Aday Memurlara İlişkin İşlemler

ADAY MEMURLARA İLİŞKİN İŞLEMLER

I-GİRİŞ

Anayasa’ nın amir hükmü gereği kamu hizmetleri memurlar eliyle yürütülmektedir. Bu çerçevede, kamu hizmetleri toplam ikibuçuk milyonu bulan memurlar tarafından yerine getirilmektedir.

Memur kavramı genel bir kavram olmakla beraber, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununda genel memur ifadesi dahilinde bir çok kadro ve unvan istihdam edilmiştir.

Yine Anayasamızın amir hükmü gereğince, memurlarla ilgili düzenlemelerin kanunla yapılması gerekmektedir.

Günlük alışkanlıkların yada bakış açılarının getirdiği bir düşüncenin sonucu olarak Devlet memurluğu ve ifa edilen görevler çok fazla göze batmasa da, ülkemizin temel kamu hizmeti yükünü memurlar taşımaktadır.

Ayrıca Devlet memurluğu, genç nüfusun yoğun olduğu ülkemizde hala önemli bir güvence teşkil etmekte ve çalışma alanı olarak birinci sıradaki yerine korumaktadır.

Devlet memurlarının çok önemli görevler ifade ettiği tartışmasız bir gerçektir. Bu çerçevede Devlet memurluğuna alınma ve asil olarak bu göreve atanma belirli şartların gerçekleşmesi halinde mümkün olmaktadır.

Devlet Memurluğu ve adaylıkla ilgili söylenmesi gereken diğer bir konuda, ülkemiz personel mevzuatında, personel istihdamını öngören fazla sayıda temel kanun mevcuttur. Bunlar arasında 657 sayılı Kanun, Hakimler ve Savcılar Kanunu, Türk Silahlı Kuvvetler Personel Kanunu, YÖK Kanunu vs. sayılabilir.

Bu yazıda genel kamu hizmetleriyle ilgili düzenlemeleri içeren 657 sayılı kanun ve ilgili mevzuatta belirtilen Devlet Memurlarıyla ilgili düzenlemelere yer verilecektir.

II-DEVLET MEMURLUĞU ADAYLIĞINA KABUL EDİLME

A-Devlet Memurluğu Sınavı:

Devlet kamu hizmet ve görevlerine Devlet memuru olarak atanacakların açılacak Devlet memurluğu sınavlarına girmeleri ve sınavı kazanmaları şarttır.

Sınavların yapılmasına dair usul ve esaslar ile sınava tabi tutulmadan girilebilecek hizmet ve görevler ve bunların tabi olacağı esaslar Devlet Personel Başkanlığınca hazırlanacak bir genel yönetmelikle düzenlenir.

Özürlüler için sınavlar, özürlü kontenjanı açık olan kurum ve kuruluşlarca ilk defa Devlet memuru olarak atanacaklar için açılan sınavla eş zamanlı, böyle bir sınava ihtiyaç duyulmamışsa, özürlü kontenjanı açığı bulunduğu sürece ayrı zamanlı olmak üzere özür grupları ve ulaşılabilirlikleri göz önüne alınarak yapılır.

Özürlüler için sınavlar, özürlü grupları dikkate alınarak sınav sorusu hazırlamak ve değerlendirmek üzere özel sınav kurulu teşkil edilerek ayrı yapılır.

1-Sınav Sonuçları:

Sınav sonuçları, ilgili kurumda teşkil edilen sınav komisyonlarının sorumluluğunda belirlenecek başarılı olanların isimleri başarı sıralarına göre ilan edilir ve yazı ile de ilgililere bildirilir.

İlan edilen sınav sonuçları müteakip sınav tarihine kadar geçerlidir.

2-Kurumların Memur İhtiyaçlarını Karşılama Şekli

Kurumların memur ihtiyaçları yayınlanan sınav sonuçlarında belirlenen başarı sırasına göre ilgili kurumlarca atama yapılmak suretiyle karşılanır.

Müteakip sınav dönemine kadar kurumların acil ihtiyaçları; sınavlara girip kazanmış ancak yeterli kadro olmaması nedeni ile ataması yapılamayanlardan; yayınlanan başarı sırasına göre karşılanabilir.

Yapılan atamalar, ilgili kurumlarca derhal Devlet Personel Başkanlığına bildirilir.

3-Özürlülerin Devlet Memurluğuna Alınmaları:

Mevzuata uygun olmak kaydıyla; özürlülerin mesleklerine uygun münhal kadrolara atanması, mesleklerini icra veya infaza yardımcı araç ve gerecin kurumlarınca temin edilmesi esastır. Özürlülerin Devlet memurluğuna alınma şartları ile hangi işlerde çalıştırılacakları, mesleklerini icra ve infazda hangi yardımcı araç ve gereçlerin kurumlarınca temin edileceği, zihinsel özürlülerin hangi görevlere atanmasında asgari eğitim şartından istisna edileceği hususları Maliye Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Özürlüler İdaresi Başkanlığı ve Devlet Personel Başkanlığınca müştereken hazırlanacak yönetmelikle düzenlenir.

Kurum ve kuruluşlar bu Kanuna göre çalıştırdıkları personele ait kadrolarda %3 oranında özürlü çalıştırmak zorundadır. %3’ün hesaplanmasında ilgili kurum veya kuruluşun (taşra teşkilatı dahil) toplam dolu kadro sayısı dikkate alınır. Kurum ve kuruluşlar, çalıştırdıkları ve işten ayrılan özürlü personel sayısını üç ayda bir Devlet Personel Başkanlığına bildirmekle yükümlüdür.

Bu Kanun kapsamındaki kurum ve kuruluşlarda, ikinci fıkrada tespit edilen oranda özürlü personel çalıştırma yükümlülüğünün yerine getirilmesinin takip ve denetiminden Devlet Personel Başkanlığı sorumludur.

Adayların Devlet memurluğuna atanmak için açılacak sınava katılmaları ve bu sınavda başarılı olmaları gerekir. Yapılan merkezi sınav sonucunda başarılı olan adaylar, Devlet memuriyetine aday olarak kabul edilmektedir.

Geçmiş yıllarda devlet memurluğu sınavları ve devlet memurluğuna alınma konusunda çeşitli sıkıntılar yaşanmaktaydı. Ancak “Kamu Görevlerine İlk Defa Atanacaklar İçin Yapılacak Sınavlar Hakkında Genel Yönetmelik” in  3/5/2002 tarih ve  24744 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmesiyle beraber sınavların merkezi olarak yapılması karara bağlanmış ve bu konuda yaşanan karmaşa giderilmiştir.

Kamu Görevlerine İlk Defa Atanacaklar İçin Yapılacak Sınavlar Hakkında Genel Yönetmelikte, memuriyet kadroları; A sınıfı kadrolar (özel yarışma sınavına tabi tutulmak suretiyle girilen ve belirli bir yetişme programı sonrası yeterlik sınavına tabi tutulan mesleklere ilişkin kadro ve görevler) ve B sınıfı kadrolar ((a) bendinde belirtilmiş olan meslekler dışında, ilk defa kamu hizmeti ve görevlerine atama yapılacak kadro ve görevler) olmak üzere ikiye ayrılmıştır.

Adalet Bakanlığı, Milli Savunma Bakanlığı ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı ile İçişleri ve Dışişleri bakanlıklarının Bakanlık Teftiş Kurulları, Jandarma Genel Komutanlığı ve Askeri Adalet Teftiş Kurulları ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun değişik 1 inci maddesinin üçüncü fıkrasında sayılanlar ile Devlet senfoni orkestraları ve Devlet Klasik Türk Müziği Korosu sanatçıları bu Yönetmeliğin kapsamı dışında tutulmuşlardır.

KPSS (Kamu Personel Seçme Sınavı): Bu Yönetmelikte (A) grubu olarak adlandırılan kadrolara atanacaklar için kurumların kendi mevzuatına göre düzenleyecekleri giriş sınavına kabul edilecekleri belirlemek ve (B) grubu olarak adlandırılan kadrolara atanmaya esas olacak yerleştirmeyi yapmak amacıyla kullanılacak olan puanları sağlayan merkezi sınavı,

Giriş Sınavı: Kamu kurum ve kuruluşlarının, bu Yönetmelikte (A) grubu olarak nitelendirilmiş kadrolarına atanacakları belirlemek üzere KPSS sonuçlarına göre saptayacaklarının üzerinde bir puanı olan adayların katılımı ile kendi mevzuatına göre yapacakları, yazılı ve/veya sözlü bölümlerden oluşan sınavı ifade eilmektedir.

III- ADAYLIK

A-Adaylığa Kabul Edilme:

Sınavlarda başarılı olanlardan Devlet memurluğuna girmek isteyenler başarı listesindeki sıraya ve 47 nci maddeye göre ilan edilen kadro sayısı kadar, kurumlarınca memur adayı olarak atanırlar.

Aday olarak atanmış Devlet memurunun adaylık süresi bir yıldan az iki yıldan çok olamaz ve bu süre içinde aday memurun başka kurumlara nakli yapılamaz.

Kanun koyucu memurluğa alınmayla ilgili çeşitli şartlar koymuş olmakla beraber, memur olmak için bu şartları yeterli görmemiş ve belirli bir süre de memurun iş ortamındaki performansının anlaşılması ve memuriyete uyumu değerlendirmeye tabi tutulmak amacıyla adaylık kurumu ihdas edilmiştir.

Aday memurluğa alınmak için:

a)Yapılan merkezi sınavda başarılı olmak,

b)İlgili kurumun başarı tercih sınırları (alınacak kadro sayısı) içinde olmak,

c)Kurumların kendi mevzuatlarında belirtilen şartları yerine getirmek (kurumun yapacağı yazılı sınav ile mülakat)

d)Atamaya yetkili amir tarafından atanmak şartlarının yerine getirilmesi gerekir.

Adaylık süresi bir yıldan az iki yıldan çok olamaz.

B-Aday Memurların Nakli:

Aday memurun başka kurumlara nakli yapılamaz. Aday memurlar, adaylık süreci içerisinde naklen başka kurumlara atanamazlar. Ancak, aday memurların kurum içinde nakil yapmaları (madde:73) için bir sakınca bulunmamaktadır. Bu çerçevede aday memurlar, kanunun 73 üncü maddesi kapsamında karşılıklı olarak (becayiş suretiyle) yer değiştirebilirler. Ayrıca, Kanunun 76 ncı maddesi uyarınca ilgili kurumun mevzuatına da uygun olmak şartı ile başka yerlere naklen atanabilirler, eş durumundan dolayı da nakilleri yapılabilir.

C-Adayların Yetiştirilmesi:

Aday olarak atanan memurların önce bütün memurların ortak vasıfları ile ilgili temel eğitime, bilahare sınıfları ile ilgili hazırlayıcı eğitime ve staja tabi tutulmaları ve Devlet memuru olarak atanabilmeleri için başarılı olmaları şarttır.

Temel eğitim ile hazırlayıcı eğitim aynı kurumda yapılır.

Eğitim süreleri, programları, değerlendirme esasları ve hangi kurumların sorumluluğunda yapılacağı ve diğer hususlar Başbakanlıkça hazırlanacak bir yönetmelikle düzenlenir.

Aday olarak atanacak memurların üç türlü eğitime tabi tutulmaları gerekir.

Bu eğitimler;

1-Memurların ortak vasıfları ile ilgili temel eğitim,

2-Aday olarak atandıkları memuriyet görevine ilişkin hazırlayıcı eğitim,

3-Staj çalışması olarak ifade edilebilir.

Bu eğitimler ve staj sonunda başarılı olunması durumunda memurun asaleten ataması yapılacaktır.

Temel eğitim ve hazırlayıcı eğitim aynı kurumda ve aynı dönem içerisinde (ilgili dersler verilmek şartıyla) birlikte yapılabilir.

Bütün memurların ortak vasıfları ile ilgili temel eğitime, bilahare sınıfları ile ilgili hazırlayıcı eğitime ve staja tabi tutulmaları gerekir. Konu ile ilgili  olarak uygulama birliğinin sağlanabilmesi için Aday Memurların Yetiştirilmelerine Dair Genel Yönetmelik çıkarılmıştır (27.6.1983 tarih ve 18090 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır).

D-Eğitim ve Staj Süreleri:

Aday Memurların;

Adaylık Süresi: Devlet kamu hizmet ve görevlerine ilk defa atananların atandıkları tarihten başlamak üzere bir yıldan az iki yıldan çok olmayan süreyi,

Temel Eğitim: Bütün aday memurların, asli memur olabilmeleri için tabi tutuldukları, Devlet memurlarının ortak vasıfları ile ilgili hususları kapsayan eğitimi,

Hazırlayıcı Eğitim: Aday memurların atandığı kurum veya kuruluşu, sınıfı ve görevi ile ilgili olarak yapılan eğitimi,

Staj: Aday memurlara kurum veya kuruluşlarındaki görevleri ile ilgili olarak yapılan uygulamalı eğitimi ifade eder.

Temel eğitim süresi; on günden az, iki aydan çok olamaz,

Hazırlayıcı eğitim süresinin; Bir aydan az üç aydan çok olamaz,

Staj süresinin iki aydan az olmamak üzere adaylık süresi içinde tamamlattırılacaktır.

Adaylık süresi içerisinde doğum veya askerlik nedeniyle ücretsiz izin verilebilir. Adaylığa, aylıksız izin dönüşünde kalınan yerden devam edilebilir.

Aylıksız izinde geçen süreler, 5434 sayılı Kanunun 34 üncü maddesi hükmü uyarınca kesenek ve karşılıklarının ödenmesi halinde fiili hizmetten, emeklilikten sayılır.

Doğum dolayısı ile kullanılan aylıksız izin süreleri meri mevzuat uyarınca memuriyet ve adaylık süresinden sayılması mümkün bulunmamaktadır.

Adaylık süresi minimum (en az) 1 yıl olup, memurun adaylığı 1 yılı dolmadan kaldırılamaz.

55 inci maddede belirtilen staj; bazı kamu görevlerinde geçen ve kadro tanımlaması olarak kullanılan stajyer (yardımcı) kavramından farklı olarak atandığı görevle ilgili, fiili mahiyette atandığı kurumda ya da diğer kurum ve kuruluşlarda yaptırılabilir.

Aday devlet memuru, 1 yılı tamamladıktan sonra asli memurluğa atanmak için gerekli şartları taşıması, eğitim ve olumlu sicil almış olması halinde idarenin takdir yetkisi çerçevesinde her zaman asli memurluğa atanabilir.

E-Adaylık Devresi İçinde Göreve Son Verme:

Adaylık süresi içinde temel ve hazırlayıcı eğitim ve staj devrelerinin her birinde başarısız olanlarla adaylık süresi içinde hal ve hareketlerinde memuriyetle bağdaşmayacak durumları, göreve devamsızlıkları tespit edilenlerin sicil amirlerinin teklifi ve atamaya yetkili amirin onayı ile ilişkileri kesilir.

İlişkileri kesilenler ilgili kurumlarca derhal Devlet Personel Başkanlığına bildirilir.

Aday memurların adaylık dönemleri içinde;

-Temel eğitimde başarısız olmaları,

-Hazırlayıcı eğitimde başarısız olmaları,

-Staj devresinde başarısız olmaları,

-Adaylık süresi içinde hal ve hareketlerinde memuriyetle bağdaşmayacak durumlarının tespit edilmesi,

-Göreve devamsızlık durumlarından birinin tespit edilmesi halinde, sicil amirlerinin teklifi üzerine ve atamaya yetkili amirin onayı ile adaylıkları sona erdirilir.

F-Adaylık Süresi Sonunda Başarısızlık:

Adaylardan en geç iki yıl içinde Devlet memuru olabilmeleri için olumlu sicil alamayanların sicil amirlerinin teklifi ve atamaya yetkili amirin onayı ile ilişikleri kesilir. İlişkileri kesilenler ilgili kurumlarca derhal Devlet Personel Başkanlığına bildirilir.

Adaylık devresi içinde veya sonunda, 56 ncı ve bu madde hükümlerine göre ilişikleri kesilenler (sağlık nedenleri hariç) 3 yıl süre ile Devlet memurluğuna alınmazlar.

Aday memurlara 657 sayılı Kanunun 125 inci maddesinde belirtilen disiplin cezaları verilebilir. Verilen cezalar doğrultusunda bu cezalar nedeniyle aday memurun adaylığına da son verilebilir.

Aday memurun adaylığı en fazla 2 yıl sürebilir. Azami bu süre içerisinde aday memur ya asli memur olarak atanmalı yada mevzuat çerçevesinde (yukarıda belirtilen durumların oluşması halinde) görevine son verilmelidir.

G-Asil Memurluğa Atanma:

Aday memurun asil kadroya atanabilmesi için adaylık devresi içinde eğitimde başarılı olması ve olumlu sicil alması gerekir. Bu şartları taşıyan adaylar, sicil amirlerinin teklifi ve atamaya yetkili amirin onayı ile onay tarihinden geçerli olmak üzere asli memurluğa atanırlar. Asli memurluğa geçme tarihi adaylık süresinin sonunu geçemez.

Asli memurluğa atanma şartları:

1-Aday memurlukta 1 yıl çalışmış olmak.

2-Adaylık eğitimlerinde (temel, hazırlayıcı eğitim ve staj) başarılı olmak.

3- Olumlu sicil almak.

Asli memur olma şartlarını taşıyan aday memurlar 657 sayılı Kanunun 58 inci maddesinde belirtilen “Adaylık devresi içinde eğitimde başarılı olan ve olumlu sicil alan adaylar sicil amirlerinin teklifi ve atamaya yetkili amirin onayı ile onay tarihinden geçerli olmak üzere asli memurluğa atanırlar. Asli memurluğa geçme tarihi adaylık süresinin sonunu geçemez.” hükmü gereğince atamaya yetkili amirin onayı ile asli memurluğa atanırlar.

IV-SONUÇ

Devlet memurluğu önemli bir görevdir. Bu görevi yerine getirecek kişilerin belirli bir sınavdan geçerek aday olmaları esastır. Aday olarak memurluğa kabul edildikten sonra da, adayları yoğun bir eğitim ve sınav süreci beklemektedir.

Bu eğitim ve sınav neticesinde gerekli başarıyı gösteren aday memurlar, asil memurluğa atanmaya hak kazanacaklardır.

Burada üzerinde durulması gereken temel noktaların birisi, memurun aday memurlukta geçirdiği safhaların memurun gelecek mesleki yaşantısında çok önemli bir rolü olduğu gerçeğidir.

Bu çerçevede, gerek memurluğa alınma sırasında yapılan sözlü ve yazılı sınavların son derece ciddi biçimde yapılması gerektiği, sınavlarda liyakat esasına özen gösterilmesi gerektiğidir.

Aynı şekilde aday memurluğa kabul edilen personelin, son derece iyi bir eğitimden geçirilmesi gerektiği, devlet memuriyeti görevinin ciddiyeti ve önemi adaylara açık ve net bir şekilde anlatılmalı, yine asil memurluğa atanma konusunda liyakat ve kariyer ilkeleri gözetilmelidir.

Vatandaşların kaliteli kamu hizmeti alması noktasında, yukarıda belirtilen hususlara özellikle dikkat edilmesi, devlet memurluğu görevinin vatandaş nezninde de gerektiği şekilde algılanmasını sağlayacaktır.

Ömer Köse

Muhasebat Başkontrolörü