantiye müdürlüğü sıfatının anılan Yönetmelikte belirlenen sıfatlardan hangisine karşılık geldiğinin idarece ayrıca ortaya konulması gerektiği açıktır.

Kaldı ki, ilgilinin sıfatının, anılan Yönetmelikte adına iş denetleme belgesi düzenlenebilecek sıfatlardan birine karşılık geldiği kabul edilse dahi; şikayete konu belgenin iş denetleme belgesi düzenlenebilmesi için öngörülen, ilgilinin ilk sözleşme bedelinin en az %50’lik kısmında fiilen denetleme görevinde bulunma şartını sağlamadığı anlaşılmıştır. Zira söz konusu denetleme belgesinde, ilk sözleşme bedeli 296.000.000 $ iken, denetleme görevinde bulunduğu şantiyede yapılan imalat miktarlarının tutarının yalnızca 94.008.252 $ olarak belirtildiği görülmüştür. Dolayısıyla Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği uyarınca taşıması gereken şartları ihtiva etmeyen söz konusu belgenin bu yönüyle de iş denetleme belgesi olarak değerlendirilebilme imkanı bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Sonuç olarak, yukarıda mevzuata aykırılığı belirlenen ihale işlemlerinin düzeltici işlemle giderilebilecek nitelikte işlemler olduğu tespit edildiğinden, tekliflerin değerlendirilmesi ve bu aşamadan sonraki ihale işlemlerinin mevzuata uygun olarak yeniden gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Açıklanan nedenlerle;

1) 4734 sayılı Kanunun 54 üncü maddesinin onuncu fıkrasının (b) bendi gereğince düzeltici işlem belirlenmesine,

2) Mevzuata aykırı olduğu belirtilen iş deneyim belgesinin iptal edilmesi ile ilgili olarak Karayolları Genel Müdürlüğü’ne bildirimde bulunulmasına,

3) Mevzuata aykırı olduğu belirtilen iş deneyim belgesi ile ilgili bu aykırılıkların gerçekleşmesinde sorumluluğu olanlar hakkında gerekiyorsa inceleme ve/veya soruşturma başlatılmak üzere konunun Ulaştırma Bakanlığı”na bildirilmesine,

Oyçokluğu ile karar verildi.