Çek Cumhuriyetinde İş Yapacaklara Öneriler

Doğu Avrupa ülkeleri arasında Çek Cumhuriyeti, yaşam standardı oldukça yüksek bir ülkedir. Çek Cumhuriyeti, 1990’lara kadar ekonominin merkezden kontrol edildiği, ticaretin genellikle diğer komünist ülkelerle yapıldığı ve özel sektörün olmadığı bir ülke iken, 1990’larla birlikte siyasi ve ekonomik açıdan son derece hızlı bir değişim gösteren, özellleştirmeyi büyük ölçüde tamamlayan, ekonomik faaliyetlerin % 80-90 oranında özel sektör tarafından yürütüldüğü bir ülke olmuştur. 2004 yılı AB üyeliği sonrasında da Çek ekonomisi bir ivme yakalamış ve bu ekonomik büyümeyi günlük yaşamada yansıtabilmiştir.

AB üyeliği paralelinde reform süreci devam etmekle birlikte, komünizmin etkisi ekonomik ve sosyal yaşamda az da olsa hala hissedilmektedir. İnşaat sektöründe başta olmak üzere yolsuzluk hemen her sektörde sıkıntı verici boyuttadır.

Çekler görev odaklıdır; başarıda verilen hedefe ulaşmak esastır. Yönetim ve karar aşamasında eylem ile süreç, teori ile pratik, düşünmek ve yapmak arasında mevcut bir denge vardır. Uzmanlığa ve uzman düşüncesine değer verilmektedir. Başarıya ve ne yapacağına odaklanan Çekler, gerek iş ilişkilerinin gerek meslekdaşları ile ilişkilerin geliştirilmesinde çok da hızlı olmamakla birlikte, yavaş da sayılmazlar.

Çekler risk almayı sevmezler, faaliyetten/karardan önce her şeyi bütün netliği ile bilmek isterler. Karar almadan önce araştırma safhasında uzun zaman harcarlar, son derece düzgün işleyen süreç ve sistemler kurarlar, Çeklerde değişiklik yapmak hep zaman alır.

Çekler, genelde direkt olmayı, “to the point” olmayı, güçlükler karşısında açık olmayı, yapıcı eleştiriyi tercih ederler.

İlişkilerde, duygusal ve sıcak bir görüntü çizmek yerine, linear-aktif bir tutum sergilerler. Soğukkanlı, gerçekci, planlayıcıdırlar.

Çekler, politika, din ve sosyal şartlar hakkında konuşmaktan kaçınırlar.

Yüksek bir kültür seviyesine sahip olan Çek halkı için tiyatro, opera, bale, dans, müzik sosyal yaşamda önemli yer tutmakta, avan gard bir yaşam tarzı, iyi bir gece hayatı hep önde gelmektedir. Takdir ve tebrik, abartılmamak koşuluyla kabul görmektedir. Çok az da olsa Çekce öğrenmek sosyal yaşamda önemli bir avantajdır.

Bu tespitler ışığında, Çekler ile iletişimde olası sıkıntıları azaltmak adına bazı ipuçları aşağıda özetlenmiştir.

– Selamlaşırken tokalaşın,
– Hitap ederken ünvanlar ile soyadını kullanın, ilk isimler genellikle arkadaşlar ve akrabalar içindir.
– Çekler kültürel miraslarından, Dvorak, Smetana, Kafka, Capek gibi büyük besteci ve ünlü yazarlarından konuşmayı severler. Çeklerin, gotik ve barok mimarisi kaydadeğerdir.
– En çok tüketilen içkileri bira olmakla birlikte, bölgesel şaraplarından konuşmak da hoşlarına gider.
– Sohbet sırasında politika, din ve sosyal şartlar, özellikle çingeneler hakkında konuşmaktan kaçınmak doğru olacaktır.
– En popüler spor futbol ve buz hokeyidir.

Müzakerelere ilişkin bazı ipuçları aşağıda verilmektedir.

– Randevunuzu çok önceden alın ve dakik olun. Son dakika toplantı talepleri pek hoş karşılanmamaktadır.
– Çek muhatabınızla sağlam ve sıcak bir ilişki kurmak için acele etmeyin. Sıcak bir ortamın oluşması için en az bir kaç toplantıda biraraya gelinmesi şarttır.
– Eğer bir satın alma müzakeresi yapıyorsanız, işin değeri (mal değeri, nakit akış analizi ya da pazarlama planları) konusunda fazla beklentili olmayın.
– Sabırlı olun. Müzakereler muhtemelen zaman alacaktır. Karar verme süreci ağırdır. Pek çok yönetici müzakerelerin ayrıntılarını tekrar tekrar gözden geçirir.
– Müzakere sırasında alınan somut kararların(next step) üzerinde mutabık kalınan takvime uygun olarak uygulanması istikrar ve güven açısından önemlidir. Alınan kararlar, takvime uygun yürütülmezse güven kaybına yol açar.
– Çekce konuşamıyorsanız, çevirmen kullanmak yararlı olacaktır.
– Ortak girişim kurma, şirket devralma gibi yasal konularda avukat/hukuk müşaviri tutmak yerinde olacaktır. Çek muhatabınızın da, muhtemelen tam olarak anlamayacağı bir yasa karmaşası ile karşı karşıya gelebilirsiniz.
– Firmanızın global ekonomi ile bağlantısını, iş ustalıklarını, teknolojik potansiyelini ve bu potansiyelini transfer edebilme yeteneğini vurgulayın.

Günlük yaşama dair bazı ipuçları aşağıda sunulmuştur.

– Çek işadamları koyu renk takım elbise giyinmeyi tercih ederler. Bazıları için blazer ceket dahi iş ciddiyetine uygun degildir.
– Çekler naziktirler ve konuklarına kahve, çay gibi bir ikramla toplantıya başlarlar. İkramlar arasında en azından bir bardak suyu kabul etmek, nezaketen gereklidir. Kahve ve çay porselen fincanlarda, meyve suyu kristal cam bardaklarda ikram edilir. Plastik bardakla ikram hoş karşılanmaz.
– İş yemekleri özellikle öğlenleri, tam öğle saatinde yenir. İş kahvaltıları Çek Cumhuriyeti’nde yaygın değildir.
– Kadeh kaldırma, hem resmi, hem de gayri resmi yemeklerin bir parçasıdır.
– Çek evine davetli iseniz, çiçek( kırmızı gül hariç) şarap, viski ya da konyak götürmek uygun olacaktır.

Ayrıca, Çek Cumhuriyeti’nin Çekoslovakya olmadığını, Çekoslovakya’nın 1993 yılında Çek Cumhuriyeti ve Slovakya olarak iki ayrı ülkeye bölündüğünü, hep akılda tutmak faydalı olacaktır.

Pasaport ve Vize İşlemleri

Çek Cumhuriyeti diplomatik pasaport (kırmızı), üst düzey memurlar için düzenlenen hususi pasaport (yeşil) ve hizmet pasaportu (gri) hamili vatandaşlarımıza vize uygulamamaktadır. Umuma mahsus pasaport (lacivert) sahipleri için ise Türkiye’den Çek Cumhuriyeti’ne seyahatlerde vize alma zorunluluğu bulunmaktadır.

Vize konusunda detaylı bilgileri, Çek Cumhuriyeti İstanbul Başkonsolosluğu’nun web sitesinden (http://www.mzv.cz/istanbul ) temin etmek mümkündür.

Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri