Çek Cumhuriyeti Pazar Bilgileri
Pazar ile İlgili Bilgiler
Fikri, Sınai Mülkiyet Hakları
Patent konusunda müracaatların ibraz edileceği merci Çek Patent Ofisidir. Yabancı müracaatçılar Çek Patent Vekilleri tarafından temsil edilmelidir. Kaydedilen patentler, patente müracaat tarihinden itibaren 20 yıl süreyle geçerlidir. Bir kullanım modelinin koruma hakkı süresi beş yıl olup, bir beş yıl daha uzatılmaktadır. Patent veya koruma hakkını muhafaza etmek için yıllık ücretin ödenmesi gerekmektedir.
Ticari markalar, Çek Cumhuriyeti’nde uluslararası sözleşmelere dayanan geniş bir korumayı haizdir. Markanın korunması bakımından arzu edilen bölgenin büyüklüğüne göre markalar yalnızca Çek Cumhuriyeti’nde ya da AB içinde tescil edilebilmektedir.
Dağıtım Kanalları
Son yıllarda görülen hızlı ekonomik gelişmeler ve yüksek miktardaki yabancı doğrudan yatırımların etkileri ticaret hayatında da kendini hissettirmiştir. Giderek artan büyük supermarket zincirleri nedeniyle gerek ithalatçılar gerek üreticiler doğrudan perakendeciye dağıtım yaptıkları gibi büyük depoların ve büyük toptancıların ortaya çıkmış olması nedeniyle dağıtım sistemi de giderek yerini zincir mağazacılığa ve depoculuğa bırakmaktadır. Küçük işletmelerin de giderek zincir haline gelmeye çalıştıkları ve kendi dağıtım ağlarını kurmaya çalıştıkları görülmektedir. Ancak, Çek Cumhuriyetinin günübirlikçiler dahil edildiğinde (ki bunların sayısı 100 milyondan fazladır) yılda 105-106 milyon turist çektiği göz önüne alındığında hala perakendeciye ve tüketim sektörüne yapılacak küçük çaplı dağıtım hizmetlerinin öneminin büyük olduğunu belirtmek gerekir. Bu nedenle, gelişmeler şehirlerin dışında sürekli olarak ticaret merkezlerinin kurulması ve depoların kurulması şeklinde olmaktadır.
Çek Cumhuriyeti, Avrupa tarzı gelişmiş bir dağıtım sistemine sahiptir. Pazarın birçok alt segmentlerinde acenta ve distiribütörlerin etkinliği ve gücü gün geçtikçe artmakta ve kadroları genişlemektedir. Halihazırda teknik açıdan yeterli acentalar bulmak mümkün olmakla birlikte pazarlama ve müşteri hizmetleri stratejilerinde desteğe ihtiyaçları vardır. Distribütörlerin kar marjları diğer Avrupa ülkelerinden farklı değildir. Saha satış temsilcisi ortalama 30.000 Çek Kronu (1.500 $) + komisyon (ürüne bağlı olarak % 5-10 arasında değişmektedir) ve araba, seyahat masraflarını talep etmektedir.
Amerikan tarzı süpermarketlerin ve Avrupa tarzı hipermarketlerin, alışveriş merkezlerinin her geçen gün sayılarının artmasına ve hafta sonu dahil günün 24 saatinde geniş ürün yelpazesi sunma, düşük fiyat avantajları ve rekabet güçlerine rağmen, bakkal, eczane, butik tarzı konfeksiyon mağazaları ve müzik cd satış yerlerine Prag sokaklarında hala rastlanmaktadır. İsveç İKEA, İngiliz TESCO, Alman OBİ, Lidle, Hornbach, Baumax gibi büyük zincir mağazaların sayısı gerek ülke çapında gerek Prag’da her geçen gün artmaktadır.
Uluslararası toptan ve perakende ticaret şirketlerinin Çek Cumhuriyetine yatırımları büyük ölçüde tamamlanmıştır. Bu aşamada, birleşmeler ve yeni şubeler açmak şeklinde yatırımlar devam etmektedir. Gözden kaçırılmaması gereken en önemli husus, hızlı gelir artışına rağmen, pazarın büyük olmaması ve nüfus artış hızının (0) veya (-) olmasıdır.
Tüketici Tercihleri
Çek tüketiciler ve firmalar son derece fiyat duyarlıdır. Ancak, son zamanlarda refah seviyesindeki artışa paralel olarak marka tercihleri de ön plana çıkmaya başlamıştır.
Her ne kadar kredi kartı kullanımı yaygınlaşmaya başlasada, Çek Cumhuriyeti hala nakit paranın geçerli olduğu bir pazardır.
Serbest piyasa ekonomisine geçişten bu yana çok yol almış olmakla birlikte, satış sonrası destek ve müşteri hizmetleri hala Avrupa standartlarına ulaşamamıştır. Müsteri memnuniyeti sistemi uygulaması hala eksikliği olan geliştirilmeye açık bir konudur.
Reklam ve Promosyon
Doğru acentayı bulmak ve onu en uygun şekilde desteklemek Çek pazarında başarı elde edebilmek için en önemli faktördür. Firmalar, satışlarını etkin tanıtım ve reklam kampanyaları ile artırabilirler. En uygun kampanya stratejilerinin tesbitinde, şüphesiz acentalar önemli rol oynamaktadırlar. Çek pazarının çok büyük olmadığı dikkate alındığında, maliyetli reklam kampanyalarına ihtiyaç bulunmamaktadır.
Yabancı firmalar, acentaları depo ve ekipman gibi imkanları sağlarken, tanıtım ve reklam masraflarını karşılamak durumundadır.
Ticaret fuarları tarihi orta çağa kadar uzanan Avrupa’da bir yaşam tarzıdır. Buna bağlı olarak, özellikle Brno ve Prag’da düzenlenen uluslararası fuarlara katılım, sadece Çek Cumhuriyeti pazarı için değil, aynı zamanda Polonya, Slovakya, Avusturya ve hatta Rusya pazarına yönelik göreceli olarak daha az maliyetli bir tanıtım yöntemidir.
Çek Cumhuriyeti’nin küçük bir pazar olmasına bağlı olarak, her sektörde karar alıcıların sınırlı sayıda olması nedeniyle, bu kişileri hedefleyen seminerler, basın duyuruları ve medya kampanyaları etkin bir diğer yöntemdir.
Parakende açısından bakıldığında ise mağaza promosyonları yoğun bir şekilde kullanılmaktadır.
Ambalaj, Paketleme ve Etiketleme
Çek Cumhuriyeti’nde ambalajın etiketinde, ambalajın üretildiği malzemenin tipi, yeniden kullanım yahut geri dönüşüm durumuna ait bilgiler yer alacaktır. Etiketlenmesi gereken ambalajlama ve etiket formatı çeşitli kararlarla hukuki düzenlemeye tabi tutulmuştur. Ambalaj üreticileri, ithalat ve ihracatçıları, ilgili makamlara sunacakları yıllık raporlarında üretilen, ithal veya ihraç edilen paketleme malzemesinin miktarını, yapıldıkları malzemeleri belirtmek durumundadır.
Benzer şekilde, ambalajlı ürün satan şirketler, kullanıcılara ambalajın kendisi ve atığı (geri alınması, toplanması, yeniden kazanılması, dönüştürülmesi, atılması vb.) konusunda bilgi sağlamak zorundadır.
Satış Teknikleri ve Satışı Etkileyen Faktörler
Çek pazarında satış yapabilmek, başarılı olabilmek için Çekce konuşmak esastır.
Ürün katologlarının Çekce olması idealidir. Ancak, birçok uluslararası firmalarda üst düzey yönetici poziyonunda Çekce bilmeyen kişilerin çalıştığını dikkate alınca en uygun, en etkin olanının hem İngilizce hem Çekce katolog bastırmaktır.
Ülkede metrik sistem geçerlidir. Ürün etiketlerinin mutlaka Çekce olması gerekmektedir.
Birçok pazarda olduğu gibi, Çek pazarında da iş yapabilmek için, Çekce bir web sayfasına sahip olmak faydalı olacaktır. Yabancı firmaların web sayfaları genelde İngilizce/Çekce olmakta, üçüncü dil olarak Almanca kullanılmaktadır. Web sayfasına sahip olmak pazardaki varlığınıza bir meşruluk kazandırıken müşterilernize ulaşmak ve etkilemek için de önemli bir araçtır.
Ulaştırma ve Taşımacılık Maliyetleri
Çek Cumhuriyeti, 10.000 km’yi bulan bir demiryolu ağına sahiptir. Karayollarının toplam uzunluğu ise 55,6 bin km’yi bulmaktadır. Karayollarının sadece 633 km’si otobandır. Çek Cumhuriyeti’nde iç sular taşımacılıkta kullanılmakta, son yıl itibariyle 2,2 milyon ton yük nehirlerde taşınmaktadır. Ülkede, 19’u uluslararası olmak üzere toplam 90 adet havalanı bulunmaktadır.
Çek Cumhuriyeti ile yapılan ikili ticaretimizde mallar genel olarak karayolu ile taşınmaktadır. 2008 ve 2009 yıllarında ülkemiz taşımacılarının kullanımı için verilen 10.000 adet (5.500 ikili/transit, 3.500 ikili, 1.500 transit) geçiş belgesinin tamamına yakını kullanılmıştır. 2010 yılında ikili taşıma geçiş belgesi sayısı 1.250 adet artırılmış ve toplam geçiş belgesi sayısı 11.250’ye ulaşmıştır.
Diğer taraftan, Türk taşımacıların Çek Cumhuriyeti’ne yaptığı taşımaların sayısı 2008 yılında 3.330 iken Çek Cumhuriyeti kamyonlarının ülkemize yaptığı taşıma sayısı 3.500 adet olarak gerçekleşmiştir. 2009 yılında krizinde etkisiyle ticaretteki daralmaya bağlı olarak bu rakamda % 7 oranında bir düşüş gözlemlenmiştir. İkili taşımalarda Çek nakliyeciler AB üyesi ülkelere geçiş ücreti vermediklerinden maliyet açısından daha avantajlı durumdadırlar.
Genel olarak, karşılıklı yük taşımacılığında, Türk taşımacıların kullanımı için verilen geçiş belgelerinin yetersizliğinden ziyade, geçiş güzergahındaki ülkelerde özellikle de Macaristan geçişindeki keyfi uygulamalar, maliyetleri artırıcı bir unsur olarak ön plana çıkmaktadır.
Kamu İhaleleri
Çek Cumhuriyeti’nde açılan ve Çek şirketleri haricinde diğer ülkelerin firmalarına da açık olan ihaleler haftalık ‘Obchodni Vestnik’ gazetesinde yayımlanmaktadır.
İhalelerin Yayınlandığı Web Siteleri:
• Kamu İhaleleri (http://www.isvzus.cz)
• Kamu Genel Müzayedeleri ve Teklifler (http://www.centralniadresa.cz)
• TED-Tenders Electronic Dailly (http://ted.europa.eu)