Bütçe Hakkının Kullanamı Açısından Bütçe Kapsamının Yeniden Tanımlanması
1 Bütçe Hakkýnýn Kullanýmý Açýsýndan
Bütçe Kapsamýnýn Yeniden Tanýmlanmasý
Bütçe hakkýnýn etkili bir þekilde kullanýlabilmesi
için bütçenin kapsamý mümkün
olduðunca geniþ olmalýdýr. Kamu harcamalarý
nedeniyle kiþi üzerine konulan yükümlülükler
nedeniyle ortaya çýkan bütçe hakký4, parlamento
vasýtasýyla hükümetin faaliyetlerini
kontrol etme imkaný tanýr. Bütçe kapsamýnýn
geniþliði, meclis tarafýndan hükümetlerin
kontrol edilebilmelerinin de bir ölçüsüdür.
Hükümetlerin gelir toplama ve harcama
yapma yetkisini meclisten almasý parlamenter
sistemde hesap verme sorumluluðunun
ve saydamlýðýn temelini oluþturur5.
Bütçe kapsamýnýn geniþ olmasý, hesap verme
sorumluluðu ve saydamlýðý arttýran bir unsur
olduðundan, sorumsuz harcamalarýn yapýlmasýný
önlediði gibi bir kýsým iþlemlerin gizli
veya olduðundan farklý gösterilmesinin önüne
geçilmesini ve milletin menfaatlerinin korunmasýný
saðlar.6
Kamu harcamalarýnda etkinliðin saðlanmasý
için, “bütçe, merkezi hükümetin tüm faaliyetlerini
eksiksiz bir biçimde kapsamalý ve
açýkça göstermelidir,”7 görüþü yaygýn kabul
görmeye baþlamýþtýr. Bütçe kapsamýnýn geniþ
olmasý, bütçe kapsamýndaki bütün harcamalarýn
ayný harcama prosedürüne tabi
olacaðý anlamýna gelmez. Kamu harcamalarýnda
verimliliði arttýrmak amacýyla,
bütçesel planlama ve harcama politikasý
oluþturulmasýnda ve harcamalarda kontrolü
kaybetmemek koþuluyla bazý programlar için
özel yönetim þekilleri oluþturulabilir.
Gerek bütçe kaynaklarýyla finanse edilen ve
bütçe kurallarýna tabi harcamalar, gerekse
otonom kurumlar, özel hesaplar inceleme ve
hesap verme sorumluluðu açýsýndan ayný
standartlara tabi olmalýdýr. Bu nedenle,
aþaðýdaki minimum kurallar, bütçe dýþý fonlar,
özel hesaplar ya da özel yönetim þekline tabi
hesaplar olsun, her bir harcama programý
türüne uygulanmalýdýr.
– Bütün gelir ve harcama tahminleri bütçede
gösterilmelidir.
– Harcama tahminleri brüt olarak bütçede
yer almalýdýr.
– Bütün harcama ve gelirler ayný
sýnýflandýrma sistemine tabi olmalýdýr.
– Deðerlendirme, açýklama ve koþullu
yükümlülükler, krediler, vergi harcamalarý
ve yarý-mali iþlemler gibi, hemen veya
gelecekte bir mali etki yaratacak politik
kararlara iliþkin gözden geçirmeler bütçe
dokümanlarýnda yer almalýdýr.8
– Devletin mali raporlarý, düzenli
aktiviteleriyle birlikte otonom fonlarýn ve
kuruluþlarýn faaliyetlerini konsolide
etmelidir.
Belirtilen bu iþlemler, bütçenin hazýrlanmasýnýn,
uygulanmasýnýn ve muhasebeleþtirilmesinin
daha iyi olmasýný saðlar.