Döner Sermaye/Özel BütçeGÜNCEL HABERLERMALİYE MEVZUATI

Döner Sermayeli Bütçeler Nedir? Döner Sermaye Nedir?

Euro-1

Döner sermayeli  işletme  bütçeleri:

Türkiye’de  bütçede  genellik  ilkesinin  önemli  istisnalarından  biriside

döner  sermaye  bütçeleridir. Kamu ekonomisi  kuruluşlarına  döner sermaye  adı ile  işletme  sermayesi  verilerek  bunların  asıl  amaçları olan  kamu  hizmet  yanı sıra , yada onun  yan  ürünü  olarak  küçük  çaplı ticari , sınai  ve  tarımsal  faaliyetlerini  bu sermaye  ile  sürdürmeleri  sağlanır. Bu  yolla  elde  edilen  ürünler  pazarlanarak  kamuya  ek  gelir  elde  edilir.

Döner  sermaye  uygulamasına ilk kez  1925 yılında  rastlanmaktadır. Tarım kuruluşlarına  sabit  sermaye  verilmesine  ilişkin  yasada  döner  sermaye  deyimi  yerine  sabit  sermayeden  söz  edilmekte  ise de  getirilen  kurum tipik bir  döner  sermayedir. Daha  sonra  1927  yılında  çıkarılan bir  kanunla , döner sermaye  kurumu , katma  bütçenin  bir  tamamlayıcısı olarak mali  düzenimize  girmiştir.

Döner  sermaye  uygulaması , başlangıçta , asıl  işlevi  devamlı  ve  genel  kamu  hizmeti  niteliği  taşıyan  görevlerini  yerine  getirmek  olan  ve  kullanmaya  hazır  belli  bir  üretim  gücü  bulunan  bazı  kamu kuruluşlarının  sabit  sermayesinin (bina, makine ve  teçhizatın) tam kullanımını  sağlayacak , zaman  zaman  ortaya çıkacak  kapasite  fazlasını  değerlendirecek  bir  araç olarak  düşünülmüştür. Örneğin ; bir  basım  evi , bir  tamir  atölyesi  gibi  kamu hizmetlerini  yerine  getiren  kuruluşlara  destek  sağlamak için  kurul  tesislerin  asıl  görevlerinden  arta  kalan  boş  süreleri  değerlendirmeleri  ekonomik  açıdan  verimli  bir  yöntemdir. Bunun  gibi bir  tarımsal araştırma  çiftliğinin  bu vesile  ile  ürettiği  ürünleri  piyasaya satması devlete  ek  gelir sağlayarak araştırma  giderlerini  azaltır. Tüm  makine  ve  tesislerle birlikte  uzmanlaşmış  personelin  bu  yolla  tam  çalışma  düzenine  sokulması hem  ülke  ekonomisine  üretim  artışı  sağlaması  hem de  kamu  giderlerinde  savurganlığın  önlenmesi  ve  verimliliğin  artırılması  açısından  yararlı  olur.

Yararları tartışılamayacak  kadar  açık  olan döner  sermayeli  işletmelerin  kuruluşunda  şu ölçütlerin  dikkate  alınması  başlangıçta  tasarlanan  modelin gereğidir  Döner   sermaye ile  piyasa  ve  diğer  kamu  kuruluşlarına  mal  ve  hizmet  sunacak olan kamu hizmeti  biriminde  asıl  hizmetin  kullanmadığı sürekli yada  mevsimlik  bir  kapasite  fazlası olmalıdır. Bu  artık kapasite  ile  üretilen  mal  ve  hizmetler  belli  bir  piyasa  fiyatı  ile  kamu  kesimine  veya  özel  firmalara  satılabilmelidir. Nihayet, döner  sermaye  faaliyeti  birimin  kuruluş amacını  oluşturan  kamu hizmetlerinin  yürütülmesinde  aksaklık yaratmamalıdır.

Zamanla  döner  sermaye  uygulama  amacından saptırılarak  bir  atıl  kapasite  kullanımı  olmasa  bile , küçük  çaplı alış-veriş  konuları, önemsiz  devlet  varlıklarının  işletilmesi  içinde  bu  yola gidilmiştir . Devlet  hastanelerinde  ilaç ve  yiyecek  giderlerinin  bir  bölümünün karşılanması,

sağlık  personeline  belirli  çalışma  primleri  sağlanması , müze  ve  benzeri  yerlerde  bakım ve  onarım  giderlerinin karşılaması gibi  amaçlarla  döner  sermayeler  kurulmuştur.

Her  bir  döner  sermayeli  kuruluşun  kuruluş yasasında  belirli  nominal  sermaye  saptanır. Bu  sermayenin  belli  bölümü  başlangıçta  ilgili  genel  veya  katma  bütçeli kuruluşun  bütçesine  konulan ödenekten  karşılanır veya  kuruluşa  belirli  sabit  sermaye  tahsisi  yapılır(bina, demirbaş vs.  verilmesi  gibi) nominal sermayenin  artan  kısmı  ya  genel  ve  katma  bütçelere  konan  ödeneklerle  yada  döner  sermaye  karlarının sermayeye  eklenmesi ile  tamamlanır.

Nominal  sermaye  yasada  saptanan  düzeye ulaştıktan sonra  işletme  karları   ilgili   genel  veya  katma  bütçeye gelir    olarak  yazılır . Bu  ödemelerin  aksaması üzerine, son  yıllarda bütçe  yasalarına  zorlayıcı hükümler konmakta  ve  döner  sermayelerin  aylık  gayri safi  hasılatlarının yüzde  15’e  kadar  olan  kısmını  ve  dönem  sonu  karlarını  genel bütçeye  peşin  olarak gelir  yazmak  ve  bunların  tahsili  için  ödemeler  almak  üzere  Maliye  ve  Gümrük Bakanlığına   yetki   verilmektedir.

Her  döner  sermaye  için  Maliye  Bakanlığı bir  sorumlu sayman atar. Bu sayman diğer  gelir  ve  gider  saymanları  gibi  Sayıştay’a  yönetim  dönemi hesabı vermekle  yükümlüdür ; doğacak  devlet  zararından  sorumludur. Ancak  son  yıllarda  döner  sermaye  sayısının  hızla  artmasına  karşın , bunları  birbirleri  ile  uyumlu  bir  bütünlüğe  kavuşturacak  yasal  düzenleme ve  hesap sistemleri  tek  düzeliğe   ve  işlerliğe  kavuşturulamadığı  için  bu  kuruluşlar  üzerindeki  mali  denetim  güvenle  işletilememektedir. Bu yüzden  küçümsenemeyecek  boyutlara  ulaşan  kamu  gelir  ve  giderleri  genel mali yönetimin  dışında  kalmaktadır.

Bütün bu sakıncalarda  dikkate  alınarak  döner  sermayeli kuruluşların  temel  düzeni gözden  geçirilmelidir. Genel  ve  katma  bütçeli  idareler eliyle  gördürülmesinde  sakınca  bulunmayan  hizmetleri yürütenler  tasfiye edilmelidir.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.