Kamu Alacaklarının Özel Ödeme Şekilleri Nelerdir?

KAMU ALACAKLARININ ÖZEL ÖDENME ŞEKİLLERİ

I-GİRİŞ

Kamu alacakları tabiri, Devletin; sözleşme ve haksız fiil dışındaki, vergi kanunları ile kamu hizmetlerinin uygulamasından kaynaklanan diğer alacakları için kullanılmaktadır.

Kamu alacağı, Devlete, il özel idarelerine ve belediyelere ait vergi, resim, harç, ceza tahkik ve takiplerine ait muhakeme masrafı, vergi cezası, para cezası gibi asli, gecikme zammı, faiz gibi fer’i amme alacakları ve aynı idarelerin sözleşmeden, haksız fiil ve haksız iktisaptan doğanlar dışında kalan ve kamu hizmetleri uygulanmasından kaynaklanan diğer alacakları ile; bunların takip masrafları olarak da ifade edilebilir.
Kamu alacaklarının takip ve tahsil işlemleri 6183 sayılı Amme Alacakları Tahsil Usulü Hakkındaki Kanun uyarınca yerine getirilmektedir.

II-KAMU ALACAKLARININ ÖDENME ŞEKİLLERİ:

Kamu alacaklarının ödenmesi, alacaklı tahsil dairesinin selahiyetli ve mesul memurları tarafından verilecek makbuz karşılığı yapılır.

Makbuz karşılığı yapılmayan ödemelerle selahiyetli ve mesul memurlardan başkalarına yapılan ödemeler amme alacağına mahsup edilemez.

Amme alacaklarının tahsilinde kullanılan makbuzların şeklini ilgili amme idareleri tayin eder.

Borçlular makbuzlarını amme alacağının tahsil zamanaşımı müddeti sonuna kadar saklamaya ve selahiyetli memurlarca istendiğinde göstermeye mecburdurlar.

Makbuzun borçluya posta ile gönderilmesi gerektiği hallerde posta masrafı alacaklı kamu idaresine aittir.

Maliye Bakanlığının ödemenin özel ödeme şekilleri kullanılmak suretiyle yapılması zorunluluğunu getirmeye yetkilidir. Bu yetkinin tahsil daireleri, amme alacağının türü, ödeme zamanı ve bulunduğu safhalar itibarıyla topluca veya ayrı ayrı kullanılabilir.

Yukarıda yer verilen hükümlerin Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye istinaden, 01.01.2008 tarihinden sonra kanuni süresinde verilecek Kurumlar Vergisi ve Geçici Vergi Beyannameleri üzerine tahakkuk edecek kurumlar vergisi ile kurumlar vergisine mahsuben ödenecek geçici verginin, vergi dairelerinin veznelerine nakden veya çekle ödenmesi yerine tahsilata yetkili kılınan bankalara ödenmesi mecburiyeti getirilmiştir. Dolayısıyla, kurumlar vergisi mükelleflerinin bu tarihten sonra kanuni süresinde ödemeleri gereken kurumlar vergisi ile geçici vergilerinin nakden veya çekle tahsilatı vergi dairesi veznelerince yapılmayacaktır.

III-KAMU ALACAKLARININ ÖZEL ÖDEME ŞEKİLLERİ:

Maliye Bakanlığının tayin edeceği yerlerde, nev’ileri Maliye Bakanlığınca tespit edilecek amme alacakları, bu Bakanlıkça isimleri belirtilecek bankalar aracılığıyla veya postaneler vasıta kılınmak suretiyle ödenebilir.

Maliye Vekaleti bu madde gereğince ödeme yapılmasını ihtiyar ettiği takdirde, ödemenin:

1-Çizgili çek kullanılmak suretiyle,

2-Mükellef hesabından aynı bankadaki ilgili vergi dairesi veya Merkez Bankası hesabına aktarma suretiyle,

3- Vergi dairelerinin veya Merkez Bankasının hesabı bulunan bankalara bu daireler hesabına ödeme suretiyle,

4- Postaneler vasıta kılınmak suretiyle,

5-Banka kartı, kredi kartı ve benzeri kartlar kullanılmak suretiyle,

yapılmasını düzenlemeye yetkilidir.

1-Çizgili Çek Kullanılmak Suretiyle Ödeme:

6183 sayılı Kanunun 41 inci maddesi çizgili çek kullanılmak suretiyle ödemeyi özel ödeme şekilleri arasında saymıştır. Çekle yapılacak ödemelerde aşağıda belirlenen esaslara göre işlem yapılması uygun görülmüştür.

a) Çekle yapılacak ödemelerde, 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine uygun olarak düzenlenmiş ve 3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanunun Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına verdiği yetkiye istinaden bu banka tarafından yayımlanan tebliğlerle belirlenmiş şekil ve esaslara uygun olarak bastırılmış ve kodlaması yapılmış ve bizzat amme borçlusu tarafından keşide edilerek imzalanmış çekler kabul edilmektedir.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının söz konusu tebliğlerine uygun bir şekilde bastırılmamış veya kodlaması yapılmamış çekler ile ödeme yapılmak istenildiği takdirde, bu çekler hiçbir şekilde işleme konulmayarak mükellefe iade edilecek ve ödeme yapılmamış sayılacaktır.

b) Amme alacaklarına karşılık düzenlenen çekler tahsil dairesine ve tahsile yetkili kılınmış bankalara verilecek ve karşılığında vergi dairesi alındısı/vergi tahsil alındısı alınması gerekir.

c) Çeklerin vergi dairesine veya bankaya verildiği tarihte ya da bundan en çok bir gün önceki tarihte düzenlenmesi zorunludur. Daha eski tarihli çekler ödemelerde kabul edilmeyecektir.

d) Çekle yapılan ödemelerde, kural olarak çekin banka nezdinde bir karşılığının bulunup bulunmadığı şartı aranılmadığından, amme alacağına karşılık düzenlenen çeklerin arkalarına bankalarca “Bloke edilmiştir” veya “Karşılığı vardır” şeklinde bir şerh verilmesine gerek bulunmamaktadır.
Ancak, Maliye Bakanlığınca gerek görüldüğü hallerde, bu Bakanlıkça belirlenen amme alacakları için karşılığı bloke edilmiş çekle ödeme yapılabilecektir.

e) 6183 sayılı Kanunun 44 üncü maddesi gereğince, çizgili çekin tahsil dairesine veya bankaya verildiği tarihte ödeme yapılmış sayılacaktır. Çeklerin posta yoluyla tahsil dairesine gönderilmesi halinde ise postaya verildiği tarih değil, tahsil dairesi kayıtlarına intikal ettiği tarih ödeme tarihi olarak kabul edilecektir.

f) Çekle yapılan ödemelerde çekin karşılıksız çıkması halinde, 3167 sayılı Kanun hükümlerine göre işlem yapılacaktır.
Diğer taraftan, borçlunun tahsil dairesine ibraz ettiği çekin karşılığının bankada mevcut olmaması halinde, ödeme yapılmamış sayılacağından, borçlu hakkında 6183 sayılı Kanunun 54 ve müteakip maddeleri uyarınca cebren takip ve tahsil işlemlerine başlanılması gerektiği tabiidir.

g) Çek veya aktarım emrinin veya banka kartı, kredi kartı ve benzeri kartlar ile yapılan ödemenin herhangi bir sebeple tediye edilmemesi halinde amme alacaklısının borçluya karşı rücu hakkı mahfuzdur.

h) Hususi ödeme şekillerinde ödeme tarihi

41 ‘inci maddeye göre yapılan ödemelerde çekin tahsil dairesine veya bankaya verildiği, paranın bankaya veya postaneye yatırıldığı, banka kartı, kredi kartı ve benzeri kartlar ile yapılan ödemelerde işlemin kartla yapıldığı, münakale emri üzerine paranın tahsil dairesi hesabına geçtiği gün ödeme yapılmış sayılır.

2- Postaneler Aracılığıyla Ödeme:

6183 sayılı Kanunun 41 inci maddesinin Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye istinaden, PTT Genel Müdürlüğü ile yapılan protokolle,
-2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa27 göre verilen trafik idari para cezalarının,
-5539 sayılı Karayolları Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunun28 21 inci maddesine istinaden erişme kontrollü karayollarından kaçak geçiş yapanlardan alınan geçiş ücreti ve idari para cezalarının,

PTT iş yerlerince PTT alındısı/vergi tahsil alındısı düzenlenmek suretiyle tahsiline yetki verilmiştir.

Belirtilen alacaklar dışında PTT iş yerlerinin Devlete ait alacaklardan, vergi dairelerince tahsil edilen herhangi bir amme alacağını tahsil yetkisi bulunmadığından, PTT iş yerlerine, tahsilat yetkisi verilmemiş amme alacaklarının vergi tahsil alındısı, posta çeki ve yurt içinde posta havalesi kullanılmak suretiyle ödenmesi mümkün bulunmamaktadır.

Amme alacaklarının tahsiline yetkili kılınan PTT iş yerlerinin, tahsil ettikleri paraları Hazine hesaplarına aktarma süresi azami 10 gündür. Tahsil edilen tutarların Maliye Bakanlığınca belirlenen sürede Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına aktarılmaması halinde, söz konusu amme alacağı PTT’den 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesi hükmüne göre hesaplanacak gecikme zammı ile birlikte aynı Kanun hükümlerine göre takip ve tahsil olunacaktır.

3-Banka Hesabından Aktarma, Banka Kartı, Kredi Kartı Ve Benzeri Kartlar Kullanılmak Suretiyle,

Bankalarca tahsil edilen veya banka kartı, kredi kartı ve benzeri kartlar kullanımı karşılığı olarak ödenmesi gereken paraların T.C. Merkez Bankasına aktarılması süresi, tahsil edildikleri tarihten itibaren azami 7, kredi kartı ile yapılan ödemelerde, işlem tarihini takip eden günden itibaren azami 20, postaneler vasıta kılınmak suretiyle yapılan ödemelerde, yapılan ödemelerin ilgili vergi dairelerine intikal ettirilme süresi, ödemenin yapıldığı tarihten itibaren azamî 10 gündür.

Maliye Bakanlığı bu süreyi aşmamak üzere alacak türleri ve/veya bankalar itibarıyla farklı süreler tayin etmeye yetkilidir.

Bankalarca tahsil edilen veya banka kartı, kredi kartı ve benzeri kartlar kullanımı karşılığı olarak ödenmesi gereken paralar süresinde T.C. Merkez Bankasına aktarılmadığı, postaneler vasıtasıyla yapılan ödemeler süresinde vergi dairelerine intikal ettirilmediği takdirde, sözkonusu amme alacağı, tahsilatı yapan bu kuruluşlardan gecikme zammı tatbik edilmek suretiyle tahsil edilir.

Tahsilatı yapan veya banka kartı, kredi kartı ve benzeri kartlar kullanımından dolayı ödeme yapması gereken banka şube müdürleri, tahsil edilen paraların belirlenen sürelerde T.C. Merkez Bankasına aktarılmasından, postane veya posta çek merkezi müdürleri ise postane vasıta kılınarak yapılan ödemelerin belirlenen sürelerde ilgili vergi dairelerine intikal ettirilmesinden sorumludurlar.

Amme alacaklarının tahsiline yetkili kılınan bankalar, tahsil ettikleri paraları maliye Bakanlığınca belirlenen sürede Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına aktarmadıkları takdirde, söz konusu amme alacağı, ilgili bankadan 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesi hükmüne göre hesaplanacak gecikme zammı ile birlikte aynı Kanun hükümlerine göre takip ve tahsil olunacaktır.

Tahsilatı yapan veya ödemede bulunması gereken ilgili kuruluşların, bu görevleri süresinde yerine getirmeyen sorumlularından, ödemeye konu amme alacağının % 10’u nispetinde ayrıca ceza tahsil olunur.

Bankalar amme alacaklarının kredi kartı ile ödenmesi sırasında amme borçlusundan komisyon alabilirler. Maliye Bakanlığı, kredi kartı kullanılmak suretiyle yapılacak ödemelerde komisyon ödenmemesi için amme alacağının vade tarihinden (bu tarih dahil) azami 20 gün öncesine kadar belirlenecek bir sürede ödeme yapılması şartını getirmeye, ödemelerin; komisyonsuz veya komisyon karşılığı yapılma şekillerinden birini veya her ikisini birlikte kullandırmaya yetkilidir.

Bankalarla yapılmış bulunan protokoller çerçevesinde, Maliye Bakanlığınca uygun gördüğü amme alacakları, vergi dairesi adına yetkili kılınmış bankaların yurt genelindeki şubelerine, vergi tahsil alındısı ile ödenebilmekte ve ödemenin vergi tahsil alındısının düzenlendiği tarihte yapıldığı kabul edilmektedir.
Ayrıca, tahsilata yetkili kılınmış bankaların internet bankacılığı ile sunduğu hizmetler arasında vergi tahsilatının da yer alması halinde, internet bankacılığı ile de ödeme yapılabilmektedir. Bu takdirde de, ödeme anında banka tarafından vergi tahsil alındısı düzenlenmekte ve borçlunun banka şubesinden talebi üzerine bu alındı kendisine teslim edilmektedir.

Diğer taraftan, amme borçlusunun banka hesabından vergi dairesinin banka hesabına para gönderilmek suretiyle ödeme yapılması halinde, amme alacağının ödeme tarihi, paranın Hazine hesaplarına aktarıldığı tarih olacaktır.

Bankalar tarafından yapılan tahsilatlara ilişkin bilgiler, elektronik ortamda Gelir İdaresi Başkanlığına iletilmekte ve bu bilgiler vergi daireleri itibarıyla elektronik ortamda mükellef hesaplarına işlenmesi gerekmektedir.

IV-SONUÇ
Finansal araçların ve bankacılık teknolojisinin gelişmesiyle beraber, kamu lacaklarının tahsil şekilleri de gelişmeye başlamıştır.
Kamu alacaklarının nakden tahsilatının mümkün olduğu gibi, çekle, kredi kartıyla yada bankaların internet bankacılık işlemleri vasıtasıyla da tahsili mümkündür.
Bu tür tahsilat şekillerinin gelişmesiyle beraber, kamu borcunu yatıracak olan borçlular da, vergi dairelerinde, belediye vezneleri önünde sıra beklemeyeceklerdir.
Özellikle banka vasıtayla yapılan kamu alacakları tahsilatında, alacaklı kamu idaresinin dikkatli bir şekilde takibatı yapması önem arz etmektedir.
Bu çerçevede gerek alacaklı kamu idareleri ve bankacılık sisteminin, kamu alacaklarının tahsilatıyla ilgili konularda daha istekli davranıp bu konudaki sistemlerin geliştirilmesi yönünde çaba gösterilmesi de önem ifade etmektedir.