Sayıştay meslek mensuplarının derneklerin yönetim organlarında görev alıp alamayacakları hususundaki tereddüt.
Karar No : 4912/1
KONU
Sayıştay meslek mensuplarının derneklerin yönetim organlarında görev alıp alamayacakları hususundaki tereddüt.
İNCELEME
Sayıştay meslek mensuplarının derneklerin yönetim organlarında görev alıp alamayacakları hakkındaki tereddüdün karara bağlanmasına ilişkin Daireler Kurulunun 22.4.1998 tarih ve 978/8 sayılı kararı ile ilgili olarak 5’inci dairece verilen 17.9.1998 tarih ve 1998-19 Dilek-866 sayılı karar okunarak, gereği görüşüldü.
832 sayılı Kanunun 93’üncü maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında, özel bir kanun ile olmadıkça Sayıştay mensuplarının resmi veya özel daire, kurum ve kurullarda ve özel kişiler yanında paralı ve parasız hiç bir görev alamayacakları, bu maddeye aykırı hareket edenlerin istifa etmiş sayılacakları, bu hususun disiplin kurullarınca karara bağlanacağı belirtilmek suretiyle Sayıştay mensuplarının başka görev almaları yasaklanmış; ancak, aynı maddenin değişik son fıkrasında kooperatif şirketleri ve hayır kurumlarının yönetim kurullarında görev alanlar, ilmi ve mesleki araştırma ve yayınlarda bulunanlar davet olundukları milli ve milletlerarası kongre konferans ve toplantılara katılanlar için bu madde hükümlerinin uygulanmayacağı ifade edilerek başka görev yasağının istisnaları getirilmiştir.
Görüşülmekte olan olayda, Sayıştay meslek mensuplarından birisinin ………… Kültür ve Dayanışma Derneğinin yönetim kurulunda görev alması söz konusu olduğundan, adı geçen derneğin 832 sayılı Kanunun değişik 93’üncü maddesinin başka görev yasağının istisnalarına ilişkin üçüncü fıkrasında yer alan hayır kurumları meyanında mütalaa edilip edilmeyeceğinin karara bağlanması istenilmektedir.
2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının “Temel Haklar ve Ödevler” başlıklı İkinci Kısmının “Kişinin Hakları ve Ödevleri” bölümünde yer alan “Dernek kurma hürriyeti” başlıklı 33’üncü maddesinin ilk fıkrasında; herkesin önceden izin almaksızın dernek kurma hakkına sahip olduğu, üçüncü fıkrasında hiç kimsenin bir derneğe üye olmaya veya dernekte üye kalmaya zorlanamayacağı ve dernek kurma hürriyetinin kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usullerin kanunla gösterileceği hüküm altına alınmış, aynı maddenin altıncı fıkrasında ise; birinci fıkra hükmünün, Silahlı Kuvvetler ve kolluk kuvvetleri mensupları ile kamu hizmeti görevlilerinin dernek kurma haklarına başkaca sınırlamalar getirilmesine veya bu hürriyeti kullanmalarının yasaklanmasına engel olmayacağı belirtilmiştir.
Anayasamızın bu hükümlerine paralel olarak düzenlenen 2908 sayılı Dernekler Kanununun “Dernek kurma hakkı” başlığını taşıyan 4’üncü maddesinin ilk fıkrasında; medeni hakları kullanma ehliyetine sahip ve 18 yaşını bitirmiş olan herkesin önceden izin almaksızın dernek kurabileceği belirtildikten sonra, müteakip fıkrada 4 bent halinde dernek kurmaları yasak olanlar sayılmıştır. Bu fıkranın ilk bendinde, özel kanunlarında dernek kuramayacakları belirtilen memur statüsündeki kamu hizmeti görevlilerinin yasak kapsamında olduğu ifade edilmiştir.
Aynı Kanunun “Üye olma hakkı” başlıklı 16’ncı maddesinde de yine genel ilke olarak medeni hakları kullanma ehliyetine sahip ve 18 yaşını bitirmiş bulunanların kurulmuş olan derneklere üye olabilecekleri hükme bağlandıktan sonra dernek kurma hakkında olduğu gibi, kamu düzeni ve güvenliği açısından veya kamu hizmetlerinde tarafsızlığı sağlama bakımından derneklere üye olması sakıncalı görülen kişilerle derneklere girmeleri yetkili makamların iznine tabi tutulanlar tek tek sayılmıştır. Bu maddenin değişik 1 numaralı bendinde; Anayasa Mahkemesi üyeleri, Yargıtay üyeleri, Danıştay üyeleri ve Sayıştay meslek mensupları ile hakim ve savcıların mensup bulundukları kuruluşun kanunda gösterilen yetkili organlarınca izin verilmesi halinde derneklere üye olabilecekleri belirtilmiştir.
Yine aynı Kanunun 18’inci maddesinin üçüncü fıkrasının 1 numaralı bendinde,4’üncü maddede belirtilen kamu hizmeti görevlilerinin 16’ncı madde gereğince üye olabilecekleri derneklerin yönetim ve denetim kurullarında görev alamayacakları hükme bağlanmıştır. Buna göre derneklere izinle üye olabilecek kamu hizmeti görevlilerinin, bu derneklerin yönetim ve denetim kurullarında görev almaları mümkün bulunmamaktadır.
Her ne kadar 2908 sayılı Kanunun 4’üncü maddesinde değişiklik yapan 3.7.1997 tarih ve 4279 sayılı Kanunun 1’inci maddesi ile, daha önce isimleri tek tek sayılan meslek grupları yerine “özel kanunlarında dernek kuramayacakları belirtilen memur statüsündeki kamu hizmeti görevlileri” tabiri getirilmişse de, bu değişikliğe ilişkin madde gerekçesinde, “derneklere üye olma hakkı bakımından izne tabi olan ve Dernekler Kanununun 16’ncı maddesinde sayılan yüksek mahkeme üyeleri, hakim ve savcılar ile Sayıştay meslek mensuplarının dernek kurma açısından da öncelikle izne tabi oldukları, ancak bu konunun madde metninde ayrıca belirtilmesine gerek olmadığı” ifade edilmiştir. Böylece, 2908 sayılı Dernekler Kanununun 16’ncı maddesinde tadat edilen ve aynı Kanunun 18’nci maddesi ile derneklerin yönetim ve denetim kurullarında görev almaları yasaklanan meslek gruplarının isimlerinin 4’üncü maddenin ikinci fıkrasının 1 numaralı bendinde tek tek sayılması yerine “özel kanunlarında dernek kuramayacakları belirtilen memur statüsündeki kamu hizmeti görevlileri” tabirinin kullanılması tercih edilmiş, ancak bu tercih, adı geçen Kanunun 4, 16 ve 18’inci maddeleri birlikte değerlendirildiğinde izin alarak derneklere üye olacakların derneklerin yönetim ve denetim kurullarında görev alamayacakları hususunda herhangi bir değişikliğe yol açmamıştır.
832 sayılı Kanunun, özel bir kanun ile olmadıkça Sayıştay mensuplarının resmi veya özel daire ve kurum ve kurullarda ve özel kişiler yanında paralı ve parasız hiç bir görev almamalarını amir bulunan 93’üncü maddesinin istisnaları arasında sayılan “hayır kurumları”nın adı geçen dernek bakımından yorumlanması ve değerlendirilmesi gerektiği öne sürülebilirse de, 2908 sayılı Kanunla münhasıran dernekler için yapılan özel düzenlemeler karşısında böyle bir değerlendirme yapılmasına ve adı geçen derneğin hayır kurumu olup olmadığının tespitine ihtiyaç bulunmamaktadır.
Bu itibarla Dernekler Kanununun açıklanan hükümleri karşısında Sayıştay meslek mensupları da dahil olmak üzere izinle derneklere üye olabilecek kamu hizmeti görevlilerinin hiçbir derneğin yönetim ve denetim kurullarında görev almalarının mümkün bulunmadığına, çoğunlukla karar verildi.