İç Denetim, Muhasebe Denetimi ve Mali Analiz Bağlantısı
İç denetim, muhasebe denetimi ve mali analiz teknikleri…..
MUHASEBE DENETİMİ VE MALİ ANALİZ
ÜNİTE -1
İşletmenin muhasebe sistemi tarafından oluşturulan, işletmenin finansal yapısını, kârlılığını ve gelecekteki performansını değerlendirmede karar vericilere gerekli bilgileri sunan tabloya FİNANSAL TABLO denir. Finansal kararlar FİNANSAL TABLOLARA göre alınır. Örnek è Bilanço ve Gelir Tablosu
Bir işletme tarafından finansal faaliyetleri izlemek, kaydetmek, sınıflamak ve bunlar karar vericiler için faydalı olacak biçimde özetlemek için kullanılan yöntem ve araçlara MUHASEBE SİSTEMİ denir. Muhasebe sisteminin temel amacı, karar vericilere kararlarında kullanabilecekleri doğru ve güvenirli bilgiyi sağlamaktır. Bütün muhasebe sistemlerinde işletmenin finansal faaliyetleriyle ilgili veriler kaydedilir, sınıflanır ve özetlenir.
Analiz sonuçlarının ve yorumun doğru olması bilginin doğru ve güvenirli olmasına bağlıdır.
Finansal tabloların hazırlanmasında kullanılan temel ölçütlere GENEL KABUL GÖRMÜŞ MUHASEBE İLKELERİ denir. İşletme yönetimi finansal tablolarda sunulan bilgilerin doğru ve güvenilir olmasında birinci derecen sorumludur. Finansal Tabloları Hazırlayan ve Sunan; è MUHASEBECİ’ dir.
Ancak ; Yönetimin beyanı olan savların (iddiaların) yer aldığı Finansal tablolardaki bilginin doğruluk ve
güvenilirliğinin sağlanması gerekir. Bunun yolu ise Finansal tabloların işletme dışından bağımsız uzman kişilerce denetlenmesidir.
FİNANSAL TABLOLARIN BAĞIMSIZ UZMAN DENETÇİLER TARAFINDAN DENETLENME GEREKLERİ
1-) İşletme sahipleri ile işletme yöneticileri arasında çıkar çatışması vardır.
2-) İşletmelerin giderek büyümesi, teknolojik gelişmeler, işletmeler arası ilişkiler ve ticari işlemler nedeniyle muhasebe sisteminin giderek karmaşıklaşması
3-) İşletme dışındaki grupların (Yatırımcı, Satıcı, Kredi kurumları ve sendikalar) gerekli bilgilere birinci dereceden ulaşamamaları
4-) Karar alıcıların işletmeden uzak olmaları ve yetki deneyimlerinin her şeyi incelemeye olanak vermemesi
5-) Ulusal ve uluslararası para ve sermaye piyasalarının gelişmesi sonucunda, ekonomik kararların toplumun geniş kesimlerini etkilemesidir.
DENETİM
Ekonomik eylemler ve olaylar hakkında savlar ile oluşturulmuş kriterler arasındaki uygunluğun derecesini araştırmak için bağımsız bir uzaman tarafından bu savlarla ilgili kanıtların nesnel olarak elde edilmesi, değerlendirilmesi ve sonuçların bilgi kullanıcılarına iletilmesi sürecine DENETİM
1-) Ölçüt : Denetimin yapılabilmesi için beyan edilen bilginin varlığı ve doğruluğunun tespiti için önceden belirlenmiş kriterlerdir.
* Finansal tablo denetiminde temel ölçüt èGenel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleridir. (G.K.G.M.İ.)
* Vergi denetiminde ölçüt è Vergi Yasaları,
* Uygunluk denetiminde ise è yönetimin saptadığı politikalar vb.dir.
2-) Kanıt : Denetlenen bilginin belirlenmiş ölçütlerle uygunluk içinde oluğunun araştırılması için denetçi tarafından nesnel olarak toplanıp değerlendirilen her türlü bilgidir .
3-) Denetçinin Bağımsızlığı : Denetçi, mesleğin gerektirdiği yeterlilikte bilgi ve deneyime sahip bağımsız
davranabilen, yüksek etik değerlere sahip bir kişi olmalıdır.
4-) Denetim Raporu : Denetçinin bilgilerin doğruluk ve güvenirliğini hakkında ulaştığı sonucu açıkladığı rapordur.
DENETİM TÜRLERİ
1-) AMAÇLARINA GÖRE DENETİM TÜRLERİ
a-) Finansal Tabloların Denetimi
Amacı : Finansal tabloların denetiminin amacı denetlenen işletmeye ait finansal tabloların, bu işletmenin finansal durumunu dürüst bir şekilde yansıtıp yansıtmadığını araştırmaktır.
Denetim Ölçütleri : Finansal tabloların denetiminin ölçütü Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleridir. Bu denetim genelde dış bilgi kullanıcıları için, dış denetçiler tarafından yapılır.
b-) Uygunluk Denetimi
Amacı : Uygunluk denetimin amacı işletmede personel tarafından yapılan işlemlerin kural ve yönetmeliklere uygun olup olmadığını araştırmaktır.
Denetim Ölçütleri : Uygunluk denetiminin ölçütleri şirket ana sözleşmesinin hükümleri, kanun tüzük ve yönetmelikler, işletmenin üst yönetiminin belirlediği politika ve yöntemler, üçüncü kişilerle yapılan sözleşme hükümleridir.
c-) Faaliyet Denetimi
Amacı: Faaliyet denetiminin amacı bir işletmenin faaliyet yordamlarının ve politikalarının işletmenin herangi bir bölümünün etkinliğinin ve verimliliğinin değerlendirilmesidir. Bu denetim yönetim tarafından bilgi amaçlı olarak iç denetçilere yaptırılır.
d-) Özel Amaçlı Denetimler
Amacı: Özel amaçlı denetimlerin amacı belli bir bilgi kullanıcısı için belli bir konuda yapılan denetimdir. Örneğin vergi denetimi, bankaların kredini vermeden önce işletmelere yaptığı denetimdir.
2-) DENETÇİNİN KONUMUNA GÖRE DENETİM TÜRLERİ
a-) Bağımsız Denetçi ve Dış Denetim
Bir denetim firmasına bağlı olarak veya kendi adına denetim işini belli bir ücret karşılığı yapan, herhangi bir işletmeye bağlı olmayan, hem denetlediği müşteriye hem de topluma karşı sorumluluk taşıyan kişiye BAĞIMSIZ DENETÇİ denir.
İşletmenin bağımsız ve uzman kişiler tarafından yapılan denetime DIŞ DENETİM denir. En geniş uygulama Finansal tabloların denetimidir.
b-) İç Denetçi ve İç Denetim
Özel ve kamu kuruluşlarında o kuruluş elemanı sıfatıyla ücretli olarak çalışan denetim uzmanına İÇ DENETÇİ denir. İç denetçiler uygunluk ve faaliyet denetimi yapar ve sonuçlarının yönetim kuruluna üst yönetime raporlar.
İşletme içindeki uzmanlar tarafından yönetim adına yapılan denetime İÇ DENETİM denir.
c-) Kamu Denetçisi ve Kamusal Denetim
Devlete bağlı denetçiler tarafından, kamu kurumlarının veya özel kurumların kanunlara, yönetmeliklere, politikalara ve yordamlara uygunluğunun araştırılmasına KAMU DENETİMİ denir.
Kamu denetçisi Kamu kurumlarında faaliyet ve uygunluk denetimi, özel kurumlarda ise vergi denetimi yaparlar.
MUHASEBE VE DENETİM İLİŞKİSİ
Karar vericilere kararlarında kullanmaları için mali nitelikteki olayları kaydetmek, sınıflamak ve özetlemeye MUHASEBE denir. Finansal tablolara muhasebe sisteminin çıktısıdır.
Kaydedilmiş bilgilerin ait oldukları dönemde meydana gelip gelmediğini ve ekonomik olayların doğru yansıtılıp yansıtılmadığının araştırılmasına MUHASEBE DENETİMİ denir. Denetçi finansal tabloları Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerine uygunluğu araştırırken kanıt toplar ve yorumlar. Denetçi bu konuda deneyim sahibi olması denetçiyi muhasebeciden ayıran özelliğidir.
TÜRKİYE’DE BAĞIMSIZ DIŞ DENETİMLE İLGİLİ DÜZENLEMELER
Türkiye’de bağımsız dış denetimle ilgili ilk resmi düzenleme Sermaye Piyasası Kurulunun 1987 yılında çıkarttığı Sermaye Piyasasında Bağımsız Dış Denetleme Hakkında Yönetmelik ile olmuştur. Bu yönetmelikte sermaye piyasasında bağımsız denetim görevini yapan Anonim ortaklardır. Denetim Kuruluşları è Baş Denetçiler, Denetçi Yardımcıları, Yöneticiler, Ortaklar
İkinci düzenleme 1989 yılında Serbest Muhasebecilik , Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu ile yapılmıştır. 3568 sayılı yasaya göre Yeminli Mali Müşavirler ; Defter tutamazlar, muhasebe bürosu açamazlar, muhasebe bürosuna ortak olamazlar. Yalnızca finansal tablo denetimi, uygunluk denetimi ve faaliyet denetimi yapabilirler. Türkiye’de bağımsız dış denetimi sadece Yeminli Mali Müşavirler yapabilir.
Ülkemizde SPK ‘ya tabi olmayan işletmelerin denetimi yasal olarak düzenlenememiştir.
ÜNİTE -2
Herhangi bir konuda olması gerekenler ya da yapılanların amaca uygunluğunun ölçülmesini sağlayan ölçütlere STANDART denir.
Muhasebe uygulamalarında yararlanılan mali işlemlere verilerin toplanması ve işlenerek muhasebe bilgisine dönüşmesi ile ilgili standartlara MUHASEBE STANDARTLARI denir.
GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETİM STANDARTLARI (GKGDS)
Elde edilen muhasebe bilgisinin doğruluğunun araştırılması ve güvenirliği onaylanması ile ilgili işlemlerin yürütülmesi konusundaki standartlara GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETİM STANDARTLARI denir.
Genel kabul görmüş denetim standartları denetçiye yol gösterecek olan ve aynı zaman tanımlanmış bir denetimin kalitesini ölçmeye yarayan evrensel ölçütlerdir.
Genel kabul görmüş denetim standartları içinde;
a-) Bağımsız denetçinin yani yeminli mali müşavirin, sahip olması gereken özellikleri
b-) Denetimde uygulamalarında izleyeceği yol ve yöntemler
c-) Elde edilen bulgularla denetçi görüşünün nasıl oluşturulacağı
d-) Denetçi görüşünün nasıl açıklanacağına ilişkin uyulması gereken kurallar yer alır.
Genel kabul görmüş denetim standartları ilk olarak “AMERİKAN SERTİFİKALI KAMU MUHASEBECİLERİ ENSTİTÜSÜ (AICPA)” tarafından 1947 yılında kabul edilmiştir.
GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETİM STANDARTLARI (GKGDS)
|
|
| ||||||
1-) GENEL STANDARTLAR : Denetçinin sahip olması gereken özellikleri ve alınması gereken önlemleri açıklayan standartlardır.
a-) Eğitim ve Yeterlilik Standardı
* Denetim faaliyetleri yeterli teknik bilgi, deneyim ve uzmanlığa sahip kişilerce gerçekleştirilmelidir.
* Mesleki eğitim ve yeterlilik, muhasebe mesleğinin yürütülmesi için gerekli olan meslek bilgisi ve bu bilgiye sahip olduğunu kanıtlayan belgenin (diploma,sertifika…) yanı sıra, oldukça karmaşık ve çok taraflı bir çıkar ilişkisine karşı hakemlik rolünü üstlenecek kişinin (denetçi) güvenilirliğini pekiştirecek denetim bilgisi ve deneyime sahip olmayı ifade eder.
Ülkemizde meslek eğitimi, staj ve meslek giriş sınavlarıyla ilgili düzenlemeler 1989’da yasallaşmıştır.
* Denetçi sıfatını kazanabilmek için yani Yeminli mali Müşavir olabilmek için 10 yıl Serbest Muhasebeci Mali Müşavir olarak fiilen çalışmış olmak, giriş sınavında başarılı olmak ve yasadaki metne uygun şekilde yemin ederek ruhsat almak gerekmektedir.
b-) Bağımsızlık Standardı
– Denetim faaliyetinin her aşamasında denetçiler bağımsız davranmalıdır.
– Muhasebenin en temel kavramı sosyal sorumluluktur.
– Sosyal sorumluluk: Muhasebe ve denetim uygulamalarında belli kişi veya grupların değil, tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesine sosyal sorumluluk denir.
– Yeminli Mali Müşavir unvanına sahip olmak için edilen yemin bağımsızlığı pekiştirici bir uygulamadır.
c-) Mesleki Dikkat ve Özen Standardı
Denetçinin mesleki dikkat ve titizliğinden anlaşılması gereken, denetim işinin alınmasından denetim raporunun hazırlanmasına ve denetlenen işletme ile ilgili bazı ticari sırların saklanmasına kadar, denetim uygulamalarının her aşamasında denetim standardına uygun davranılmasıdır.
2-) ÇALIŞMA ALANI STANDARTLAR : Denetim kapsamı ve denetim işlemlerinin belirlenmesinden denetim bulgularının raporlanmasına kadar olan süreçteki uygulamaların ne şekilde olması gerektiğini belirleyen standartlardır. Çalışma alanı standartları denetim kapsamının belirlenmesinde ve güvenilir bir denetçi
görüşüne ulaşmada yani kanıt toplamada denetçiye yol gösterici standarttır.
Denetçinin denetim uygulamaları sırasında kanıt niteliğindeki bilgileri toplarken başvuracağı yollara DENETİM İŞLEMLERİ (YORDAMLAR) denir.
A-) Planlama ve Gözetim Standardı
a-) Denetim faaliyeti yeterli bir şekilde planlanmalı ve varsa denetçi yardımcıları uygun şekilde gözetlenmelidir.
b-) Denetim planı denetim uygulamaları için güvenli bir yol haritasıdır.
c-) Denetim uygulamalarında kullanılacak zaman , iş gücü, araç -gereç ve diğer kaynakların tespit edilmesidir.
d-) Denetçinin ileriyi görmesi ve standartlara uygun davranması için zorunluluktur.
e-) Planlama bilgileri, önceki denetimlere ait çalışma kağıtlarından, denetlenecek işletmenin faaliyet konusuyla ilgili yayınlardan, müşteri ziyaretleri ve yöneticilerle yapılan görüşmelerden sağlanır.
Denetçi yardımcılarını izlemeli ve gözetim altında tutmalıdır. Nedenleri;
a-) Denetçi yardımcılarının yetiştirilmesi
b-) Denetçi yardımcılarının mesleki bilgi ve deneyimin ölçülmesi
c-) Denetçi yardımcılarının denetim standartlarına uygun davranmasını sağlaması
d-) Denetim kanıtları ile ilgili değerlendirmelerin sağlıklı yapılabilmesi
e-) Denetim kalitesinin yükseltmektir.
B-) İç Kontrolün İncelenmesi Standardı
|
Finansal bilgilerin güvenirliği, faaliyetlerin etkinliğini yasalara ve kurallara uygunluğunu sağlamaya İÇ KONTROL denir. Varlıkların korunmasına yönelik süreçtir.
İç Kontrollerin İncelenmesinin Nedenleri;
a-) Denetim işlemlerinin ne oranda uygulanacağına karar vermek
b-) Denetim kapsamını belirlemek
c-) Denetim süresini belirlemek
d-) Denetim işinin kabulüne karar vermek
C-) Kanıt Toplama Standardı : Denetim sonucunda bir görüşe ulaşılması için; gözlem, soruşturma, doğrulama gibi denetim teknikleri kullanılarak yeterli sayı ve güvenirlikte kanıt toplanmalıdır.
Kanıtların kalitesini şunlar belirler è Geçerlilik, Nesnellik, Süreklilik, Zamanlılık
3-) RAPORLAMA STANDARTLARI : Denetim faaliyet sonucunda oluşan denetçi yargısının ilgili taraflara ne şekilde açıklanacağını belirleyen standartlardır. Denetim raporu denetimin son halkasıdır.
a-) Uygunluk standardı : Denetim raporunda, incelenen mali tabloların genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak hazırlanıp hazırlanmadığı belirtilmelidir. Eğer denetçi bu konuda görüş belirtmezse tabloların genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olduğu varsayılır.
b-) Tutarlılık standardı : Denetim raporunda, incelenen dönemde geçerli olan muhasebe politikalarının ve yöntemlerinin önceki dönemde de aynen uygulanıp uygulanmadığı belirtilmelidir.
c-) Yeterli açıklama standardı :Denetim raporunda aksi belirtilmedikçe, incelenen mali tabloların eklerinde yer alan açıklayıcı bilgilerin (dipnotların) yeterli olduğu kabul edilir.
d-) Görüş bildirme standardı : Denetim raporunda ulaşılan görüş, olumlu-olumsuz-şartlı-görüş bildirmeme olarak açıklanmaktadır.
TÜRKİYE’DE DENETİM STANDARTLARI
Türkiye’de Denetim standartları ile ilgili düzenlemeler 3568 sayılı Muhasebe Meslek yasası, 2499 sayılı SPK ve bunlara dayanılarak çıkarılan yönetmelik ve tebliğler yanında bankalara sigorta şirketleri gibi sektörel düzenlemelerle şekillenmektedir. GKGDS ile ilgili özel bir düzenleme yoktur.
• Sermaye piyasasında faaliyette bulunan şirketlerin bağımsız denetimi ile ilgili düzenlemeleri SERMAYE PİYASASI KURULU (SPK),
• Bankalar ve özel finans kurumları ile ilgili olarak BANKACILIK DENETLEME VE DÜZENLEME KURULU (BDDK),
• Sigorta ve factoring şirketleri ile ilgili düzenlemeleri HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI,
• Bağımsız denetçi ünvanı ile görev alacak SMMM ve YMM ler ile ilgili mesleki düzenlemeleri ise 3568 sayılı yasa çerçevesinde MALİYE BAKANLIĞI yapmaktadır.
kaynak:http:somut.net