Hakediş Nedir? Hakediş Nasıl Düzenlenir?
Hakediş (İstihkak)
Bir inşaat taahhüt ve onarım işinde işin başlamasından o ana kadar yapılan (gerçekleştirilen) kısmına ait işlemlerin parasal olarak ölçülmesine hakediş denir. Diğer bir ifade ile hak edişler, müteahhitlerce iş programına uygun olarak yapılan işin ve işte kullanılmak üzere işyerine getirilen malzemenin miktarını, birim fiyatını, tutarını; hak kazandığı fiyat farkının hesaplama biçimini ve hakediş raporları, esas olarak yapılan işin karşılığının iş yapıldıkça müteahhide ödenmesi amacıyla düzenlenen belgeler olması nedeniyle, aynı zamanda işin belli bir kısmının yapıldığını da göstermektedir. Hakediş raporları, 4734 sayılı Devlet İhale Kanunu ve 4735 sayılı kamu ihale sözleşmeleri kanuna göre yapım işlerinin yürütülmesindeki genel esasları belirleyen Yapım işleri genel şartnamesine göre iki çeşit hakediş raporu söz konusudur. Bunlar;
a- Geçici hakediş raporu.
Genellikle ayda bir düzenlenir ve müteahhitlerin o ay içinde yaptıkları işin karşılığını belirtir. Yapım işleri genel şartnamesinin 40 maddesine göre; Yüklenicini yaptığı işler ile ihzarattan doğan alacakları, metrajlara göre hesaplanarak sözleşme hükümleri uyarınca kesin ödeme niteliğinde olmamak ve kazanılmış hak sayılmamak üzere geçici hakediş raporları ile ödenir. Metrajlar, yeşil defter ve eklerinde gösterilir. Yüklenici, idarenin isteği halinde, kesin hesapları da yapı denetim görevlisinin denetimi altında işe paralel olarak yürütmek zorundadır.
3
Geçici hakediş raporlarının düzenlenmesinde, bitmiş iş kısımları için kesin metrajdaki miktarlar dikkate alınır.
Geçici hakediş raporları yüklenicinin başvurusu üzerine, sözleşme veya eklerinde aksine bir hüküm bulunmadıkça ayda bir defa düzenlenir. Yüklenici başvurmadığı takdirde idare, en çok üç ay içinde, tek taraflı olarak hakediş düzenleyebilir. Gelecek yıllara sari olmayan sözleşmelerde yaptırılan işler için, son hakediş raporu bütçe yılının sonuna rastlayan ayın yirminci günü düzenlenir.
İşe başlanıldığı tarihten itibaren meydan getirilen işler ile o tarihteki ihzaratın miktarı yapı denetim görevlisi tarafından yüklenici veya vekili ile birlikte ölçülür ve bulunan miktarlar sözleşmedeki esaslara uygun olarak hakediş raporuna dahil edilir. İhzaratın hakediş raporlarına geçirilebilmesi için, bunarlın işin bünyesine girecek veya yardımcı olarak kullanılacak malzemeden olması ve fiyatların İhale dokümanında gösterilmiş bulunması gereklidir.
Düzenlenen hakediş raporunun işleme konulabilmesi için, yüklenici veya işbaşında bulunan vekili tarafından imzalanmış olması gereklidir.
Her hakediş tutarından, bir evvelki hakediş tutarı çıkarıldıktan sonra kalan miktara idarece ilgili mevzuata göre hesaplanacak Katma Değer Vergisi eklendikten sonra bulunan miktardan sözleşmede yazılı kesintiler, varsa yüklenicinin idareye olan borçları ve cezalar ile kanunen alınması gereken vergiler kesilir. Hakediş raporu, yüklenici veya vekili tarafından imzalandığı tarihten başlamak üzere en geç sözleşmesinde yazılı sürenin sonunda, eğer sözleşmede bu hususta bir kayıt yoksa otuz gün içinde tahakkuka bağlanır. Bu tarihten başlamak üzere on beş gün içinde de ödeme yapılır.
b- Kesin hakediş raporu.
İş bitirildikten sonra çıkarılacak kesin hesaba dayalı olarak düzenlenen hakediş raporuna kesin hakediş raporu denir. Kesin hakediş raporunun düzenlenmesinde geçici hakediş raporlarındaki rakamlara itibar edilmez ve kesim metraj ve hesaplar sonucunda bulunan miktarlar esas alınır. Yüklenici kesin metraj ve hesapları inceleyip itirazsız imzaladıktan sonra hesapların idarece incelenmesi yapılır. Kesin hesapların ve kesin kabul tutanağının idarece onaylanmasından sonra, idarece onaylanmış kendin hesaplara dayalı olarak, yapı denetim görevlisi tarafından kesin hakediş raporu düzenlenir.
Hesap kesme işleminde, gerçekleştirilen bütün işlerin kesin halediş raporuna geçirilen bedelinin iş sırasında geçici hakediş raporları ile ödenen miktarlar düşülür. Daha sonra geçici hakediş ödeme usulleri çerçevesinde, hak edişe yapılan ek ve kesintilerden sonra kalan tutar yükleniciye (müteahhide) ödenir.
Hakediş belgesi, Vergi Usul Kanunua göre düzenlenen bir belge türü olmadığından, hakediş belgesi düzenlenen işlerde ayrıca fatura düzenlenmesi gerekir ve ödenen Katma değer vergisi’nin indirim konusu yapılabilmesi için ayrıca bu faturada Katma Değer vergisinin gösterilmesi gerekmektedir. (KDV Tebliği N.35)