Devlet Muhasebe Standartları ve Muhasebe Standartlarının Uyarlanması
DEVLET MUHASEBE STANDARTLARININ UYARLANMASI
Bilindiği üzere 5018 sayılı Kanun ile oluşturulan Devlet Muhasebe Standartları Kurulu genel yönetimin tamamı bakımından uygulanacak olan Devlet Muhasebe Standartlarını hazırlayacak ve yayınlayacaktır. Bu gün itibari ile yayınlanmış bir standart bulunmamakla birlikte çalışmalar devam etmektedir. Burada konunun taraflarına bir hatırlatma ve önlerindeki takvimi görme olanağı sunularak konuya dikkat çekmek hedeflenmiştir.
A. Muhasebe Standartlarının Kaynağı ve Amacı
Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (International Federation of Accountants:IFAC) içerisinde kamu kesimine ait muhasebe standartlarının oluşturulması amacıyla Kamu Kesimi Muhasebe Komitesi adında (The Public Sector Committee of the International Federation of Accountants:IFAC PSC) bir komite oluşturulmuştur. Bu komite 1996 yılında özel sektörce uygulanan uluslararası muhasebe standartlarını (International Accounting Standards:IASs) uyarlamak suretiyle uluslararası kamu kesimi muhasebe standartlarını (International Public Sector Accounting Standards:IPSASs) geliştirmek üzere bir proje başlatmıştır.
Bu çalışmalar kapsamında bu güne kadar tahakkuk esaslı muhasebeyi temel alan 20 tane ve nakit esaslı muhasebeyi temel alan da 1 tane kamu kesimi muhasebe standardı yayınlanmıştır. Bu uluslararası standartlar kamu kesimine ait şirketleri bağlamamaktadır. Onlar özel kesim muhasebe standartlarını uygulamaktadırlar.
Ülkemiz uygulamaları da yukarıdaki gelişmelere paralel olarak 5018 sayılı Kanunda karşılığını bulmuş ve devlet muhasebe standartlarını yayınlamak üzere bir Kurul oluşturulması öngörülmüştür. Standartları belirleme konusunda ülke uygulamaları çeşitlidir. Bazı ülkelerde standartlar özel sektörce belirlenirken, bazı ülkelerde ve önemli bir yoğunlukla Maliye Bakanlıklarınca standartlar belirlenmekte ve bazılarında da bir kurul ya da komite vb. ile standartlar oluşturulmaktadır. Ülkemizde de Devlet Muhasebe Standartları Kurulu bu alanda görevli ve yetkili kılınmıştır.
Yayınlanacak olan devlet muhasebe standartları ise en basit ifadeyle ortak dile hizmet edecektir. Zira yine basitleştirilmiş bir algılama için şu ifade edilebilir ki muhasebe gerçek hayata ait aktivitelerin kodlanmasına hizmet etmektedir. Bu kodlama öyle geliştirilmelidir ki gerçek hayatı mümkün olduğunca yansıtabilsin. Bu basitleştirilmiş gayeyi temin edecek olan araç ise ortak dildir. Bu ortak dil muhasebe tarihi içerisinde geliştirilmeye devam etmektedir. İşte genel yönetim için geliştirilen muhasebe standartlarındaki temel gaye de ortak bir dilin konuşulmasına katkı sağlamaktır.
Böylelikle aynı dili konuşarak birçok konuya hizmet edilecektir;
1. Örgütsel yapıları farklı dahi olsa yaratılan ortak dil sayesinde (muhasebe ve buna ilişkin standartlar) faaliyetlerin sonuçları karşılaştırılabilir olacaktır.
2. Verilerin ve bu verilere dayanarak üretilen diğer raporların anlaşılabilirliği kolaylaşacak, tüm taraf yararlanıcılara kavrama ve değerlendirme kolaylığı sağlanacaktır.
3. Yönetilebilirlik geliştirilecek ve yönetime değer katılacaktır.
4. Uluslararası camiaca ortak olarak kabul edilen bir dil kullanımı ile ortak muhasebe iletişimi evreni yaratılacak ve marka oluşturulacaktır.
B. Standartların Yayınlanma Takvimi
Hiç kuşku yok ki Türkiye’de Devlet Muhasebe Standartları oluşturulurken IFAC-PSC tarafından yayınlanmış olan uluslararası kamu sektörü muhasebe standartları (IPSAS) referans belgeler olarak ele alınmaktadır. Bu standartlarda yer almakla birlikte ülkemiz uygulaması bakımından karşılığı bulunmayan hususlar değerlendirme dışına alınmakta ve bu standartlarda yer almamakla birlikte ülkemize özgü olan hususlar da standart oluşturulurken dikkate alınmaktadır. Bu işin tabiatı gereğidir. Hem ülke ihtiyaçlarını ihmal etmemek hem de mümkün olduğunca uluslararası camianın kullandığı ortak dili yakalamak, önemli bir denge noktasıdır.
Standartların yayınlanması ile ilgili olarak beş yıllık bir periyot hedeflenmiştir. Standartların böyle bir takvim içerisinde yayınlanacak olması ilk bakışta uzun olarak görülebilecek olsa da belki de yerinde bir politika tercihi olmuştur. Bu şekilde hem uyarlanan standardın ülke uygulamalarına yansıtılması konusunda uygun değerlendirme zamanı yakalanmış hem de standartların yayınlandıktan sonra da kamuoyunda yeterli algılanma ve uygulama süresi oluşturularak değerlendirme olanağı yaratılmış olacaktır.
Bu çerçevede yayınlanacak olan standartlara ilişkin takvim aşağıdaki gibi taahhüt edilmiştir;
2007 Yılı:
1 Numaralı Standart- Mali Raporların Sunulması
2 Numaralı Standart – Nakit Akış Tablosu
3 Numaralı Standart – Raporlama Dönemindeki Net Fazlalıklar veya Açıklar, Muhasebe Politikalarındaki Temel Hatalar ve Değişiklikler
2008 Yılı:
4 Numaralı Standart – Döviz Kurlarındaki Değişimin Etkileri
5 Numaralı Standart – Borçlanma Maliyetleri
6 Numaralı Standart – Kontrol Altındaki Kuruluşlar için Konsolide Mali Tablolar ve Muhasebe
2009 Yılı:
7 Numaralı Standart – İştiraklerin Muhasebeleştirilmesi
8 Numaralı Standart – Ortak Teşebbüslerde İştiraklerin Mali Raporlaması
9 Numaralı Standart – Döviz İşlemlerinden Elde Edilen Gelirler
10 Numaralı Standart – Hiperenflasyonlu Dönemlerde Mali Raporlama
2010 Yılı:
11 Numaralı Standart – İnşaat Sözleşmeleri
12 Numaralı Standart – Envanterler(Stoklar)
13 Numaralı Standart – Finansal Kiralama
14 Numaralı Standart – Raporlama Tarihinden Sonra Gerçekleşen Olaylar
15 Numaralı Standart – Mali Enstrümanlar( hisse senedi, swap, takas, opsiyon vb.)
2011 Yılı:
16 Numaralı Standart – Yatırım Varlıkları, Tesis, Makine ve Cihazlar
17 Numaralı Standart – Bölümsel Raporlama
18 Numaralı Standart – Karşılıklar, Şarta Bağlı Yükümlülükler ve Varlıklar
19 Numaralı Standart – İlgili Bölüm Açıklamaları
20 Numaralı Standart – Nakit Üretmeyen(Nakde dönüşmeyen) Varlıklarda Azalma
C. Sonuç
Yayınlanacak olan Devlet Muhasebe Standartlarının uygulayıcıları genel yönetim kapsamındaki idarelerinin tamamı olacaktır. Standartlar kaliteli bir muhasebe verisi ve buna bağlı olarak muhasebeden üretilecek rapor, istatistik vb. tamamının kalitesine katkı yapacaktır. Yakın dönemde halen özel sektör kadar olmasa da kamu muhasebesindeki farkındalığın artmış olması hiç kuşkusuz ülkemiz için kazanım olmuştur. Ancak bu farkındalığın faaliyetlerle desteklenmesi gerekir. Devlet muhasebe standartlarının oluşturulması, yayınlanması ve uygulanması bu faaliyetlerde yeni bir açılım olacaktır. Ancak önümüzdeki dönem, bu belgelerin yaratılacak bir muhasebe kültürü içerisinde yaşamasını hedeflemelidir. Bunu sağlayacak olan da sürdürülebilir ve sürekli bir eğitimi tesis edebilmektedir.
KAYNAKÇA
Merkezi Yönetim Kapsamındaki Kamu İdareleri İçin Devlet Muhasebesi, MUKDER Yayın:23, Ankara 2007-09-20
Ulusal Ekonomilerin Sektörel Sınıflandırılması ve Ulusal Ekonomilerin Konsolidasyonu, Baki Kerimoğlu, Mali Kılavuz, Sayı: 22, Ekim-Aralık 2003, Ankara
Publıc Sector Accountıng: Experıences In Other Countrıes And Applıcatıon To Vıetnam, Presentation To The Vietnam State Treasury June 24, 2003, Susan J. Adams, Phd, Imf Office-Hanoi
IFAC, Improvements to International Public Sector Accounting Standards, New York, 2005