Staj Yapan Öğrencilere Ücret Ödenmesi
Staj eğitimleri 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu kapsamında yürütülmektedir. Anılan Kanun’un “Amaç” başlıklı 1 inci maddesinde “Bu Kanunun amacı, çırak, kalfa ve ustaların eğitimi ile okullarda ve işletmelerde yapılacak mesleki eğitime ilişkin esasları düzenlemektedir.” Hükmü ile “ Kapsam” başlıklı 2 inci maddesinde “Değişik: 29.6.2001-4702/5 md.) Bu Kanun, Meslek Eğitim Kurulunun belirleyeceği mesleklerde, kamu ve özel sektöre ait kurum kuruluş ve iş yerleri ile mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarındaki eğitim ve öğretimi kapsar” hükmü vazolunmuştur.
Mezkûr Kanun’un “Tanımlar” başlıklı 3 üncü maddesinin (d) fıkrasında “Değişik:29.6.2001-4702/6 md.) “öğrenci”, işletmelerde, mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında örgün eğitim görenleri”; (h) fıkrasında, (Değişik:29.6.2001-4702/6 md.) “işletmelerinde Mesleki eğitim”, mesleki ve teknik eğitim okul kurumları öğrencilerinin beceri eğitimlerini işletmelerde, teorik eğitimlerini ise mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında veya işletme veya kurumlarca tesis edilen eğitim birimlerinde yaptıkları eğitim uygulamalarını”; (j) fıkrasında, (Ek:29.6.2001-4702/6 md.) “Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumları”, mesleki ve teknik eğitim alanında diplomaya götüren orta öğretim kurumları ve mesleki ve teknik eğitim yapan yükseköğretim kurumları ile belge ve sertifika programlarının uygulandığı her tür ve derecedeki örgün ve yaygın eğitim-öğretim kurumlarını ifade eder.” Hükümlerine yer verilmiştir.
Yine mezkûr Kanun’un “Ücret ve Sosyal Güvenlik” başlıklı 25 inci maddesinin birinci fıkrasında, “Aday çırak, çırak ve İşletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere ödenecek ücret ve bu ücretlerdeki artışlar; aday çırak veya çırağın velisi veya vasisi veya kişi reşit ise kendisi, öğrenciler için okul müdürlüğü ile işyeri sahibi arasında Bakanlıkça belirlenen esaslara göre düzenlenecek sözleşme ile tespit edilir. (Değişik son cümle: 13.2.2011-6111/64 md.) Ancak, işletmelerde meslek eğitimi gören örgün eğitim öğrencilerine, asgari ücretin net tutarının yirmi ve üzerinde personel çalıştıran işyerlerinde yüzde 30 undan, yirmiden az personel çalıştıran işyerlerinde yüzde 15 inden, aday çırak ve çırağa yaşına uygun asgari ücretin yüzde 30 undan aşağı ücret ödenmez.” Hükmüne yer verildikten sonra aynı maddenin üçüncü fıkrası ile aday çırak, çırak ve öğrencilere ödenecek ücretlerin her türlü vergiden müstesna olduğu belirtilmiş ve 4 üncü fıkrasında ise “aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere sözleşmenin akdedilmesi ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunun iş kazaları ve meslek hastalıkları ile hastalık sigortaları hükümleri uygulanır, Sigorta primleri 1475 sayılı İş Kanunun 33 üncü maddesi gereğince bunların yaşına uygun asgari ücretin % 50 si üzerinden Bakanlık ve mesleki ve teknik eğitim yapan yükseköğretim kurumlarının bağlı olduğu üniversitelerin bütçesine konulan ödenekle karşılanır.” Düzenlemesine yer verilmiştir.
Bahse konu düzenlemede; 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nun 2 inci maddesi gereği, işletmelerde beceri eğitimi yapmakta olan üniversite öğrencilerinin, bu kapsamında değerlendirilmesi gerektiği, mezkûr Kanun’un 25 inci maddesinin birinci fıkrasına göre ödenecek ücret ve bu ücretlerdeki artışlar; aday çırak veya çırağın velisi veya vasisi veya kişi reşit ise kendisi; öğrenciler için okul müdürlüğü ile işyeri sahibi arasında Bakanlıkça belirlenen esaslara göre düzenlenecek sözleşme ile tespit edilecek olup, işletmede mesleki eğitimi gören örgün eğitim öğrencilerine, asgari ücretin net tutarının yirmi ve üzerinde personel çalıştırılan işyerlerinde yüzde 30 undan, yirmiden az personel çalıştırılan işyerlerinde yüzde 15 inden aşağı ücret ödenmeyeceğine ilişkin hüküm, 3308 sayılı Kanun kapsamında değerlendirilmesi gerektiği, üniversite öğrencileri bakımından da geçerli olacağı izahtan varistedir.
25.02.2011 tarih, 6111 sayılı Kanunun 61 inci maddesi; Mesleki ve Teknik eğitim yapan yükseköğretim kurumlarının da 3308 sayılı Kanun kapsamına alındığından, söz konusu üniversite öğrencilerine de adı geçen Kanun kapsamında işlem yapılması gerekmektedir.
Söz konusu Kanunda yapılan değişiklikle bazı üniversitelerin teknik ve mesleki eğitim yapan bölümlerinde “Uygulamalı mesleki eğitim dersi olarak” işletmelerde bir dönem boyunca görülen mesleki eğitim kastedilmiştir.
Staj yapanların Kanun kapsamına alınması halinde halen …%5’ten az olmamak…. Denilen kontenjanda büyük sıkıntılar oluşacak ve mesleki eğitim gören lise (8 ay) ile üniversite öğrencilerinin (4 ay) kontenjanları sınırlanmış olacaktır. Özel işletmelerde bu durumu lehlerine kullanacakları aşikârdır.
6111 sayılı Kanun’un gerekçeleri incelendiğinde stajların değil; mesleki eğitim gören öğrencilerin Kanun kapsamına alındığı görülecek olup, staj yapan öğrencilere ücret ödenip ödenmeyeceği konusu buna göre değerlendirilmesi gerekmektedir.
Söz konusu Kanun kapsamında yapılan değişiklik üzerine Üniversitelerarası Kurul Başkanlığının görüşleri doğrultusunda üniversitelerde meslek ve teknik eğitim veren programlar belirlenmiş olup bu programlar Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından üniversiteler ile ilgili kurum ve kuruluşlara çeşitli tarihlerde bildirilmiştir.
Yükseköğretim Yürütme Kurulu tarafından, mesleki ve teknik eğitim yapıldığı belirlenen bu programlarda 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu kapsamında eğitimlerinin uygulamalı kısmına ilişkin çeşitli kurum ve kuruluşlarda mesleki eğitim gören öğrencilere eğitim yaptıkları kurum ve kuruluşlar tarafından ücret ödemesi gerekmektedir.
3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu kapsamında staj yapan öğrencilerin sigortalılık işlemlerinin yapılması gerektiği, stajyerlere ücret ödenmesi hususunda ise kamu kurumlarının kendi mevzuatları izin verdiği takdirde ödeme yapabileceği, stajlarını özel sektörde yapanlar için ücret ödenmesinin zorunlu olduğu değerlendirilmektedir.
Buna göre; Kamu kurumlarının birçoğunun mevzuatlarında staj ücreti ödenmesine ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Bulunmadığı için bütçelerindeki ilgili harcama kalemine ödenek konmamaktadır. Ödenek konanlarında çok az miktarda ödenek konduğundan, ancak sınırlı sayıda öğrenciye staj ücreti ödenerek staj yapmaları sağlanabilmektedir.Staj ücreti ödenmesine ilişkin yasal düzenleme olsa bile kamu kurumlarında ödeneğin olmaması veya yeterli ödeneğin olmaması gibi nedenlerle stajlar için ücret ödenememesi gibi sorunlar yaşanmaktadır.
Sağlıkla ilgili alanlarda eğitim yapan öğrenciler (Hemşirelik, Fizik Tedavi, Sağlık Teknikerliği, Diyetisyenlik gibi) genellikle kendi üniversite hastanelerinde stajlarını yapmaktadırlar.
Üniversite hastanelerinde staj yapan öğrencilerin staj ücreti döner sermaye gelirlerinden karşılanmaktadır.
Üniversite hastanelerinin döner sermayelerinin bilinen durumu gereği ya çok düşük sayıda öğrencinin staj ücreti ödeyerek staj yapmalarına izin verilebilmekteler, ya da öğrencilerin staj başvurularını ödenek olmadığından kabul etmemektedirler.
Bu durumda öğrenciler staj yapacak yer bulmakta güçlük çektikleri için staj ücreti almadan staj yapmayı kabul ederek stajını yapak istemektedirler.
Staj ücreti, hem staj yapılacak kamu kurumlarını ve üniversitelerin döner sermaye işletmelerini, hem de staj yapacak öğrencilerin staj yapacak yer bulmada sıkıntı yaşamalarına neden olmaktadır.
Yasada staj ücreti ödenmesine ilişkin hüküm olmasına karşın kamu kurumlarının ödenek sıkıntıları nedeniyle kanun maddesi uygulanamamaktadır.
İvedi olarak staj ücreti ödemesi konusunda yaşanan sorunlara çözüm getirilmesi gerekmektedir. Aksi halde staj yapacak öğrencilerde, staj ücreti ödeyecek kamu kurumları da sıkıntı yaşayacaklardır.