Bağımsız Dış Denetim Ne İşe Yarar?

BAĞIMSIZ DIŞ DENETİMİN YARARLARI:

Bağımsız dış denetimin asıl amacı, kamuya gerçek bilgi sunulmasını sağlamaktır. Böylece, sermaye piyasasının açıklık ve tutarlılık içinde çalışması ve sermaye piyasasında hisse senedi satın alan tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarının korunması amaçlanmaktadır. Bağımsız dış denetimin amacı bunlar olmakla birlikte sağlayacağı yararlar bunlarla sınırlı değildir. Bağımsız dış denetimin yararları denetlenen işletmeye sağladığı yararlar, denetlenen işletmeyle ilgili diğer kuruluşlara sağladığı yararlar ve ülke ekonomisi açısından yararları olmak üzere üç başlık altında ele alınabilir.

1- Denetlenen İşletmeye Sağladığı Yararlar:

• Bağımsız dış denetim, işletmenin mali tablolarının güvenilirliğini artırır. Bağımsız dış denetimden geçmiş ve olumlu rapor düzenlenmiş işletmenin mali tabloları, doğru ve güvenilir mali tablolardır.
• Bağımsız dış denetim sonucu, işletmenin mali tablolarının doğru ve güvenilir olduğunun ortaya konulmasıyla, ortakların haklarının işletme yönetimine karşı korunması sağlanır. İşletme yönetiminin bazı olayları gizlemesi önlenmiş olur.
• Bağımsız dış denetim sonucu düzenlenen raporlar, işletme yönetimine işletmenin olumlu ve olumsuz yönlerinin altını çizer. Denetim yapıldığı andaki işletmenin mali durumunun ne olduğunu tarafsız ve nesnel bir biçimde ortaya koyar. Bu ise işletme yönetimine daha sağlıklı ve doğru karar verebilme imkanı sağlar.[1]
• Bağımsız dış denetimle muhasebe hataları ortaya çıkartılır ve düzeltilmesi sağlanır.
• Bağımsız dış denetim, işletmede iç kontrol sisteminin kurulması ve geliştirilmesini sağlar.[2]
• Bağımsız dış denetim yaptırmak, işletmenin yurt içi ve yurt dışı finansman imkanlarını artırır. Yurt içi ve yurt dışından kredi temini kolaylaşır.

2- Denetlenen İşletmeyle İlgili Diğer Kuruluşlara Sağladığı Yararlar:

• Bağımsız dış denetimle işletmenin ticari ilişkide bulunduğu firmalara belli bir güven sağlanmış olur. Alacaklı firmalar, bu mali tablolara bakarak işletmenin finansal durumunu anlayabilirler. Alacaklarını tahsil edip edemeyecekleri konusunda tahminde bulunabilirler.
• Bankaların kredi riskini azaltır. Bankalar, denetlenmiş mali tablolar üzerinden karar verirler. Geri ödeme imkanı olmayan işletmelere kredi vermezler. Böylece batık krediler önlenmiş olur.
• Sermaye piyasasında hisse senedi satın alan tasarruf sahiplerinin doğru kararlar vermelerine yardımcı olur.
• Denetlenmiş mali tablolar, borçluluk ve iflas hallerinde, vekalet ve ortaklık sözleşmesinin düzenlenmesinde, adli mercilere bağımsız ve güvenilir bilgi sağlar.[3]
• İşletmelerin birleşme ve devir hallerinde bu işlemlerin kısa sürede sonuçlanmasını sağlar.

3- Ülke Ekonomisi Açısından Yararları:

• Bağımsız dış denetimden geçmiş muhasebe verileri ve mali tablolar, devletin doğru ve isabetli ekonomik, sosyal, kültürel ve mali politikalar izlemesine, doğru kredi ve teşvik politikaları uygulamasına yardımcı olur.
• Milli gelir hesaplamaları, katma değerlerin toplanması suretiyle yapılır. Bir işletmenin katma değeri, maliyet muhasebesi verileri yardımıyla hesaplanır. Maliyet muhasebesi verileri ve mali tablolar doğru ise işletmenin katma değeri de doğru hesaplanacaktır. Aksi takdirde milli gelir ve gayri safi milli hasıla hesaplamaları gerçeği yansıtmayacaktır.
• Kalkınma planlarının ve yıllık programların hazırlanabilmesi için işletmelerin muhasebe verilerine mali tablolarına ihtiyaç duyulur. Bu mali tablolardaki bilgilerin gerçeği yansıtması, doğru hedefler seçilmesi ve istenilen sonuca ulaşılmasında çok önemlidir. Çünkü üretim miktarının, ithalat ihracat rakamlarının, kapasite kullanım oranlarının tespitinde işletmelerin mali tablolarından yararlanılır.
• Bağımsız dış denetim, ülkeye yabancı sermaye girişini hızlandırır. Yabancı sermayenin yatırım yapma eğilimini artırır.
• Bağımsız dış denetim, sermaye piyasasının daha etkin ve verimli çalışmasını sağlar.
• Bağımsız dış denetim, vergi gelirlerinin artırılması açısından da önem taşır. Devletin bağımsız dış denetimden geçmiş mali tablolar üzerinden vergi alması vergi gelirlerinin artmasını sağlayabilir.
• Başarılı bir vergi politikasının uygulanabilmesi için muhasebe verilerinin doğru ve güvenilir olması çok önemlidir.[4]
  Vergi politikası belirlenirken ve vergi mevzuatında düzenlemeler yapılırken ekonomide üretimi ve istihdamı olumsuz etkilemeyecek, adil bir vergilendirme sistemi amaçlanmalıdır. Bunun sağlanabilmesi ise işletmelerin mali tablolarının doğruluğuyla ilişkilidir. İşletmelerin mali tabloları gerçek karlarını yansıtmıyorsa adil bir vergilendirme yapılamayacaktır. Yine belli sektörlere vergisel teşvikler getirilirken, bu sektördeki işletmelerin mali tabloları ve karlılık oranları dikkate alınmalıdır. Mali tablolardaki kar gerçek karı göstermiyorsa vergisel teşvikler amacına ulaşamayacaktır. Bu nedenle, doğru ve isabetli bir vergi politikası izleyebilmek için işletmelerin muhasebe verilerinin ve mali tablolarının gerçeği yansıtması, doğru ve güvenilir olması gereklidir. Bunu sağlamanın yolu ise bağımsız dış denetimdir.

[1] Fatih Dural, Bağımsız Denetim ve Vergi Denetimi İlişkileri, Türkiye’de Denetimin Etkinliği ve Verimliliği – Maliye Bakanlığı A.P.K. Yayın No: 1990/308, Ankara, 1990, S.326

[2] Korkut Yet, Dünyada ve Türkiye’de Uluslararası Bağımsız Dış Denetim, Maliye Bakanlığı A.P.K. Yayın No: 1993/327, S.102

[3] Ersin Güredin, a.g.e.,S.17

[4] Nuri Uman, Bağımsız İşletme dışı Denetimin Ekonomilerdeki, Özellikle Sermaye Piyasalarındaki Rolü ve Önemi, S.P.K. İşletmelerde Bağımsız Dış Denetim Semineri, S.17