Doğrudan Teminle Yapılan Alımlarda Yasaklı Olanlardan Mal ve Hizmet Almak Mümkün mü?

22/D’YE GÖRE YAPILAN ALIMLARDA YASAKLI OLANLARDAN MAL VE HİZMET ALIMI MÜMKÜN MÜ?

            Her ne kadar 4734 sayılı Yasa maddeleri arasında yer verilmiş olsa da doğrudan temin aslında bir ihale türü (usulü) değildir. Kanun’un 22 inci maddesinde yer verildiği üzere, bu kapsamda yapılan alımlara, ihtiyacın sadece gerçek veya tüzel tek kişi tarafından karşılanabilmesinin zorunluluk arz ettiği alımlar başta olmak üzere, mevcut mal, ekipman, teknoloji veya hizmetlerle uyumun ve standardizasyonun sağlanması için zorunlu olan mal ve hizmetlerin, asıl sözleşmeye dayalı olarak düzenlenecek ve toplam süreleri üç yılı geçmeyecek sözleşmelerle ilk alım yapılan gerçek veya tüzel kişiden alınması, idarenin taşınmaz mal kiralaması gibi normal ihale usulleri ile karşılanması mümkün olmayan alımlar örnek verilebilir. Zira herhangi bir idarenin kiralamak istediği bir binaya ilişkin olarak açık ihale usulü de yapılmış olsa, kiralamak istenen taşınmazın tek olduğu (veya tek sahibi Bulunduğu) gerçeği dikkate alındığında, diğer isteklilerin katılımı sağlansa bile sonucun değişmeyeceği açıktır.

Bu kapsamda yapılacak alımlarda, ihale komisyonu kurma ve Kanun’un 10’uncu maddesinde sayılan yeterlik kurallarını arama zorunluluğu bulunmaksızın, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılarak ihtiyaçların temin edilmesi söz konusudur. Ancak belirtilen nitelikteki ihtiyaçların karşılanmasında kolaylık sağlanması amaçlanmış olmakla birlikte, ihtiyacın niteliğine göre ilan yapılması, teminat alınması, ihale komisyonu kurulması, isteklilerde belirli yeterlik kriterlerinin aranması ile şartname ve sözleşme düzenlenmesi gibi hususlar idarenin takdirindedir.

Bununla birlikte, alımı yapılacak malın teslimi veya hizmetin ya da yapım işinin belli bir süreyi gerektirmesi durumunda, alımın bir sözleşmeye bağlanması zorunlu olup bir defada yapılacak alımlarda sözleşme yapılması idarenin inisiyatifindedir. Buna karşılık, 22 inci maddenin ( c ) bendi kapsamında yapılan alımlarda ise madde metninde belirtildiği üzere sözleşme yapılması zorunludur.

İdarenin doğrudan temin kapsamında en çok kullandığı alım türünü, Kanun’un 22/d maddesinde yer verilen ve her yıl Kamu İhale Tebliği’nce güncellenen “parasal tutarları aşmayan ihtiyaçlar ile temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin alımlar” oluşturmaktadır. Bu bentte belirlenen parasal limitlere bağlı olarak yapılacak ihtiyaç teminlerinde, piyasada yapılan fiyat araştırması sonucunda öngörülen parasal limitin aşılacağının tespit edilmesi halinde, ihtiyacın Kanun’un ilgili hükümlerine göre ihale yoluyla temin edilmesi gerekmektedir.

Görüldüğü üzere, 4734 sayılı Kanun’un 22 inci maddesi kapsamında yapılan bir alımda, alım yapılacak kişinin/firmanın ihalelere katılmaktan yasaklı olup olmadığı teyit ettirilmeyecektir. Ancak anılan kanun’un 22 inci maddesinin ( d ) bendinde belirtilen parasal limit dahilinde yapılan alımlarda, alım yapılacak gerçek veya tüzel kişinin Kurumun internet sayfasındaki yasaklılar listesinde bulunup bulunmadığının kontrol edilmesi ve yasaklı olduğunun belirlenmesi durumunda, Kamu İhale Genel Tebliği’nin 31.4 maddesi hükmü uyarınca söz konusu kişiden alım yapılmaması gerekmektedir.

Bununla birlikte, doğrudan temine ilişkin yasal hükümlerde bir değişiklik olmamasına ve bir önceki (mülga) Kamu İhale Genel Tebliğ’inde, bu kapsamdaki alımlarda yasaklılık teyidi yapılması gerektiğine dair düzenlemeye yer verilmemesine rağmen, 22.08.2009 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan Tebliğ’de bu yönde bir hükme yer verilmesi ve söz konusu teyit işleminin maddenin sadece ( d ) fıkrasında sayılan alımlarla sınırlandırılması Kanun hükmü ile Tebliğ hükümleri arasında bir çelişkili izlenimi olduğu izlenimi verse de uygulama Tebliğde belirtildiği gibi yapılması gerekmektedir.

SONUÇ:

Tebliğ hükmündeki amaç yasaklama kakarı verilmiş bir firma ve kişilerin devlete mal ve hizmet satmasını engellemek amacıyla yapılmak isteniyorsa, Maliye Bakanlığının 22/d’ye göre alımlarda alım yapılan Firma ve Kişilerin KİK’in yayınladığı Yasaklı Listesinde olup olmadığı tıpkı vergi ve SGK prim borcu olmadığına ilişkin belgenin arandığı gibi harcama belgeleri Yönetmeliğinde yer alması sağlanarak Muhasebe Yetkilerinin ödeme evraklarına konmasını isteyeceklerdir. Aksi halde harcamacı birimler hata yaparak Sayıştay sorgusuna takılacakları değerlendirilmektedir. Harcamacı birimlerin en sık başvurdukları satın alma yöntemi olan 22/d maddesinde yapılan bu değişiklikten haberdar olmadıkları düşünüldüğünde sıkıntı yaşanacağı aşikardır.

KAYNAKÇA

Gümrük Müsteşarlığı İç Denetçisi Cevdet BOZKURT’un “Doğrudan Temin Kapsamında Yapılan Alımlarda İhaleden Yasaklama Kararı Verilebilir mi?” başlıklı Güncel Mevzuat Dergisinin 52’inci sayı Nisan 2010 tarihli dergisinde yayınlanan makalesi