5018 Sayılı Kanuna Göre Merkezi Yönetim Bütçe Türleri
5018 Sayılı Kanuna Göre Merkezi Yönetim Bütçe Türleri
5018 sayılı Kanun Genel Devleti; merkezi yönetim, sosyal güvenlik kurumları ve mahalli idareler olmak üzere üç kısma ayırmış, merkezi yönetimi de genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri, özel bütçe kapsamındaki kamu idareleri ve düzenleyici ve denetleyici kuruluşlar olmak üzere üç gruba ayırmıştır. (Ek :1, Ek:2, Ek:3)
Merkezi yönetim bütçesinin üç ayrı gruba ayrılması temelde bu idarelerin farklı nitelik ve mali işleyişe sahip olmalarından kaynaklanmış olup, bu farklılık yine aynı Kanunun muhtelif maddelerine yansıtılarak mali yapıya ve bu yapının işleyişine ilişkin bir model ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Genel Bütçe
5018 sayılı Kanunda Genel bütçe, Devlet tüzel kişiliğine dahil olan kamu idarelerinin bütçesi olarak tanımlanmıştır. Genel bütçe anlayışında yukarda bahsedilen eski anlayışa göre esaslı bir değişiklik bulunmamaktadır. Genel bütçeli daireler;
- tek bir tüzel kişilik dahilinde
- aynı nakit idaresi kapsamında
- kendilerine has mal varlığı ve geliri olmayan
- hazine birliği ilkesi kapsamında yer alan
daireler olarak varlığını sürdürmektedir. Bununla birlikte eski uygulamada bağlı olduğu kurum bütçesi içinde olan ve kendine ait ayrı bütçesi olmayan bazı dairelerin yeni durumda ayrı bütçesinin olması öngörülmüştür. (Ek:1)
Özel Bütçe
5018 sayılı Kanuna göre özel bütçe; bir bakanlığa bağlı veya ilgili olarak belirli bir kamu hizmetini yürütmek üzere kurulan, gelir tahsis edilen, bu gelirlerden harcama yapma yetkisi verilen, kuruluş ve çalışma esasları özel kanunla düzenlenen her bir kamu idaresinin bütçesi olarak tanımlanmıştır.
Bazı kamu hizmetleri, genel yönetim dışında hizmet yönünden yerinden yönetim kuruluşları olarak örgütlenebilir. Özel bütçeli kuruluşları bu kapsamda değerlendirmek mümkündür. Özel bütçeli kuruluşlar;
- ayrı tüzel kişiliğe haizdirler
- mevzuatla; sosyal, bilimsel, teknik, kültür gibi alanlarda görevlendirilebilirler,
- belli ölçüde özerkliğe sahiptirler,
- kendilerine özgü mal varlığı vardır,
- kendi gelir kaynakları vardır,
- nakit idarelerini kendileri yürütür.
Özel bütçeli kuruluşlar Ek 2 sayılı cetvelde yer almıştır
Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Bütçesi
Düzenleyici ve denetleyici kurum bütçesi, özel kanunlarla kurul, kurum veya üst kurul şeklinde teşkilatlanan kurumların bütçesi olarak tanımlanmıştır. Düzenleyici ve denetleyici kurumlar özel bütçeli kurumlar için yukarda sayılmış olan mali yapı özelliklerine sahiptirler. Bu kurumlar Ek 3’te yer almıştır.