Tüzel Kişi Nedir? Tüzel Kişiler Nelerdir?

TÜZEL KİŞİLER

ÇEŞİTLERİ

B. Özel Hukuk Tüzel Kişileri

Özel hukuk alanında faaliyet göstermek üzere hukuki işlem ile kurulan tüzel kişilerdir. Kamu hukuku tüzel kişilerinden farklı olarak, özel hukuk tüzel kişileri kamu gücünü kullanma yetkisine sahip değildir. Kamu hukuku tüzel kişilerinn kanunla veya kanunun verdiği yetkiye dayanılarak idari işlemle kurulmalarına karşılık, özel hukuk tüzel kişilerinin kuruluşu bir hukuki işleme dayanır. Burada da numerus clausus(sınırlı sayı) ilkesi geçerlidir.

Yürürlükteki hukukumuzda özel hukuk tüzel kişileri:

Dernekler (M.K. md. 56 vd. ; DERN. K. md. 2/a);
Vakıflar (M.K. md. 101 vd. ; VAK. K. md. 4);
Ticaret Şirketleri (TTK. md. 136 vd.);
Sendikalar (SEND. K.);
Siyasi Partiler (SİY. PAR. K.)

Anılan özel hukuk tüzel kişileri yapıları ve izledikleri amaca göre ayırıma tabi tutmak mümkündür.

*Yapılarına Göre; “kişi toplulukları” – “mal toplulukları”

Kişi topluluğu niteliğindeki tüzel kişiler; dernekler, ticari şirketler, sendikalar ve siyasi partilerdir. Vakıflar ise mal topluluğu niteliği taşıyan tüzel kişilerdir.

*İzledikleri Amaca Göre; “kazanç paylaşma” – “kazanç paylaşmama”

Kazanç paylaşma yada ekonomik amaç güden tüzel kişiler, ticari şirketlerdir. TTK, tüzel kişiliğe sahip ticaret şirketi olarak kollektif, komandit, anonim ve limited şirketi ve kooperatifleri saymaktadır. (TTK. md. 136)

Kazanç paylaşma amacına yönelmemiş tüze kişiler ise, dernekler, vakıflar, sendikalar ve siyasi partilerdir.

Dernekler ve vakıflar Medeni Hukuk tüzel kişileri olarak anılırlar.

Dernekler, kazanç paylaşma amacı gütmeyen, diğer bir ifade ile temel amacının ekonomi olmadığı kişi topluluklarıdır.

Vakıf, belirli bir amaca özgülenmiş tüzel kişiliğe sahip mal topluluğu olarak tanımlanabilir.

Sendikalar ve siyasi partiler de özel hukuk tüzel kişisi niteliği taşıyan kişi topluluklarıdır. Sendikalar Kanunu md. 2’ye göre sendikaların amacı, “işçilerin veya işverenlerin çalışma ilişkilerinde, ortak ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek” olarak tanımlanabilir. Üyelerin ekonomik menfaatlerini korumalarına rağmen kazanç paylaşım amacı gütmezler.

Siyasi Partiler Kanunu md. 3’e göre “Siyasi partiler, Anayasa ve kanunlara uygun olarak, milletvekili ve mahalli idareler seçimleri yoluyla, tüzük ve programlarında belirlenen görüşleri doğrultusunda çalışmaları ve açık propagandaları ile milli iradenin oluşmasını sağlayarak demokratik bir Devlet ve toplum düzeni içinde ülkenin çağdaş medeniyet seviyesine ulaşması amacını güden” tüzel kişiler olarak tanımlamıştır. Buna göre, siyasi partilerin amacı iktidar sahibi olmaktır. Siyasi partiler, devlet örgütüne dahil olamadıkları için kamu hukuku tüzel kişiliği niteliği taşıyamazlar. Öte yandan siyasi partiler de dernekler gibi kişi topluluğu olmalarına rağmen, siyasi amaç gütmeleri nedeniyle derneklerden ayrılırlar.